17 Pułk Artylerii Lekkiej
| ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Sformowanie | 1919 | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Tradycje | ||
| Święto | 8 maja | |
| Nadanie sztandaru | 29 czerwca 1938 | |
| Rodowód | 2 Pułk Artylerii Polowej Wielkopolskiej | |
| Dowódcy | ||
| Pierwszy | ppłk Eugeniusz Gałuszyński | |
| Ostatni | ppłk art. Stanisław Piwakowski | |
| Działania zbrojne | ||
| wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa | ||
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Gniezno | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | artyleria | |
| Podległość | 17 Wielkopolska Dywizja Piechoty | |
.jpg)
17 Pułk Artylerii Lekkiej (17 pal) - oddział artylerii lekkiej Armii Wielkopolskiej i Wojska Polskiego II RP.
Jego 6 bateria odznaczona została orderem VM za wojnę obronną 1939.
Spis treści
Formowanie[edytuj | edytuj kod]
20 lutego 1919 roku w ówczesnym forcie Prittwitz-Gaffrona, wchodzącym w skład Twierdzy Poznań, podporucznik Sawicki i sierżant Czub przystąpili do organizacji 2 pułku artylerii polowej Wielkopolskiej z ochotników–artylerzystów z byłej armii niemieckiej i rekrutów powołanych dekretem Naczelnej Rady Ludowej. 11 marca dowództwo pułku objął podporucznik Gałuszyński. Kolejne baterie formowały się także w fortach Rocha i Radziwiłła oraz koszarach artylerii na Sołaczu. 17 marca pułk wyruszył do obozu ćwiczebnego Biedrusko w składzie 13 oficerów, 950 szeregowców i 90 koni. 10 kwietnia jednostka została zaprzysiężona na wierność Naczelnej Radzie Ludowej. Cztery dni później rozpoczęto formowanie IV dywizjonu. 8 maja zakończono formowanie jednostki[1].
W końcu maja ze składu oddziału wyłączony został II dywizjon, jako zalążek 3 pułku artylerii polowej Wielkopolskiej. W związku z powyższym IV dywizjon przemianowany został na II. W sierpniu sztab pułku i II dywizjon powrócił do Poznania. W tym samym czasie oddział przezbrojony został w 75 mm działa włoskie wz. 1906[2].
Od 18 stycznia 1920 roku pułk wziął udział w triumfalnym wejściu Wojska Polskiego do reszty ziem byłego Wielkiego Księstwa Poznańskiego, zajętych jeszcze przez Niemców, a przyznanych Polsce bez plebiscytu przez traktat wersalski. I dywizjon wyruszył do Kępna, II do Leszna, a III do Zbąszynia i Międzychodu[3].
23 stycznia 1920 roku 2 pułk artylerii polowej Wielkopolskiej został przemianowany na 17 pułk artylerii polowej[4].
23 grudnia 1920 roku pułk transportem kolejowym wrócił z frontu do Wielkopolski. Początkowo stacjonował w Biedrusku, a następnie w Poznaniu i Mogilnie. W listopadzie 1921 roku pułk przybył do swojego stałego garnizonu – Gniezna[5].
W październiku 1921 roku ze składu pułku wyłączony został III dywizjon i podporządkowany dowódcy nowo powstałego 25 pułku artylerii polowej. W czerwcu 1924 roku został sformowany nowy III dywizjon[5].
19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 8 maja, jako datę święta pułkowego[6]. Pułk obchodził swoje święto w rocznicę zakończenia formowania w roku 1919[5].
31 grudnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski przemianował 17 pułk artylerii polowej na 17 pułk artylerii lekkiej[7].
W maju 1939 roku została wprowadzona nowa organizacja pokojowa pułku, zgodnie z którą liczył on trzy dywizjony po dwie baterie przy czym I dywizjon był uzbrojony w 75 mm armaty wz. 1897, natomiast II i III dywizjon w 100 mm haubice wz. 1914/1919 P[8].
