Adrian Carton de Wiart

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
sir Adrian Carton de Wiart
Ilustracja
Generał porucznik Generał porucznik
Data i miejsce urodzenia 5 maja 1880
Bruksela
Data i miejsce śmierci 5 czerwca 1963
Hrabstwo Cork, Irlandia
Przebieg służby
Lata służby 1899-1924
1939-1947
Siły zbrojne Flag of the British Army.svg British Army
Jednostki 134 Brygada
61 Dywizja Piechoty
Stanowiska Z-ca szefa Brytyjskiej Misji Wojskowej w Polsce;
przedstawiciel premiera Wielkiej Brytanii przy głównodowodzącym armii chińskiej
Główne wojny i bitwy II wojna burska

I wojna światowa

wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa,

Odznaczenia
Krzyż Wiktorii (Wielka Brytania) Rycerz Komandor Orderu Imperium Brytyjskiego od 1936 (wojskowy) Krzyż Kawalerski Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Krzyż Kawalerski Orderu Św. Michała i Św. Jerzego (Wielka Brytania) Order Wybitnej Służby (Wielka Brytania) Medal Afryki Południowej 1899–1902 (Wielka Brytania) Medal Służby Ogólnej w Afryce (Wielka Brytania) Gwiazda 1914–15 (Wielka Brytania) Medal Wojenny Brytyjski Medal Zwycięstwa z MiD (Wielka Brytania) Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Gwiazda Afryki (Wielka Brytania) Gwiazda Birmy (Wielka Brytania) Gwiazda Italii (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 z MiD (Wielka Brytania) Medal Koronacyjny Króla Jerzego VI Medal Koronacyjny Królowej Elżbiety II Oficer Orderu Korony (Belgia) Krzyż Wojenny (Belgia) (1914-1918) Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920-1941) Krzyż Walecznych (od 1941) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)
FR CdG palm br.png
Krzyż Wojenny 1939–1945 z brązową palmą (Francja)
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Misja aliancka we Lwowie, luty 1919. Od lewej: Stanisław Wańkowicz, Robert Lord, gen. Joseph Barthelemy, gen. Tadeusz Rozwadowski, gen. Adrian Carton de Wiart, mjr Giuseppe Stabile
Adrian Carton de Wiart, obraz pędzla Williama Orpena

Adrian Carton de Wiart, sir (IPA: /ˈɛɪdrɪən ˈkɑːtən də ˈwaɪət/, ur. 5 maja 1880 w Brukseli, zm. 5 czerwca 1963 w Hrabstwie Cork, Irlandia) – generał porucznik Armii Brytyjskiej, arystokrata pochodzący z bogatej rodziny szlacheckiej (o korzeniach irlandzkich i belgijskich), związany z Polską, członek Komisji Międzysojuszniczej dla Polski[1].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Uczestniczył w działaniach wojennych prowadzonych przez Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii gdzie stracił lewe oko, oraz w Afryce Południowej[2] (II wojna burska)[potrzebny przypis], gdzie dostał postrzał w płuco i czaszkę[2].

Uczestniczył w walkach I wojny światowej nad Sommą[2] (postrzał w głowę[potrzebny przypis] i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), Cambrai (postrzał w nogę) i pod Ypres, gdzie stracił rękę[2].

W latach 1918–1924 członek brytyjskiej misji wojskowej w Polsce, w styczniu i lutym 1919 wchodził w skład misji aliantów do Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-ukraińskiej, uczestniczył w rozmowach z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 został szefem wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej był łącznikiem między brytyjskim ministerstwem wojny a dowództwem polskim[potrzebny przypis]; uczestniczył w przemycie uzbrojenia z Węgier do Polski przez nieprzychylną Polsce Czechosłowację[2]. Bezskutecznie starał się przekonać wojskowych brytyjskich do udzielenia pomocy stronie polskiej[potrzebny przypis]. Miał wysoką opinię nt. wartości bojowej Armii Czerwonej[3].

Po zakończeniu wojny pozostał w Polsce, do 1924 na stanowisku szefa misji wojskowej, potem mieszkał w Polsce prywatnie w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą[3]. Był rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.

Latem 1939 został ponownie powołany do służby czynnej na stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Miał złe zdanie o kompetencjach polskiego głównodowodzącego Edwarda Rydza-Śmigłego, uważając że bardziej niż porażki obawia się on oskarżeń o tchórzostwo. Po wybuchu wojny zgłaszał chęć udziału w walkach, ale ostatecznie wraz z brytyjską misją wyjechał do Rumunii[2]. Uniknął internowania opuszczając Rumunię z wykorzystaniem fałszywego paszportu. Uczestniczył w kolejnych kampaniach wojennych, m.in. w Norwegii. W czasie kampanii pustynnej trafił do niewoli włoskiej, skąd próbował zbiec. Uwolniony z niewoli w trakcie negocjacji o zawieszenie broni przez Włochy; później był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka. Pod koniec 1947 r. ostatecznie odszedł ze służby wojskowej.

Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Dzieła[edytuj | edytuj kod]

Carton de Wiart jest autorem wydanych w języku angielskim wspomnień, pod tytułem Happy Odyssey.

W roku 2016 nakładem wydawnictwa Bellona ukazało się polskie ich wydanie, zatytułowane Moja Odyseja[5].

Ciekawostki[edytuj | edytuj kod]

De Wiart dwukrotnie rozbił się, pilotując samolot: w październiku 1919 nad Litwą i w maju 1920, lecąc do Kijowa.

De Wiart wraz z przyszłym prezydentem Finlandii gen. Mannerheimem sekundował w pojedynku w Klubie Myśliwskim w Warszawie.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919. przypisy Andrzej Garlicki, Ryszard Świętek, t. I Wrocław 2010, s. 175.
  2. ↑ a b c d e f Generał z bagien. Jedyny brytyjski żołnierz, który w 1939 r. przyszedł Polsce z pomocą, Newsweek.pl [dostęp 2020-09-03] (pol.).
  3. ↑ a b Tadeusz Modelski, The Polish contribution to the ultimate Allied victory in the Second World War, T. Modelski, 1986, s. 133, ISBN 978-0-9511171-0-1 [dostęp 2016-03-21] (ang.).1 stycznia
  4. ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2775 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 14).
  5. ↑ Skonieczny i inni, Moja odyseja : awanturnik, który pokochał Polskę, Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2016, ISBN 978-83-11-14258-9, OCLC 971387993.1 stycznia

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
  • „Енциклопедія українознавства”, tom 1, Lwów 2000, s. 291, ​ISBN 5-7707-4048-5​.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adrian_Carton_de_Wiart&oldid=60767832”