Atropina

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Atropina
Niepodpisana grafika związku chemicznego; prawdopodobnie struktura chemiczna bądź trójwymiarowy model cząsteczki
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny C17H23NO3
Masa molowa 289,37 g/mol
Wygląd biały lub prawie biały krystaliczny proszek lub bezbarwne kryształy
Identyfikacja
Numer CAS 51-55-8
5908-99-6 (siarczan)
PubChem 174174[2]
DrugBank DB00572[3]
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC A03 BA01
S01 FA01
A03 CB03
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikisłownik Hasło w Wikisłowniku

Atropina (łac. atropinum) – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów tropanowych, ester 3-hydroksytropanu i kwasu 3-hydroksy-2-fenylopropanowego. Antagonista pozazwojowych receptorów muskarynowych M1-M2. Nie wykazuje istotnego działania na pozostałe receptory muskarynowe.[8] Stosowana jako lek rozkurczowy i środek rozszerzający źrenice. Jest racematem składającym się z dwóch enancjomerów różniących się konfiguracją przy atomie 2 grupy fenylopropanianowej; enancjomer 2S to hioscyjamina (L-atropina), wykazująca silniejsze działanie niż racemat.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Atropa belladonna

Występuje naturalnie w wielu roślinach rodziny psiankowatych (Solanaceae), w pokrzyku wilczej jagody (Atropa belladonna) czy w bieluniu dziędzięrzawie (Datura stramonium).

Wpływ na organizm[edytuj | edytuj kod]

Poraża zakończenia przywspółczulnego układu nerwowego, blokując receptory muskarynowe[9], co skutkuje obniżeniem wydzielania gruczołowego oraz rozkurczem mięśni gładkich przewodu pokarmowego, oskrzeli i układu moczowego. Poraża akomodację oka i rozszerza źrenice, przyspiesza tętno, ponadto:

Zatrucie atropiną[edytuj | edytuj kod]

Zatrucie atropiną charakteryzuje się szeregiem poniższych objawów[10][11]:

Zapamiętanie wyglądu osoby zatrutej atropiną ułatwia mnemotechnika:

Czerwony jak burak, rozpalony jak piec, suchy jak pieprz, ślepy jak nietoperz, niespokojny jak tygrys w klatce[12].

Leczenie ostrego zespołu antycholinergicznego polega na zapobieżeniu dalszego wchłaniania substancji, leczeniu objawowym oraz zastosowaniu benzodiazepin oraz fizostygminy. Ważne jest zabezpieczenie pobudzonego chorego przed urazem[10][11].

Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

W lecznictwie atropina używana jest zazwyczaj w postaci siarczanu. Atropina w związku z hamowaniem skurczu oskrzeli i wydzielania z dróg oddechowych oraz blokowaniem odruchów z nerwu błędnego jest używana w premedykacji przed znieczuleniem ogólnym[10][13].

Atropina stosowana jest do przywracania prawidłowej pracy serca przy bradykardii. Do 2010 r. podawano ją także w ramach akcji resuscytacyjnej w rozkojarzeniu elektromechanicznym oraz asystolii, jednak według najnowszych wytycznych nie jest zalecana do stosowania przy zatrzymaniu krążenia[14]. Typową dawką dożylną jest 0,5 mg (pod kontrolą EKG do maksymalnie 3 mg). Dawki mniejsze niż 0,5 mg mogą paradoksalnie pogłębić bradykardię[15]. Atropina nie powinna być podawana pacjentom po przeszczepie serca, ponieważ może wywołać zaawansowany blok serca lub zatrzymanie zatokowe[16].

Znajduje zastosowanie w leczeniu stanów spastycznych przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowodów, w tym w spastycznych zaparciach, skurczu odźwiernika, kolce żółciowej i kolce nerkowej[10][13].

W okulistyce używa się atropiny w długotrwałym rozszerzeniu źrenicy w zapaleniu tęczówki i ciała rzęskowego w celu zapobieżeniu zrostom. Jest używana również jako lek rozszerzający źrenice w celach diagnostycznych. Nie powinna być stosowana u osób prowadzących pojazdy mechaniczne[13].