Wielkopolscy artylerzyści[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy pułku
- ppor. / ppłk Eugeniusz Gałuszyński
- płk art. Stanisław Henryk Józef Więckowski (do X 1929)
- ppłk / płk art. Wacław Młodzianowski (I 1930 - IV 1937)
- płk dypl. Stefan Springer (do 31 VIII 1939 → dowódca artylerii GO gen. Kruszewskiego)
- ppłk art. Stanisław Piwakowski (od 1 IX 1939)
- Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 – I zastępca dowódcy)
- ppłk Karol Adolf Steuer (do 8 X 1925 → dowódca kompanii pomiarów akustycznych w Szkole Pomiarów Artylerii w Toruniu[9])
- ppłk Bolesław Piotr Kodlewicz (od 8 X 1925[9] – 1928)
- mjr dypl. Jerzy Orski (III 1932 - V 1934 → wykładowca w CWPiech.[10])
- ppłk art. Bronisław Piniecki (V – X 1934 → zastępca dowódcy 10 pac[11])
- ppłk art. Edmund Bartkowski (X 1934[11] – 1939)
- Kwatermistrzowie (od 1938 – II zastępca dowódcy)
- mjr art. Otto Seidl (do XII 1925[12])
- kpt. art. Karol Stanisław Zborowski (p.o. od XII 1925[12])
- mjr art. Łukasz Zwierkowski (1928)
- mjr art. Marian Borzysławski (1939)
- Oficerowie pułku
- mjr art. Jan Dunin-Wąsowicz – dowódca dywizjonu (XI 1922 – 1923)
- mjr dypl. art. Tadeusz Kadyi de Kadyihàza
- ppłk dypl. inż. Czesław Kunert
- kpt. dypl. Antoni Brochwicz-Lewiński
- kpt. art. Józef Paszkiewicz – dowódca baterii (1926 – 1935)
- kpt. rez. art. Michał Zenkteler
Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[13][a]:
- dowódca pułku – płk dypl. Stefan Springer
- I zastępca dowódcy – ppłk Edmund Bartkowski
- adiutant – kpt. Arnold Nowak
- naczelny lekarz medycyny – ppor. lek. Feliks Szmigielski
- lekarz weterynarii – kpt. Józef Hetnal
- oficer zwiadowczy – por. kontr. Paweł Szpiruk
- oficer placu Gniezno – kpt. Antoni Zygmunt Dąbrowski
- w dyspozycji dowódcy – por. Zbigniew Włodzimierz Frej
- II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Marian Borzysławski
- oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (art.) Wiktor Radłowski
- zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Witold Lubomil Rydlewicz
- oficer administracyjno-materiałowy - kpt. Jan Pilakowski
- oficer gospodarczy – kpt. int. Opieliński Edmund Walenty
- oficer żywnościowy – chor. Romuald Dowrzański
- dowódca plutonu łączności – kpt. Marian Wiktor Jurkowski
- oficer plutonu – por. Jan Szantyr
- dowódca szkoły podoficerskiej – kpt. Stefan Koźniewski
- zastępca dowódcy – kpt. kontr. Józef Zautaszwili
- dowódca plutonu – por. Jerzy Witold Smykowski
- dowódca plutonu – ppor. Gutkind Edward Tadeusz
- dowódca plutonu – ppor. Korytkowski Mieczysław Józef
- dowódca I dywizjonu – mjr Łoziński Witold Marian
- dowódca 1 baterii – kpt. Kiesewetter Ludomir
- dowódca plutonu – por. Szymborski Jan Jerzy
- dowódca 2 baterii – p.o. ppor. Grabowski Jan Kazimierz
- dowódca 3 baterii – por. Cieślewicz Feliks Michał
- dowódca II dywizjonu – mjr Krannerwetter Alojzy Kazimierz
- dowódca 4 baterii – kpt. dypl. Lew iński Bolesław Antoni
- dowódca plutonu – ppor. Nowak Leon
- dowódca 5 baterii – kpt. Poszumski Szymon Tadeusz
- dowódca plutonu – por. Kowalczyk Karol
- dowódca 6 baterii – kpt. Komorski Eugeniusz
- dowódca plutonu – ppor. Wasylkowicz-Witwicki Felicjan Stanisław
- dowódca III dywizjonu – mjr Saraszewski Mieczysław
- dowódca 7 baterii – kpt. Steć Kazimierz
- dowódca plutonu – por. Fi u towski Tadeusz
- dowódca 8 baterii – kpt. Wojciechowski Antoni III
- dowódca plutonu – ppor. Kozioł Tadeusz Stefan
- na kursie – por. Owczarek Józef
- Obsada personalna pułku we wrześniu 1939[15]
- Dowództwo
- dowódca - ppłk art. Stanisław Piwakowski
- adiutant - kpt. Arnold Nowak
- oficer zwiadowczy - kpt. Eugeniusz Komorski
- oficer obserwacyjny - ppor. rez. Florian Sujak
- oficer łączności - kpt. Marian Wiktor Jurkowski
- oficer broni - ppor. rez. Juliusz Mikułowski - Pomorski
- dowódca plutonu topograficzno-ogniowego - por. Karol Kowalczuk
- I dywizjon
- dowódca I dywizjonu - mjr Witold Marian Łoziński
