Łukasz Ewangelista
| ||
| ewangelista w prawosławiu: apostoł[1] | ||
 Łukasz Malujący ikonę Maryi z Dzieciątkiem | ||
| Data i miejsce urodzenia | w I wieku (?) Antiochia Syryjska | |
| Miejsce śmierci | Beocja | |
| Czczony przez | Kościół katolicki Cerkiew prawosławną | |
| Wspomnienie | 18 października (kat.) 31 października i 17 stycznia (praw. według kal. greg.) | |
| Atrybuty | wół, księga, zwój, paleta malarska, papier i kamień | |
| Patron | Hiszpanii, introligatorów, lekarzy chirurgów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików, historyków, notariuszy, złotników | |
| Szczególne miejsca kultu | Teby, katedra św. Wita w Pradze, kościół św. Justyny w Padwie | |
_-_stained_glass,_Bull_of_St._Luke.jpg)
Łukasz Ewangelista – wierny towarzysz i współpracownik Pawła Apostoła, któremu towarzyszył w wielu podróżach misyjnych. Według tradycji wczesnochrześcijańskiej jest autorem trzeciej Ewangelii, co potwierdzają Ireneusz z Lyonu (ok. 130–ok. 202) i Orygenes (185–254), oraz Dziejów Apostolskich – trzeciej i piątej księgi Nowego Testamentu; święty Kościoła katolickiego i prawosławnego (apostoł[a])[1].
Najstarsza wzmianka o św. Łukaszu znajduje się w Liście św. Pawła do Filemona, wers 24. Jest również wymieniany w Liście do Kolosan (4,14) i w Drugim liście do Tymoteusza (4,11) – obydwu dziełach przypisywanych świętemu Pawłowi. Łukasz nie należał do grona dwunastu apostołów Jezusa.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Tradycja kościelna utożsamia św. Łukasza z autorem Ewangelii Łukasza i Dziejów Apostolskich.
Wedle tradycji zawartej w pismach historyków kościoła i Ojców Kościoła, święty Łukasz pochodził z Antiochii Syryjskiej[2]. Z zawodu był lekarzem (List do Kolosan IV,14).
Miał przyjąć chrzest podczas drugiej podróży misyjnej św. Pawła Apostoła (ok. 50 r. n.e.) i zostać jego uczniem. Był razem z nim w Rzymie, Macedonii i Grecji. Był jego najwierniejszym towarzyszem. Według przekazów św. Łukasz zmarł w Beocji, mając 84 lata. Miejsce jego grobu nie jest znane. Za najbardziej prawdopodobne miejsce pochówku uważa się Efez lub Teby. Jego matka wynajęła apostołom pokój, w którym Łukasz ich podglądał i uczył się od nich. Był lekarzem (Pozdrawia was Łukasz, umiłowany lekarz, Kol 4,14)[3]. Jako dowód uczeni katoliccy wskazują, że w pismach tradycyjnie mu przypisywanych występuje wiele specjalistycznych terminów medycznych, występujących również w pismach Hipokratesa czy Galena.
Późna legenda, której ślady spotykamy po raz pierwszy dopiero około 530 r. w pismach Teodora Lektora mówi, iż św. Łukasz był malarzem ikon. Przypisuje mu się autorstwo wielu ikon, w tym powszechnie czczonego w średniowiecznym Bizancjum obrazu Marii Theotokos, Czarnej Madonny czy wizerunku Matki Boskiej Kostromskiej.
Kult[edytuj | edytuj kod]
Relikwie[edytuj | edytuj kod]
Relikwie świętego Łukasza znajdują się w Padwie – w kościele pod wezwaniem świętej Justyny, w Pradze – w katedrze świętego Wita oraz w Tebach.
Ikonografia[edytuj | edytuj kod]
W ikonografii świętego pokazuje się często jako malującego lub piszącego. Rogier van der Weyden przedstawia go na obrazie „Św. Łukasz malujący Madonnę” w czasie portretowania Marii, matki Jezusa.
Atrybutami świętego są: byk, wół, księga, zwój, paleta malarska, papier i kamień. Wół (albo cielę) odnoszą się do Łukasza, gdyż są one zwierzętami ofiarnymi, a Ewangelia Łukasza przypisywana Łukaszowi rozpoczyna się od opowieści o Zachariaszu, ojcu Jana Chrzciciela, który składa ofiarę w Świątyni (por. Łk 1,5–25)[4]. Wedle tradycji był lekarzem, dlatego często przedstawiany jest w czapce lekarskiej.
Patronat[edytuj | edytuj kod]
Święty Łukasz jest patronem Hiszpanii, introligatorów, lekarzy chirurgów, malarzy, rzeźbiarzy, grafików, historyków, notariuszy oraz złotników.
Dzień obchodów[edytuj | edytuj kod]
Wspomnienie liturgiczne obchodzone jest w Kościele katolickim 18 października; w Polsce ma rangę święta[5].
Cerkiew prawosławna wspomina świętego apostoła[1] i ewangelistę Łukasza dwukrotnie[6]:
- 18/31 października[b], tj. 31 października według kalendarza gregoriańskiego,
- 4/17 stycznia, tj. 17 stycznia (Sobór siedemdziesięciu apostołów).
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Dzień św. Łukasza
- Ewangelia Łukasza
- kult świętych
- modlitwa za wstawiennictwem świętego
- Łukasz (imię)
- siedemdziesięciu dwóch
- święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
- święci prawosławni
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ W Cerkwi prawosławnej określany w języku cerkiewnosłowiańskim jako Apostoł i jewangielist Łuka.
- ↑ O podwójnym datowaniu zobacz: Daty nowego i starego porządku#Podwójne datowanie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Święci Cerkwi prawosławnej - Kategorie i tytuły. na cerkiew.pl
- ↑ Euzebiusz Quæstiones Evangelicæ, IV, I, 270
- ↑ * Biografia Łukasza Ewangelisty ze strony Duszpasterstwa Akademickiego "Łukasz" Akademii Medycznej w Lublinie
- ↑ Catholic Encyclopedia: Saint Luke (ang.)
- ↑ Internetowa liturgia - Święty Łukasz, Ewangelista. - materiały na brewiarz.katolik [ostatnia aktualizacja: 01.10.2009]
- ↑ ap. i ew. Łukasz na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)
| ||||||||
| ||||
| ||||||||||||||||||||||