Jest odtrutką w przypadku zatruć spowodowanych inhibitorami acetylocholinoesterazy, do których należą niektóre związki fosforoorganiczne, wśród nich fosforoorganiczne pestycydy i bojowe środki trujące, takie jak soman, sarin, tabun i VX, a także niektóre pestycydy karbaminianowe[17].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska VI. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2002, s. 1176. ISBN 83-88157-18-3.
  2. ↑ Atropina (CID: 174174) (ang.) w bazie PubChem, United States National Library of Medicine.
  3. ↑ a b c Atropina (DB00572) – informacje o substancji aktywnej (ang.). DrugBank.
  4. ↑ Botttomley, W, Mortimer, PI. The partition separation of tropane alkaloids. „Australian Journal of Chemistry”. 7 (2), s. 189-196, 1954. DOI: 10.1071/CH9540189. 
  5. ↑ a b Atropina (ang.) w bazie ChemIDplus, United States National Library of Medicine. [dostęp 2012-02-21].
  6. ↑ a b c d Department of Chemistry, The University of Akron: Atropine (ang.). [dostęp 2012-02-21].
  7. ↑ a b Atropina (ang.) w wykazie klasyfikacji i oznakowania Europejskiej Agencji Chemikaliów. [dostęp 2015-03-09].
  8. ↑ ► Atropinum Sulfuricum WZF (atropina) - Medycyna Praktyczna, www.mp.pl [dostęp 2019-07-22].
  9. ↑ Anne-Sophie Lemaire-Hurtel, Jean-Claude Alvarez: Drugs Involved in Drug-Facilitated Crime – Pharmacological Aspects. W: Toxicological Aspects of Drug-Facilitated Crimes. Pascal Kintz (red.). Academic Press, 2014, s. 47–91 [patrz s. 84]. DOI: 10.1016/B978-0-12-416748-3.00003-7. ISBN 978-0-12-416748-3.
  10. ↑ a b c d Mutschler i in. 2010 ↓, s. 383-384.
  11. ↑ a b Szczeklik i Gajewski 2014 ↓, s. 2444-2445.
  12. ↑ 3 Leki układu autonomicznego. W: Ryszard Korbut: Farmakologia po prostu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2007, s. 31. ISBN 978-83-233-2334-1.
  13. ↑ a b c Atropina (opis profesjonalny). [dostęp 2016-06-12].
  14. ↑ Wytyczne resuscytacji 2010. Polska Rada Resuscytacji, 2010. ISBN 978-83-89610-10-2.
  15. ↑ P. Dauchot, JS. Gravenstein. Effects of atropine on the electrocardiogram in different age groups. „Clin Pharmacol Ther”. 12 (2). s. 274-280. DOI: 10.1097/00132586-197202010-00033. PMID: 5554942. 
  16. ↑ A. Bernheim, R. Fatio, W. Kiowski, D. Weilenmann i inni. Atropine often results in complete atrioventricular block or sinus arrest after cardiac transplantation: an unpredictable and dose-independent phenomenon. „Transplantation”. 77 (8), s. 1181-1185, 2004. PMID: 15114081. 
  17. ↑ Atropine Sulfate - Medical Countermeasures Database - CHEMM, U.S. Department of Health & Human Services [dostęp 2019-11-13].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Podręczny słownik chemiczny, Romuald Hassa (red.), Janusz Mrzigod (red.), Janusz Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 44, ISBN 83-7183-240-0.
  • Mała encyklopedia medycyny, Tom I. Wyd. IV. Warszawa: PWN, 1988, s. 60. ISBN 83-01-08835-4.
  • Encyklopedia popularna, Tom I. Wyd. II. Warszawa: PWN, 1983, s. 171. ISBN 83-01-00000-7.
  • Ernst Mutschler, Gerd Geisslinger, