15 Eskadra Myśliwska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
15 Eskadra Myśliwska
4 Wielkopolska eskadra bojowa
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie 1919
Rozformowanie 1925 (przemianowanie)
Tradycje
Kontynuacja 112 eskadra myśliwska
132 eskadra myśliwska
Dowódcy
Pierwszy por. pil. Jerzy Dziembowski
Ostatni kpt. pil. Kazimierz Jarzębiński
Organizacja
Dyslokacja Ławica
Bydgoszcz
Wapniarka
Płoskirów
Derażnia
Lwów
Ostrów
Poznań
Rodzaj wojsk lotnictwo
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Personel latający 4-ej wielkopolskiej eskadry myśliwskiej w sierpniu 1919. Stoją (od lewej): sierż. Antoni Bartkowiak, sierż. Stanisław Rozmiarek, ppor. Wojciech Biały, por. Dziembowski, ppor. Zdzisław Bilażewski.
Personel 15 eskadry we wrześniu 1920

15 eskadra myśliwska – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Eskadra sformowana została w 1919 w Poznaniu jako 4 Wielkopolska eskadra bojowa. Wzięła udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1920 przemianowana na 15 eskadrę myśliwską. Po wojnie weszła w skład 3 pułku lotniczego. W związku z reorganizacją lotnictwa, w 1925 przemianowana w 112 eskadrę lotniczą.

Formowanie i walki[edytuj | edytuj kod]

4 Wielkopolska eskadra bojowa[edytuj | edytuj kod]

25 maja 1919 rozpoczęto na Ławicy formowanie 4 Wielkopolskiej eskadry bojowej[1]. Jej organizatorem został por. pil. Jerzy Dziembowski[2]. Sam proces formowania i wyposażenia eskadry w sprzęt przebiegał nieco wolniej niż w poprzednio organizowanych eskadrach. Trudności nie przysparzało pozyskanie personelu latającego i technicznego, a występujący brak sprzętu, w tym samolotów. Szkolenie rozpoczęto na trzech wysłużonych samolotach: Fokker D.VII, Fokker E.V, Albatros D.III[3]. Ćwiczono loty grupowe i walkę powietrzną[2]. Po otrzymaniu zakupionych we Francji Spadów, 4 eskadra stała się pełnowartościową jednostką myśliwską. Pozostawała nadal na lotnisku Ławica jako odwód Naczelnego Dowództwa[3]. W lutym 1920, po przejęciu przez władze polskie Pomorza, eskadra przeniosła się na lotnisko w Bydgoszczy[1]. W kwietniu eskadra została przezbrojona w samoloty typu Fokker D.VIII, a w maju odjechała na front polsko–bolszewicki na lotnisko Wapniarka na Podolu. Tu, w składzie III dywizjonu lotniczego, wykonywała loty bojowe[4]. Mimo myśliwskiego charakteru, wobec braku aktywności bolszewickich myśliwców, realizowała zadania bombowo-szturmowe. Niszczyła sowieckie linie zaopatrzeniowe, stanowiska artylerii i pociągów pancernych[5]. 24 maja bombardowała i ostrzeliwała pod Zielonką bolszewickie pozycje artyleryjskie, a 27 maja atakowała pociąg przewożący na front oddziały sowieckie[6]. W maju i czerwcu eskadra podjęła walkę z bolszewickimi pociągami pancernymi. Startując z lotnisk Płoskirów i Derażnia, codziennymi atakami szturmowo–bombowymi uniemożliwiła załogom pociągów pancernych naprawę zerwanych wielokrotnie torów i bezkolizyjne wycofywanie się po przeprowadzonej akcji bojowej. Dwa pociągi: „Bela Kun” i „Krasnyj Krestianin” zostały odcięte od wojsk własnych, a następnie przejęte i wykorzystane bojowo przez polską 12 Dywizję Piechoty, z trzeciego wykorzystano część uzbrojenia, a działanie czwartego pociągu zostało powstrzymane brawurowymi atakami z powietrza[6][1]. Personel techniczny i latający z powodzeniem realizował nietypowe dla myśliwców zadania. Zabrany w celach łącznościowych szkolny samolot Albatros B.II został zaadaptowany przez jedynego obserwatora w eskadrze ppor. Zdzisława Bilażewskiego, do wykonywania zrzutów bomb. Również samoloty myśliwskie poddano doraźnym przeróbkom, instalując wyrzutniki bomb 5 i 12-kilogramowych[7].

