15 Eskadra Myśliwska
| ||
Historia | ||
Państwo | ![]() | |
Sformowanie | 1919 | |
Rozformowanie | 1925 (przemianowanie) | |
Tradycje | ||
Kontynuacja | 112 eskadra myśliwska 132 eskadra myśliwska | |
Dowódcy | ||
Pierwszy | por. pil. Jerzy Dziembowski | |
Ostatni | kpt. pil. Kazimierz Jarzębiński | |
Organizacja | ||
Dyslokacja | Ławica Bydgoszcz Wapniarka Płoskirów Derażnia Lwów Ostrów Poznań | |
Rodzaj wojsk | lotnictwo |
15 eskadra myśliwska – pododdział lotnictwa rozpoznawczego Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Eskadra sformowana została w 1919 w Poznaniu jako 4 Wielkopolska eskadra bojowa. Wzięła udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1920 przemianowana na 15 eskadrę myśliwską. Po wojnie weszła w skład 3 pułku lotniczego. W związku z reorganizacją lotnictwa, w 1925 przemianowana w 112 eskadrę lotniczą.
Spis treści
Formowanie i walki[edytuj | edytuj kod]
4 Wielkopolska eskadra bojowa[edytuj | edytuj kod]
25 maja 1919 rozpoczęto na Ławicy formowanie 4 Wielkopolskiej eskadry bojowej[1]. Jej organizatorem został por. pil. Jerzy Dziembowski[2]. Sam proces formowania i wyposażenia eskadry w sprzęt przebiegał nieco wolniej niż w poprzednio organizowanych eskadrach. Trudności nie przysparzało pozyskanie personelu latającego i technicznego, a występujący brak sprzętu, w tym samolotów. Szkolenie rozpoczęto na trzech wysłużonych samolotach: Fokker D.VII, Fokker E.V, Albatros D.III[3]. Ćwiczono loty grupowe i walkę powietrzną[2]. Po otrzymaniu zakupionych we Francji Spadów, 4 eskadra stała się pełnowartościową jednostką myśliwską. Pozostawała nadal na lotnisku Ławica jako odwód Naczelnego Dowództwa[3]. W lutym 1920, po przejęciu przez władze polskie Pomorza, eskadra przeniosła się na lotnisko w Bydgoszczy[1]. W kwietniu eskadra została przezbrojona w samoloty typu Fokker D.VIII, a w maju odjechała na front polsko–bolszewicki na lotnisko Wapniarka na Podolu. Tu, w składzie III dywizjonu lotniczego, wykonywała loty bojowe[4]. Mimo myśliwskiego charakteru, wobec braku aktywności bolszewickich myśliwców, realizowała zadania bombowo-szturmowe. Niszczyła sowieckie linie zaopatrzeniowe, stanowiska artylerii i pociągów pancernych[5]. 24 maja bombardowała i ostrzeliwała pod Zielonką bolszewickie pozycje artyleryjskie, a 27 maja atakowała pociąg przewożący na front oddziały sowieckie[6]. W maju i czerwcu eskadra podjęła walkę z bolszewickimi pociągami pancernymi. Startując z lotnisk Płoskirów i Derażnia, codziennymi atakami szturmowo–bombowymi uniemożliwiła załogom pociągów pancernych naprawę zerwanych wielokrotnie torów i bezkolizyjne wycofywanie się po przeprowadzonej akcji bojowej. Dwa pociągi: „Bela Kun” i „Krasnyj Krestianin” zostały odcięte od wojsk własnych, a następnie przejęte i wykorzystane bojowo przez polską 12 Dywizję Piechoty, z trzeciego wykorzystano część uzbrojenia, a działanie czwartego pociągu zostało powstrzymane brawurowymi atakami z powietrza[6][1]. Personel techniczny i latający z powodzeniem realizował nietypowe dla myśliwców zadania. Zabrany w celach łącznościowych szkolny samolot Albatros B.II został zaadaptowany przez jedynego obserwatora w eskadrze ppor. Zdzisława Bilażewskiego, do wykonywania zrzutów bomb. Również samoloty myśliwskie poddano doraźnym przeróbkom, instalując wyrzutniki bomb 5 i 12-kilogramowych[7].
15 eskadra myśliwska[edytuj | edytuj kod]
W trakcie walk na froncie polsko-bolszewickim, 4 Wielkopolska eskadra bojowa została przemianowana na 15 eskadrę myśliwską.
