20 Pułk Artylerii Lekkiej
| ||
| Historia | ||
| Państwo |  II Rzeczpospolita
| |
| Sformowanie | 1920 | |
| Rozformowanie | 1939 | |
| Tradycje | ||
| Święto | 11 maja[1] | |
| Nadanie sztandaru | 17 lipca 1938 | |
| Dowódcy | ||
| Ostatni | płk Kazimierz Weryński | |
| Organizacja | ||
| Dyslokacja | Prużana[2] 1 i 4 da: Baranowicze[3] | |
| Rodzaj sił zbrojnych | wojsko | |
| Rodzaj wojsk | artyleria | |
| Podległość | 20 Dywizja Piechoty | |
20 Pułk Artylerii Lekkiej (20 pal) – oddział artylerii lekkiej Wojska Polskiego II RP.
Historia pułku[edytuj | edytuj kod]
Pułk swój rodowód wiąże z wydzieleniem z baterii zapasowej 1 pap w Lidzie baterii, z której zorganizowano baterię zapasową 2 pap. Baterię tę przegrupowano do Wołkowyska. 11 maja 1920 zaczęto tworzyć I i II dywizjon. Do skompletowania drugiego dywizjonu użyto dwóch baterii z Grodna. Z uwagi na pogarszającą się sytuację militarną, baterię zapasową przeniesiono do Sochaczewa. Tu nastąpiło przezbrojenie poszczególnych baterii na sprzęt francuski. Nadal trwały intensywne prace organizacyjne. 1 listopada 1920 roku 2 pułk artylerii polowej przemianowano na 20 pułk artylerii polowej. III dywizjon w składzie dwóch baterii (7 i 8) pod dowództwem kapitana Adama Epsteina formował się we wsi Wyczerpy Dolne (obecnie dzielnica Częstochowy)[4].
31 grudnia 1931 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski przemianował 20 pułk artylerii polowej na 20 pułk artylerii lekkiej[5].
Święto pułkowe obchodzono 11 maja, w rocznicę sformowania pierwszych dowództw i baterii pułku.
W czasie pokoju 20 pal miał cztery dywizjony. Wiosną 1939 roku w koszarach prużańskich kwaterowało dowództwo pułku (ppłk Edmund Zimmer) z I zastępcą – ppłk. Anastazym Makowskim oraz II i III dywizjonem haubic. W Baranowiczach kwaterowały I i IV dywizjon armat pod dowództwem II zastępcy pułku – ppłk. Karnowskiego.
W maju 1939 roku II/20 pal został przemianowany na 59 dywizjon artylerii lekkiej, a dotychczasowy IV dywizjon przemianowany na II dywizjon[6].
W kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie macierzystej 20 Dywizji Piechoty[3]. Od 1 do 3 września wspierał piechotę w bitwie pod Mławą. Został jednak rozbity w odwrocie 4 września. Odtworzono go w rejonie Modlina i Jabłonny. Z ocalałych 17 dział odtworzono pięć baterii. 14 września 20 pal wycofał się na Pragę i wziął udział w obronie stolicy.
