Adrian Carton de Wiart

sir Adrian Carton de Wiart
Generał porucznik
Data i miejsce urodzenia	5 maja 1880 Bruksela
Data i miejsce śmierci	5 czerwca 1963 Hrabstwo Cork, Irlandia
Przebieg służby
Lata służby	1899-1924 1939-1947
Siły zbrojne	British Army
Jednostki	134 Brygada 61 Dywizja Piechoty
Stanowiska	Z-ca szefa Brytyjskiej Misji Wojskowej w Polsce; przedstawiciel premiera Wielkiej Brytanii przy głównodowodzącym armii chińskiej
Główne wojny i bitwy	II wojna burska I wojna światowa kampania w Somali bitwa nad Sommą (1916) bitwa pod Passchendaele bitwa pod Cambrai (1918) II bitwa nad Sommą (1918) wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa, kampania wrześniowa kampania norweska 1940 Wojna chińsko-japońska (1937–1945)
Odznaczenia

Misja aliancka we Lwowie, luty 1919. Od lewej: Stanisław Wańkowicz, Robert Lord, gen. Joseph Barthelemy, gen. Tadeusz Rozwadowski, gen. Adrian Carton de Wiart, mjr Giuseppe Stabile

Adrian Carton de Wiart, obraz pędzla Williama Orpena

Adrian Carton de Wiart, sir (IPA: /ˈɛɪdrɪən ˈkɑːtən də ˈwaɪət/, ur. 5 maja 1880 w Brukseli, zm. 5 czerwca 1963 w Hrabstwie Cork, Irlandia) – generał porucznik Armii Brytyjskiej, arystokrata pochodzący z bogatej rodziny szlacheckiej (o korzeniach irlandzkich i belgijskich), związany z Polską, członek Komisji Międzysojuszniczej dla Polski.

Życiorys

Uczestniczył w działaniach wojennych prowadzonych przez Brytyjczyków w 1898 roku w Somalii gdzie stracił lewe oko, oraz w Afryce Południowej (II wojna burska), gdzie dostał postrzał w płuco.

Uczestniczył w walkach I wojny światowej nad Sommą (postrzał w głowę i kostkę), pod Passchendaele (postrzał w biodro), Cambrai (postrzał w nogę) i pod Ypres, gdzie stracił rękę.

W latach 1918–1924 członek brytyjskiej misji wojskowej w Polsce, w styczniu i lutym 1919 wchodził w skład misji aliantów do Galicji Wschodniej w czasie wojny polsko-ukraińskiej, uczestniczył w rozmowach z rządem Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. W 1919 został szefem wojskowej misji brytyjskiej w Warszawie.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej był łącznikiem między brytyjskim ministerstwem wojny a dowództwem polskim; uczestniczył w transporcie uzbrojenia i broni z Węgier do Polski przez nieprzychylną Polsce Czechosłowację. Bezskutecznie starał się przekonać wojskowych brytyjskich do udzielenia pomocy stronie polskiej.

Miał wysoką opinię nt. wartości bojowej Armii Czerwonej. Po zakończeniu wojny pozostał w Polsce, do 1924 na stanowisku szefa misji wojskowej, potem mieszkał w Polsce prywatnie w podarowanym mu przez Karola Radziwiłła majątku na Polesiu, w Prostyniu nad Lwą. Był rezydentem brytyjskiego wywiadu w Polsce.

Latem 1939 został ponownie powołany do służby czynnej na stanowisko szefa misji wojskowej w Polsce. Po wybuchu wojny wyjechał do Rumunii, uniknął internowania opuszczając Rumunię z wykorzystaniem fałszywego paszportu. Uczestniczył w kolejnych kampaniach wojennych, m.in. w Norwegii. W czasie kampanii pustynnej trafił do niewoli włoskiej, skąd próbował zbiec. Uwolniony z niewoli w trakcie negocjacji o zawieszenie broni przez Włochy; później był przedstawicielem Churchilla u generalissimusa Czang Kaj-szeka. Pod koniec 1947 r. ostatecznie odszedł ze służby wojskowej.

Odznaczenia

• Krzyż Wiktorii (1916)
• Rycerz-komandor Orderu Imperium Brytyjskiego (1945)
• Kawaler Orderu Łaźni (1919)
• Kawaler Orderu św. Michała i św. Jerzego (1918)
• Kawaler Orderu za Wybitną Służbę (1915)
• Queen’s South Africa Medal
• Africa General Service Medal
• 1914-15 Star
• British War Medal
• Allied Victory Medal z MID
• 1939–1945 Star
• Africa Star
• Burma Star
• Italy Star
• War Medal 1939–1945 z MID
• Medal koronacyjny Jerzego VI
• Medal koronacyjny Elżbiety II
• Oficer Orderu Korony (Belgia, 1917)
• Krzyż Wojenny (Belgia) (1918)
• Krzyż srebrny Orderu Virtuti Militari (Polska, 1921)
• dwukrotnie Krzyż Walecznych (Polska, 1920, 1941)
• Komandor Orderu Legii Honorowej (Francja)
• Krzyż Wojenny (Francja) z palmą

Dzieła

Carton de Wiart jest autorem wydanych w języku angielskim wspomnień, pod tytułem Happy Odyssey.

W roku 2016 nakładem wydawnictwa Bellona ukazało się polskie ich wydanie, zatytułowane Moja Odyseja.

Ciekawostki

De Wiart dwukrotnie rozbił się, pilotując samolot: w październiku 1919 nad Litwą i w maju 1920, lecąc do Kijowa.

De Wiart wraz z przyszłym prezydentem Finlandii gen. Mannerheimem sekundował w pojedynku w Klubie Myśliwskim w Warszawie.

Bibliografia

• Andrzej Suchcitz, Generałowie wojny polsko-sowieckiej 1919-1920. Mały słownik biograficzny, Białystok 1993.
• „Енциклопедія українознавства”, tom 1, Lwów 2000, s. 291, ​ISBN 5-7707-4048-5​.

Linki zewnętrzne

• Jamie Stokes, Adrian Carton de Wiart został postrzelony niemal we wszystkie części ciała, www.wiadomosci.wp.pl, dostęp 2012-03-16