W czerwcu i lipcu oddziały polskie prowadziły walki obronno-opóźniające, a Armia Konna Budionnego, będąca głównym przeciwnikiem polskiej 6 Armii, znacznie udoskonaliła metody walki z lotnictwem i stała się jego bardzo groźnym przeciwnikiem[8]. Kawalerzyści Budionnego zaczęli powszechnie używać sprzężone karabiny maszynowe ustawione na taczankach, organizując przy tym zasadzki z wykorzystaniem niewielkich pododdziałów kawalerii jako przynęty[9].
W działaniach odwrotowych wojsk polskich, będąc w owym czasie w składzie II dywizjonu przy 6 Armii, eskadra operowała z lotnisk Berezowica i Lwów[1][4].
Do Lwowa eskadra przybyła 14 lipca. Tu już czekało na nią uzupełnienie sprzętu. Było to kilka samolotów typu Fokker D.VII, jeden Fokker D.VIII i jeden Albatros B.II.
W zasadzie we Lwowie pozostawała tylko grupa bojowa eskadry, a tabory odesłano do Radymna[10][a]. Dowództwo nad tą częścią eskadry objął ppor. Bilażewski[11].
Od 21 lipca przez cały sierpień walczono z oddziałami 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego[12].
28 lipca eskadra wykonała ona trzy loty wywiadowcze, a 2 sierpnia wykonała 8 lotów szturmowych[13].
W dniach od 15 do 19 sierpnia, posiadając cztery samoloty i pięciu, a 16 sierpnia już tylko czterech pilotów, eskadra atakowała oddziały konarmii, ostrzeliwując je ogniem karabinów maszynowych i bombardując z powietrza.
Przez cały sierpień wykonała około 90 lotów bojowych, w tym w ciągu 16 i 17 sierpnia aż 26 lotów. Zrzucono 300 kg bomb i wystrzelono około 10 000 naboi[7].
Poza niszczeniem żywej siły przeciwnika, ataki te powodowały wyraźny spadek ducha bojowego bolszewickiej konnicy. Rajdy wykonywano na niebezpiecznie niskim pułapie. Oddziaływanie psychologiczne i skuteczność ognia broni pokładowej, strzelającej seriami z tak małej wysokości w zwarte masy wojska była ogromna[14].
Niezwykle niebezpieczne dla pilotów eskadry były jednak bolszewickie taczanki uzbrojone w karabiny maszynowe. Samoloty wracały z akcji z wielokrotnymi przestrzelinami w kadłubach lub z uszkodzonymi silnikami[14].
15 sierpnia celny ogień przeciwnika ranił w obie nogi sierż. pil. Stanisława Rozmiarka, który ostatkiem sił zdołał wylądować w pobliżu własnych pozycji pod Krasnem. Rannego lotnika przetransportowano do szpitala we Lwowie, gdzie mianowany podporucznikiem i uhonorowany Krzyżem Orderu Virtuti Militari zmarł po dziesięciu dniach. Został pochowany na cmentarzu obrońców miasta[1][15].
Tego dnia nie powróciła z lotu również maszyna pilotowana przez por. pil. Józefa Hendricksa. Akcja poszukiwawcza dała jednak rezultaty i pilot został odnaleziony.
Przechwycona depesza radiowa ze sztabu Konarmii z 18 sierpnia tak opisywała przebieg walk w tamtym okresie[14]:
![]() |
18 sierpnia, w czasie ataku na kawalerię sowiecką, został zestrzelony ppor. pil. Edward Lewandowski. Udało mu się jednak wylądować na pozycjach zajmowanych przez oddziały polskie[14]. W tym czasie Armia Budionnego, rezygnując ze zdobywania Lwowa, pomaszerowała w kierunku Zamościa. Ruszyła za nią, operująca z lotniska Korczowo, 15 eskadra. Oprócz działań szturmowych, wykonywała też loty rozpoznawcze. Załogi lądowały na przygodnym terenie w pobliżu własnych pozycji, by zdać na gorąco relację z przeprowadzonego zwiadu lotniczego. Zdarzały się też pomyłki. Sierż. pil. Antoni Bartkowiak, biorąc pomyłkowo kawalerię sowiecką za własną, o mało nie dostał się do niewoli. Wylądował w pobliżu wojsk przeciwnika, a dopiero ostrzeliwany zdążył wystartować i uniknąć pościgu. Pilot wykonał nawrót i zaatakował z broni maszynowej wrogie zgrupowanie[15]. Mimo różnych prób zmiany podporządkowania eskadry, pozostała ona we Lwowie. Rozejm zastał ją w Zdołbunowie[b][10].
W czasie wojny eskadra wykonała 277 lotów spędzając 346 godzin w powietrzu[17]. Zginął 1 lotnik[18].
