Adam Noworyta
| ||
 Adam Noworyta, 1951 | ||
| Data i miejsce urodzenia | 10 lipca 1892 Dolina pow.Stryj (Ukraina) | |
| Data i miejsce śmierci | 27 listopada 1980 Kraków | |
| Rodzaj działalności | pianista, kompozytor | |
| dyrektor fabryki | ||
| Przynależność | Fabryka pianin i fortepianów w Brzegu | |
| Okres urzędowania | od 1 lipca 1945 do 31 lipca 1949 | |
| Odznaczenia | ||
| ||
Adam Noworyta (ur. 10 lipca 1892 w Dolinie, zm. 27 listopada 1980 w Krakowie) – polski kompozytor, pianista, pedagog, dyrektor fabryki pianin i fortepianów w Brzegu.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Józefa Aleksandra Noworyty i Emmy Antoniny z domu Czerny (1853-1935). Brat architektów Jana (1877-ok.1950), Władysława (ur. 1882) i Tadeusza (ur. 1894), inżyniera kolejnictwa Józefa (1878-1935), fotografa i filmowca Stanisława (1880-1963) oraz Zofii Jadwigi Schneider (Sznajder, ur. 1884), Jadwigi (1886-1886), Marii Stenzel (1887-1968) i Romana (1887-1911)[1].
Po śmierci ojca, czteroletni Adam wraz z matką i rodzeństwem przeprowadzili się do Lwowa. W 1904 roku Adam został przyjęty do klasy Ib C.K. II Szkoły Realnej we Lwowie z polskim językiem wykładowym[2]. Po siedmiu latach otrzymał świadectwo dojrzałości[3] i jesienią 1911 został słuchaczem Akademii Handlowej[4], jednak po roku przeniósł się na Politechnikę Lwowską. Równolegle uczył się gry na fortepianie i podjął studia muzyczne w Lwowskim Konserwatorium[5].
Po wybuchu I Wojny Światowej zgłosił się do Legionu Wschodniego. We wrześniu 1914 został przeniesiony do Mszany Dolnej, a już w październiku 1914 zostaje ranny[6], a następnie oddelegowany do oddziału automobilowego II Brygady Legionów Polskich[7]. W 1915 roku trafił jeszcze trzy razy do szpitali (w Rijece[8], Nowym Targu[9] i Zakopanem[10]), dopiero w październiku został zwolniony ze służby ze względu na zły stan zdrowia.
5 września 1915 wziął ślub z Julią Béze (1895-1943) córką krakowskich kupców, którzy przekazują młodym sklep z pamiątkami w Zakopanem. Adam nadal zajmował się muzyką, komponował koncerty na fortepian i skrzypce, rzeźbił w drewnie i metalu. Zachował się tylko film z 1932 roku pt. Biały ślad w reżyserii Adama Krzeptowskiego, do którego Adam Noworyta skomponował muzykę. W listopadzie 1940 wysiedlona z Zakopanego rodzina Noworytów przeprowadziła się do Nowego Sącza i Szczawnicy[11]. Po śmierci żony, w 1945 wyjechał na ziemie odzyskane.
W swoim dotychczasowym 53-letnim życiu zdobył również umiejętność naprawy i strojenia fortepianów i pianin.
Polska administracja powiatowa w Brzegu 1 lipca 1945 roku powierzyła mu obowiązki dyrektora Fabryki Fortepianów w Brzegu[5][12]. Już rok później fabryka przyniosła niewielki zysk remontując zniszczone pianina i fortepiany różnych firm, a w dwóch następnych latach, było to już dobrze prosperujące przedsiębiorstwo. Adam Noworyta, wraz z innymi osobami, powołał w Brzegu szkołę muzyczną i Towarzystwo Muzyczne. Zajęcia były prowadzone w budynkach fabrycznych, a jej pierwszym dyrektorem od 1 listopada 1946 roku był właśnie Adam Noworyta[5][13]. Na Wystawę Ziem Odzyskanych we Wrocławiu, fabryka wystawiła pianino i dwa fortepiany Polonus[5][14]. Instrumenty te wykonano na początku 1948 r. na zamówienie Zjednoczonych Zakładów Przemysłu Muzycznego w Warszawie. Niestety, po zakończeniu wystawy, podjęto decyzję o zlikwidowaniu fabryki i przekazaniu całego majątku ruchomegoFabryce Pianin i Fortepianów w Legnicy. Fabryka, która wyprodukowała pierwsze powojenne fortepiany przestała istnieć w połowie 1949 roku[15]. Adam Noworyta został zatrudniony na stanowisku dyrektora technicznego w legnickiej fabryce, jednak już 10 lipca 1950 roku zrezygnował i odszedł na własną prośbę do Wrocławia, następnie wrócił do Brzegu, a ostatecznie osiedlił się w Krakowie. Ożenił się z Marianną Sobolewską i niedługo potem przeszedł na emeryturę.
Zmarł 27 listopada 1980 roku i został pochowany na cmentarzu przy Rakowickiej w Krakowie, razem ze swoją żoną Marianną[16].
Miał trójkę dzieci[17]: Roberta Andrzeja (ur. 1916), Zofię Julię (ur. 1918) i Andrzeja Romana (ur. 1919).
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
Za walkę w Legionach Polskich Adam Noworyta otrzymał w 1937 roku Medal Niepodległości[18].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Drzewo genealogiczne https://www.myheritage.pl/.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1905, s. 78.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1911, s. 103.
- ↑ Trzynaste Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Akademii Handlowej we Lwowie za rok szkolny 1911/1912.
- ↑ a b c d Fabryka pianin i fortepianów w Brzegu. To tu powstał pierwszy fortepian w powojennej Polsce [dostęp 2020-11-05] (pol.).
- ↑ „Czas” wydanie wieczorne 16 października 1914.
- ↑ Dzieci muzy w Legionach.
- ↑ Lista strat Legionu Polskiego od maja do lipca 1915, s. 22.
- ↑ Lista strat Legionu Polskiego od lipca do października 1915, s. 23.
- ↑ IV lista strat Legionów Polskich, s. 15.
- ↑ Archiwum Narodowe w Krakowie sygn. 29/1774/1240 dokumentacja osobowa.
- ↑ Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Legnicy – sygn.. 85/140/0/12/95-104.
- ↑ PSM I st. im. Józefa Elsnera w Brzegu https://www.psmbrzeg.pl/historia/o-szkole.html.
- ↑ Fortepian „Polonus” http://arspolonica.ocross.net/fabryka-pianin-i-fortepianow-w-brzegu/.
- ↑ Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Legnicy – sygn.. 85/140/0/12/95-104.
- ↑ Cmentarz Rakowicki kwatera XXXI rząd 2 miejsce 3 https://www.zck-krakow.pl/18/locator.
- ↑ Archiwum Narodowe w Krakowie sygn. 29/3066/451, Zakopane kartoteka meldunkowa.
- ↑ Wojskowe Biuro Historyczne https://wbh.wp.mil.pl/pl/skanywyszukiwarka_kartoteka_personalno_odznaczeniowa/?strona=14&szufladka=NOWI-NOWO, Skan 1307.