Kadra pułku[edytuj | edytuj kod]
- Dowódcy pułku
- płk art. Władysław Maluszycki (do 9 XI 1920)
- mjr art Gustaw Przychocki (od 23 X 1920)[7]
- płk art. Jan Dąbrowski (21 X 1921 - 28 I 1923[8])
- ppłk / płk art. Mieczysław Maciejowski (26 I 1923 - 23 V 1927 → dowódca 26 pap)
- ppłk art. Władysław Drozdowski (23 V 1927 – VI 1931 → szef Szefostwa Uzbrojenia OK VIII)
- ppłk art. Józef Marian Rudolf Tytus Słanarz (VI 1931[9] – VI 1935)
- ppłk art. Edmund Zimmer (XI 1935 – 15 VIII 1939 → stan spoczynku[a])
- płk art. Kazimierz Weryński (1939)[b]
- Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku - I zastępca dowódcy pułku)
- ppłk art. Władysław Drozdowski (X 1924[10] – 23 V 1927 → dowódca pułku)
- ppłk art. Wacław Młodzianowski (23 V 1927 – 23 XII 1929 → dowódca 17 pap)
- ppłk dypl. art. Andrzej Juliusz Uthke (1 IV 1932 - 12 XI 1935 → dowódca 27 pal)
- ppłk art. Ludwik Sawicki (od 15 VIII 1935[11])
- Oficerowie i żołnierze pułku
Kawalerowie Waleczni[edytuj | edytuj kod]
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Walecznych za męstwo wykazane w bitwie warszawskiej[12]:
- ogn. Bernard Grünhajt
- kpr. Józef Orczykowski
- mjr Włodzimierz Rómmel
- ppor. Mikołaj Szmurło
- ppor. Zygmunt Zachariasz Żapko-Potopowicz
- ppor. Stefan Zych
Obsada personalna w 1939 roku[edytuj | edytuj kod]
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[13][c]
- dowódca pułku – płk Edmund Albin Zimmer
- I zastępca dowódcy – vacat
- adiutant – por. Czesław Tomaszewski
- lekarz medycyny – por. lek. Józef Bobiński
- lekarz weterynarii – kpt. Wacław Jagielak
- oficer zwiadowczy – kpt. adm. (art.) Kazimierz Ważyński
- II zastępca dowódcy – ppłk Zygmunt Kaznowski
- oficer zwiadowczy przy II zastępcy dowódcy – kpt. Piotr Kaczkowski
- adiutant II zastępcy dowódcy – kpt. Jerzy Edward Marynowski
- dowódca drużyny łączności przy II zastępcy dowódcy – por. Antoni Górzyński
- oficer administracyjno-materiałowy przy II zastępcy dowódcy – por. Piotr Lebiedzki
- pomocnik kwatermistrza przy II zastępcy dowódcy – kpt. Tadeusz Walerian Janiszewski
- III zastępca dowódcy (kwatermistrz) – mjr Wacław Gadomski
- oficer mobilizacyjny – kpt. Mieczysław Dratwa[d] †1940 Charków
- zastępca oficera mobilizacyjnego – kpt. adm. (art.) Karol Tańkowski
- oficer administracyjno-materiałowy – por. Kazimierz Stanisław Sobański
- oficer gospodarczy – por. int. Józef Wasiukiewicz
- oficer żywnościowy – vacat
- dowódca plutonu łączności – kpt. Witold Kossowski
- oficer plutonu – por. Jan Adam Nowicki
- dowódca szkoły podoficerskiej – kpt. Zbigniew Jan Stanisław Parys[e] *
- dowódca plutonu – ppor. Tadeusz Kowal
- dowódca I dywizjonu – mjr Bogumił Stylo
- dowódca 1 baterii – kpt. Kazimierz Nowiński
- dowódca plutonu – por. Józef Milkowski
- dowódca 2 baterii – kpt. Rudolf Stanisław Lipensky
- dowódca plutonu – ppor. Mikołaj Hałaczkiewicz
- dowódca II dywizjonu – vacat
- dowódca 5 baterii – por. Wiesław Józef Gąsiorowski
- dowódca plutonu – ppor. Mieczysław Ludwik Karbowski
- dowódca 6 baterii – por. Jan Gulbiński
- dowódca plutonu – ppor. Klemens Jaszczyk
- dowódca III dywizjonu – vacat
- dowódca 7 baterii – kpt. Stefan Bułdeski
- dowódca plutonu – ppor. Witold Marceli Brocki
- dowódca plutonu – ppor. Mieczysław Ziółko
- dowódca 8 baterii – por. Stanisław Sowiński