- dowódca 1 baterii - kpt. Ludomir Kiesewetter
- dowódca 2 baterii - por. Jan Szymborski
- dowódca 3 baterii - por. rez. - Władysław Antoni Walczak
- II dywizjon
- dowódca II dywizjonu - mjr Alojzy Kazimierz Krannerwetter
- dowódca 4 baterii - kpt. dypl. Bolesław Antoni Lewiński
- dowódca 5 baterii - por. Witold Rydlewicz
- dowódca 6 baterii - kpt. Ludwik Głowacki - za kampanię wrześniową 1939 bateria została odznaczona orderem Virtuti Militari[16]
- III dywizjon
- dowódca III dywizjonu - Kazimierz Julian Klimko
- dowódca 7 baterii - kpt. Tadeusz Poszumski
- dowódca 8 baterii - por. Tadeusz Fiutowski
- dowódca 9 baterii - por. rez. Antoni Alfred Terlecki-Prokopowicz
Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari[17]
- plut. Franciszek Czysty
- kpr. Ludwik Herynk
- kpr. Jan Hulisz
- kpr. Ludwik Janiak
- bomb. Antoni Kubka
- por. Edmund Kruppik
- bomb. Michał Marcinkowski
- kan. Józef Marmol
- plut. Piotr Mendel
- kan. Antoni Namysł
- st. ogn. Walenty Owczarek
- kan. Wojciech Siwiak
- kan. Antoni Skorupka
- bomb. Kazimierz Sosnowski
- bomb. Walenty Straż
- ppor. Bernard Szczepański
- plut. Władysław Szmeja
- st. ogn. Franciszek Szumiński
- kpt. Stefan Zielke
Symbole pułkowe[edytuj | edytuj kod]
- Sztandar
27 listopada 1937 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki zatwierdził wzór sztandaru 17 pal[18].
29 czerwca 1938 roku, podczas ceremonii wręczenia sztandarów oddziałom artylerii poznańskiego OK, na dziedzińcu koszar na Sołaczu w Poznaniu, gen. dyw. Juliusz Rómmel wręczył dowódcy pułku sztandar ufundowany przez społeczeństwo miasta i powiatu gnieźnieńskiego[19].
- Odznaka pamiątkowa
20 kwietnia 1926 roku Minister Spraw Wojskowych generał broni Lucjan Żeligowski zatwierdził odznakę pamiątkową 17 pułku artylerii polowej[20]. Odznaka o wymiarach 45x45 mm ma kształt krzyża maltańskiego o ramionach pokrytych emalią w barwach artylerii z czarną obwódką. Na środek krzyża na tle skrzyżowanych luf armatnich nałożone złote koło w formie poprzecznego przekroju lufy armatniej, na którym umieszczono herb Gniezna. Na kole wpisano rok powstania pułku 1919, numer i inicjały „17 P.A.P.” oraz poprzednia nazwa „2 P.A.L. WLKP”. Odznaka trzyczęściowa - wykonana w tombaku srebrzonym, złocona i emaliowana. Wykonawcą odznaki był Kazimierz Gajewski z Warszawy[21].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[14].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stylo 1929 ↓, s. 3-5.
- ↑ Stylo 1929 ↓, s. 5-6.
- ↑ Stylo 1929 ↓, s. 7.
- ↑ Stylo 1929 ↓, s. 6.
- ↑ a b c Stylo 1929 ↓, s. 22.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 36 z 31 grudnia 1931 roku, poz. 473.
- ↑ Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1964, s. 142.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 102 z 8 października 1925 roku, s. 549.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 163.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 263.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 130 z 9 grudnia 1925 roku, s. 709.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 734–735.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rezmer 1992 ↓, s. 449-493.
- ↑ Zarządzenie gen. W Andersa z 11 listopada 1966 r. Instytut Polski i Muzeum im. gen Sikorskiego w Londynie, sygn. A XII 77
- ↑ Stylo 1929 ↓, s. 24.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 14 grudnia 1937 roku, poz. 203.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 291.
- ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 11 z 20 kwietnia 1926 roku, poz. 104.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 253.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Bogumił Stylo: Zarys historii wojennej 17-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Waldemar Rezmer: Armia „Poznań” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992. ISBN 83-11-07753-3.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