Eskadra w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]
W okresie pokojowej organizacji lotnictwa polskiego, 15 eskadra myśliwska została przeniesiona do Ostrowa Wielkopolskiego, później do Poznania. W sierpniu 1921 weszła w skład powstającego 3 pułku lotniczego[4]. Zła sytuacja finansowa państwa i brak sprzętu uniemożliwiał pilotom eskadry realizowanie pełnego programu szkolenia. Na wyposażeniu eskadry były wówczas samoloty Albatros D-III i Oeffag D-III. W 1923 przydzielono 15 eskadrze kilka samolotów typu Ansaldo „Balilla”[4]. W czerwcu 1925 roku przemianowano jednostkę na 112 eskadrę myśliwską, w 1928 roku na 132 eskadrę myśliwską[17].
Żołnierze eskadry[edytuj | edytuj kod]
Stopień | Imię i nazwisko | Okres pełnienia służby |
---|---|---|
por. pil. | Jerzy Dziembowski | 25 V 1919 – 1921 |
kpt. pil. | Tadeusz Jarina | 1921 – III 1923 |
por. pil. | Edward Lewandowski | III 1923 – VII 1924 |
kpt. pil. | Kazimierz Jarzębiński | VII 1924 – III 1925 |
Obserwatorzy | Piloci | |
kpt. obs. Witold Prosiński | por. pil. Józef Hendricks | |
ppor. obs. Zdzisław Bilażewski | por. pil. Jerzy Dziembowski | |
ppor. obs. Tadeusz Miśkiewicz | ppor. pil. Bolesław Szczepański | |
ppor. pil. Stefan Mierzejewski | ||
ppor. pil. Wojciech Biały | ||
ppor. pil. Edward Lewandowski | ||
sierż. / ppor. pil. Antoni Bartkowiak | ||
sierż. / ppor. pil. Stanisław Rozmiarek | ||
pchor. pil. Janusz Barcikowski | ||
sierż. pil. Kazimierz Rogowski |
Wypadki lotnicze[edytuj | edytuj kod]
W okresie funkcjonowania eskadry miały miejsce następujące wypadki lotnicze zakończone obrażeniami lub śmiercią pilota[22]:
- 8 lipca 1919 zginął wykonując lot ćwiczebny samolotem Spad por. pil. Bolesław Szczepański.
- 16 marca 1920 w locie ćwiczebnym zginął ppor. pil. Stefan Mierzejewski.
- W okresie lipiec-sierpień 1920 eskadra zwalczała nieprzyjacielską kawalerię. Podczas jednego z ataków ciężko ranny został sierż. pil. Stanisław Rozmiarek, który zmarł w szpitalu 21 sierpnia 1920.
- W 1922 do Lubelskiej Wytwórni Samolotów został z eskadry oddelegowany por. pil. Antoni Bartkowiak jako szef pilotów-oblatywaczy. Na skutek obrażeń doznanych w wypadku lotniczym zmarł 1 maja 1922.
Samoloty eskadry[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Według Tarkowskiego podobnie jak pozostałe eskadry III dywizjonu, tak i 15 myśliwska odesłała cały swój tabor kołowy do Przemyśla, a następnie do Munina, gdzie urządzono nawet zapasowe lotnisko[11].
- ↑ Zawieszenie broni zostało podpisane w Rydze 12 października 1920, a wchodziło w życie 18 października o 24.00[16].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 191.
- ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 38.
- ↑ a b Pawlak 1989 ↓, s. 209.
- ↑ a b c d Pawlak 1989 ↓, s. 210.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 58-59.
- ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 39.
- ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 41.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 72.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 77.
- ↑ a b Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 192.
- ↑ a b Tarkowski 1991 ↓, s. 75.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 192-193.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 75-76.
- ↑ a b c d Hoff 2005 ↓, s. 42.
- ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 43.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 92.
- ↑ a b Hoff 2005 ↓, s. 45.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 118.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 191–193.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 209-210.
- ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 193.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 209–210.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wiktor Brummer, Wacław Zawadzki. Spis byłych oddziałów Wojska Polskiego. „Przegląd Historyczno-Wojskowy”. 2 (183), 2000. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 1640-6281.
- Krzysztof Hoff: Skrzydła Niepodległej. O wielkopolskim lotnictwie w okresie Drugiej Rzeczypospolitej. Poznań: Wielkopolskie Muzeum Walk Niepodległościowych, 2005. ISBN 83-921347-0-2.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Marian Romeyko (red.): Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa. Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku Czci Poległych Lotników, 1933.
- Krzysztof Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- 2 pułk lotniczy 1919-1929. Kraków: Drukarnia Polska Franciszka Zemanka, 1929.
|
|