- dowódca plutonu – ppor. Alojzy Czarnecki
- dowódca plutonu – ppor. Walenty Toruński
- dowódca IV dywizjonu –mjr Teofil Chciuk
- dowódca 10 baterii – kpt. Jan Walędziak
- dowódca plutonu – por. Roman Wachowicz
- dowódca plutonu – ppor. Witold Sienkiewicz
- dowódca 11 baterii – kpt. Zbigniew Jan Stanisław Parys (*)
- dowódca plutonu – por. Henryk Jaźwiński
- dowódca plutonu – por. Józef Głowacz
- Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku
- Dowództwo
- dowódca – płk art. Kazimierz Weryński (ranny pod Mławą)
- adiutant – kpt. Kazimierz Ważyński
- kwatermistrz – kpt. Tadeusz Janiszewski (w III 1939 dowódca 12 baterii)
- dowódca plutonu gospodarczego – ppor. Alojzy Czarnecki[f]
- I dywizjon
- dowódca dywizjonu – kpt. Tadeusz Nowaczyński
- oficer zwiadowczy - ppor. Walenty Toruński († 2 IX 1939)
- oficer łącznikowy do piechoty - ppor. rez. Stanisław Szymaniak
- dowódca 1 baterii armat – kpt. Kazimierz Nowiński
- dowódca 2 baterii armat – kpt. Rudolf Lipensky († 2 IX 1939)
- dowódca 3 baterii armat – por. Józef Miłkowski († 2 IX 1939)
- II dywizjon (b. IV dywizjon)
- dowódca dywizjonu – mjr art. Teofil Chciuk
- dowódca 4 baterii haubic (b. 10 baterii) – kpt. Jan Walendziak
- dowódca 5 baterii haubic (b. 11 baterii) – kpt. Zbigniew Parys
- dowódca 6 baterii haubic (b. 12 baterii) – por. Henryk Jaźwiński
- oficer zwiadowczy - ppor. Kłobukowski
- oficer ogniowy - ppor. rez. Kazimierz Rzewski[g]
- dowódca I plutonu - ppor. Bogacki
- dowódca II plutonu - ppor. Świerzyński
- III dywizjon
- dowódca dywizjonu – mjr Kazimierz Szczęśniak
- dowódca 7 baterii haubic – kpt. Stefan Bułdeski (ranny pod Mławą)
- dowódca 8 baterii haubic – por. Stanisław Sowiński (ranny pod Mławą)
- dowódca 9 baterii haubic – kpt. Witold Kossowski
- dowódca plutonu topograficznego – por. Jan Gulbiński
- dowódca kolumny amunicyjnej – chor. Franciszek Baran
Symbole pułkowe[edytuj | edytuj kod]
- Sztandar
27 listopada 1937 Prezydent RP zatwierdził wzór sztandaru dla 20 pal[17].
17 lipca 1938, w Zamościu, marszałek Edward Śmigły-Rydz, wręczył dowódcy pułku sztandar[18].
- Odznaka pamiątkowa
12 grudnia 1929 roku Minister Spraw Wojskowych, marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 20 pułku artylerii polowej[19]. Odznaka o wymiarach 39x39 mm ma kształt prostego równoramiennego krzyża, którego ramiona emaliowane są w kolorze białym ze złoconymi krawędziami. Na środek krzyża nałożona okrągła tarcza, zielono emaliowana, na której skrzyżowane lufy armatnie i gorejący granat oraz wpisany numer i inicjały „20 P.A.P.” oraz rok powstania pułku „1920”. Tarcza obwiedziona jest czarną emaliowaną obwódką. Odznaka oficerska, dwuczęściowa, wykonana w tombaku, złocona i emaliowana. Wykonawcą odznaki był Jan Knedler z Warszawy[2]. W 1931 roku zmienione inicjały na „20 PAL”[20].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Henryk Jaźwiński Relacja s. 20, natomiast Stanisław Sowiński, Sprawozdanie ..., s. 30 podał, że zmiana na stanowisku dowódcy pułku nastąpiła przed lipcem 1939 roku, zanim jednostka została przeniesiona z rejonu Płońska do rejonu Ciechanowa.
- ↑ Pułkownik ze starszeństwem z 19 marca 1939 Rybka Ryszard, Stepan Kamil: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: 2006, s. 157.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[14].
- ↑ Mieczysław Franciszek Grzegorz Dratwa ur. 26 listopada 1894 roku. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku w korpusie oficerów artylerii. Był odznaczony Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi[15].
- ↑ Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[16].
- ↑ Ppor. art. Alojzy Czarnecki - ur. 20.04.1914 roku we Włocławku, syn Stanisława i Feliksy Modrzejewskiej. Mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 01.10.1937 i przydzielony do 20 pułku artylerii lekkiej w Prużanie. We wrześniu 1939 dowódca plutonu gospodarczego 20 pal-u, uczestnik obrony Mławy i Warszawy. Od 30 września 1939 w niewoli, jeniec oflagów: IV A Hohnstein, II B Arnswalde, II D Gross Born i II C Woldenberg. Kilkukrotnie próbował ucieczek, doznał załamania nerwowego. Z oflagu II C wywieziony do szpitala dla psychicznie i nerwowo chorych w Obrzycach, w którym, w latach 1942-1945, Niemcy dokonywali zbrodni (akcja T-4) na ludziach niepełnosprawnych i psychicznie chorych. Ppor. Alojzy Czarnecki został uśmiercony w dniu 21.04.1944, urna z jego prochami została przywieziona do Włocławka i pochowana na tamtejszym cmentarzu komunalnym. Jest jednym z zaledwie pięciu polskich oficerów zamordowanych w Obrzycach, których personalia udało się ustalić (opracowano na podstawie książki Benedykta Czarneckiego - „Opowieści z dawnego Zazamcza”, Włocławek 1997).
- ↑ Kazimierz Rzewski, Sprawozdanie, s. 25, urodził się w 1913 roku. Podporucznik rezerwy artylerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1938 roku. Zmobilizowany 26 marca 1939 roku do 20 pułku artylerii lekkiej i przydzielony do 12 baterii. 1 grudnia 1945 roku był oficerem technicznym II dywizjonu 2 pułku przeciwpancernego.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Galster 1975 ↓, s. 56.
- ↑ a b Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 256.
- ↑ a b Satora 1990 ↓, s. 294.
- ↑ Rozkaz DOGen. Kielce ↓, Nr 109 z 27 października 1920 roku, pkt 7.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 36 z 31 grudnia 1931 roku, poz. 473.
- ↑ Stanisław Sowiński, Sprawozdanie ..., s. 30.
- ↑ „Dziennik Personalny” (R.1, nr 43), MSWojsk, 10 listopada 1920, s. 1162.
- ↑ Płk Jan Dąbrowski. Udzielenie pochwały przez dowódcę 20 DP. „Polska Zbrojna”. 50, s. 4, 1923-02-20. Warszawa..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 235.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 103 z 2 października 1924 roku, s. 567.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 98.
- ↑ Kazak 1928 ↓, s. 15.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 737–738.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 168.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
- ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 16 z 14.12.1937, poz. 204.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 294-295.
- ↑ Dziennik Rozkazów Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 40 z 12 grudnia 1929 roku, poz. 407.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 257.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Rozkazy Dowództwa Okręgu Generalnego „Kielce”. [dostęp 2018-05-08].
- Ryszard Juszkiewicz, Bitwa pod Mławą 1939, Prace Mazowieckiego Ośrodka Badań Naukowych Nr 33, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1979, wyd. I
- Karol Lucjan Galster: Księga Pamiątkowa Artylerii Polskiej 1914 - 1939. Londyn: 1975.
- Józef Kazak: Zarys historii wojennej 20-go pułku artylerii polowej. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
- Por. sł. st. art. Henryk Jaźwiński Relacja z kampanii wrześniowej 1939 roku sporządzona 3 grudnia 1945 roku w 3 Karpackim Pułku Artylerii Przeciwpancernej, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.21f
- Por. sł. st. art. Stanisław Sowiński, Sprawozdanie z kampanii wrześniowej 1939 r. Wspomnienia, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.21f.
- Ppor. rez. art. Kazimierz Rzewski, Sprawozdanie sporządzone 1 grudnia 1945 roku, Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, sygn. B.I.21f.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||