15 eskadra myśliwska[edytuj | edytuj kod]

W trakcie walk na froncie polsko-bolszewickim, 4 Wielkopolska eskadra bojowa została przemianowana na 15 eskadrę myśliwską. W czerwcu i lipcu oddziały polskie prowadziły walki obronno-opóźniające, a Armia Konna Budionnego, będąca głównym przeciwnikiem polskiej 6 Armii, znacznie udoskonaliła metody walki z lotnictwem i stała się jego bardzo groźnym przeciwnikiem[8]. Kawalerzyści Budionnego zaczęli powszechnie używać sprzężone karabiny maszynowe ustawione na taczankach, organizując przy tym zasadzki z wykorzystaniem niewielkich pododdziałów kawalerii jako przynęty[9]. W działaniach odwrotowych wojsk polskich, będąc w owym czasie w składzie II dywizjonu przy 6 Armii, eskadra operowała z lotnisk Berezowica i Lwów[1][4]. Do Lwowa eskadra przybyła 14 lipca. Tu już czekało na nią uzupełnienie sprzętu. Było to kilka samolotów typu Fokker D.VII, jeden Fokker D.VIII i jeden Albatros B.II. W zasadzie we Lwowie pozostawała tylko grupa bojowa eskadry, a tabory odesłano do Radymna[10][a]. Dowództwo nad tą częścią eskadry objął ppor. Bilażewski[11]. Od 21 lipca przez cały sierpień walczono z oddziałami 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego[12]. 28 lipca eskadra wykonała ona trzy loty wywiadowcze, a 2 sierpnia wykonała 8 lotów szturmowych[13]. W dniach od 15 do 19 sierpnia, posiadając cztery samoloty i pięciu, a 16 sierpnia już tylko czterech pilotów, eskadra atakowała oddziały konarmii, ostrzeliwując je ogniem karabinów maszynowych i bombardując z powietrza. Przez cały sierpień wykonała około 90 lotów bojowych, w tym w ciągu 16 i 17 sierpnia aż 26 lotów. Zrzucono 300 kg bomb i wystrzelono około 10 000 naboi[7]. Poza niszczeniem żywej siły przeciwnika, ataki te powodowały wyraźny spadek ducha bojowego bolszewickiej konnicy. Rajdy wykonywano na niebezpiecznie niskim pułapie. Oddziaływanie psychologiczne i skuteczność ognia broni pokładowej, strzelającej seriami z tak małej wysokości w zwarte masy wojska była ogromna[14]. Niezwykle niebezpieczne dla pilotów eskadry były jednak bolszewickie taczanki uzbrojone w karabiny maszynowe. Samoloty wracały z akcji z wielokrotnymi przestrzelinami w kadłubach lub z uszkodzonymi silnikami[14]. 15 sierpnia celny ogień przeciwnika ranił w obie nogi sierż. pil. Stanisława Rozmiarka, który ostatkiem sił zdołał wylądować w pobliżu własnych pozycji pod Krasnem. Rannego lotnika przetransportowano do szpitala we Lwowie, gdzie mianowany podporucznikiem i uhonorowany Krzyżem Orderu Virtuti Militari zmarł po dziesięciu dniach. Został pochowany na cmentarzu obrońców miasta[1][15]. Tego dnia nie powróciła z lotu również maszyna pilotowana przez por. pil. Józefa Hendricksa. Akcja poszukiwawcza dała jednak rezultaty i pilot został odnaleziony.
Przechwycona depesza radiowa ze sztabu Konarmii z 18 sierpnia tak opisywała przebieg walk w tamtym okresie[14]:

Quote-alpha.png
W ostatnich dniach nieprzyjaciel w szerokim zakresie zastosował w walce z kawalerią samoloty, w ten sposób kompensując zbyt szczupłe siły. W dniu 16 i 17 sierpnia eskadry nieprzyjaciela w liczbie dochodzącej do 9 płatowców, krążyły nad nacierającymi kolumnami Konnej Armji. Zuchwale zniżając samoloty, nieprzyjaciel ostrzeliwał nasze oddziały i zarzucał je bombami. Wojska, atakowane z powietrza, nie mniej, niż trzy razy na dzień, mają ogromne straty w ludziach i koniach. W jednej tylko 6 Dywizji Kawalerji w dniu 17 sierpnia zabito i raniono przeszło 100 ludzi i 100 koni. Jedno z natarć 6 Dywizji Kawalerii odparto wyłącznie za pomocą płatowców. Proszę o rozkaz natychmiastowego wysłania do mego rozporządzenia jednej baterji przeciwlotniczej, która podążałaby za armją....

18 sierpnia, w czasie ataku na kawalerię sowiecką, został zestrzelony ppor. pil. Edward Lewandowski. Udało mu się jednak wylądować na pozycjach zajmowanych przez oddziały polskie[14]. W tym czasie Armia Budionnego, rezygnując ze zdobywania Lwowa, pomaszerowała w kierunku Zamościa. Ruszyła za nią, operująca z lotniska Korczowo, 15 eskadra. Oprócz działań szturmowych, wykonywała też loty rozpoznawcze. Załogi lądowały na przygodnym terenie w pobliżu własnych pozycji, by zdać na gorąco relację z przeprowadzonego zwiadu lotniczego. Zdarzały się też pomyłki. Sierż. pil. Antoni Bartkowiak, biorąc pomyłkowo kawalerię sowiecką za własną, o mało nie dostał się do niewoli. Wylądował w pobliżu wojsk przeciwnika, a dopiero ostrzeliwany zdążył wystartować i uniknąć pościgu. Pilot wykonał nawrót i zaatakował z broni maszynowej wrogie zgrupowanie[15]. Mimo różnych prób zmiany podporządkowania eskadry, pozostała ona we Lwowie. Rozejm zastał ją w Zdołbunowie[b][10].

W czasie wojny eskadra wykonała 277 lotów spędzając 346 godzin w powietrzu[17]. Zginął 1 lotnik[18].

Eskadra w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

W okresie pokojowej organizacji lotnictwa polskiego, 15 eskadra myśliwska została przeniesiona do Ostrowa Wielkopolskiego, później do Poznania. W sierpniu 1921 weszła w skład powstającego 3 pułku lotniczego[4]. Zła sytuacja finansowa państwa i brak sprzętu uniemożliwiał pilotom eskadry realizowanie pełnego programu szkolenia. Na wyposażeniu eskadry były wówczas samoloty Albatros D-III i Oeffag D-III. W 1923 przydzielono 15 eskadrze kilka samolotów typu Ansaldo „Balilla”[4]. W czerwcu 1925 roku przemianowano jednostkę na 112 eskadrę myśliwską, w 1928 roku na 132 eskadrę myśliwską[17].

 Osobny artykuł: 132 eskadra myśliwska.

Żołnierze eskadry[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy eskadry[19][20]
Stopień Imię i nazwisko Okres pełnienia służby
por. pil. Jerzy Dziembowski 25 V 1919 – 1921
kpt. pil. Tadeusz Jarina 1921 – III 1923
por. pil. Edward Lewandowski III 1923 – VII 1924
kpt. pil. Kazimierz Jarzębiński VII 1924 – III 1925
Personel latający z okresu wojny polsko–bolszewickiej[21]
Obserwatorzy Piloci
kpt. obs. Witold Prosiński por. pil. Józef Hendricks
ppor. obs. Zdzisław Bilażewski por. pil. Jerzy Dziembowski
ppor. obs. Tadeusz Miśkiewicz ppor. pil. Bolesław Szczepański
ppor. pil. Stefan Mierzejewski
ppor. pil. Wojciech Biały
ppor. pil. Edward Lewandowski
sierż. / ppor. pil. Antoni Bartkowiak
sierż. / ppor. pil. Stanisław Rozmiarek
pchor. pil. Janusz Barcikowski
sierż. pil. Kazimierz Rogowski

Wypadki lotnicze[edytuj | edytuj kod]

W okresie funkcjonowania eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze zakończone obrażeniami lub śmiercią pilota[22]:

  • 8 lipca 1919 zginął wykonując lot ćwiczebny samolotem Spad por. pil. Bolesław Szczepański.
  • 16 marca 1920 w locie ćwiczebnym zginął ppor. pil. Stefan Mierzejewski.
  • W okresie lipiec-sierpień 1920 eskadra zwalczała nieprzyjacielską kawalerię. Podczas jednego z ataków ciężko ranny został sierż. pil. Stanisław Rozmiarek, który zmarł w szpitalu 21 sierpnia 1920.
  • W 1922 do Lubelskiej Wytwórni Samolotów został z eskadry oddelegowany por. pil. Antoni Bartkowiak jako szef pilotów-oblatywaczy. Na skutek obrażeń doznanych w wypadku lotniczym zmarł 1 maja 1922.

Samoloty eskadry[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Według Tarkowskiego podobnie jak pozostałe eskadry III dywizjonu, tak i 15 myśliwska odesłała cały swój tabor kołowy do Przemyśla, a następnie do Munina, gdzie urządzono nawet zapasowe lotnisko[11].
  2. ↑ Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00[16].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 191.
  2. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 38.
  3. ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 209.
  4. ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 210.
  5. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 58-59.
  6. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 39.
  7. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 41.
  8. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 72.
  9. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 77.
  10. ↑ a b Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 192.
  11. ↑ a b Tarkowski 1991 ↓, s. 75.
  12. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 192-193.
  13. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 75-76.
  14. ↑ a b c d Hoff 2005 ↓, s. 42.
  15. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 43.
  16. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 92.
  17. ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 45.
  18. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 118.
  19. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 191–193.
  20. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 209-210.
  21. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 193.
  22. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 209–210.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=15_Eskadra_Myśliwska&oldid=58203326”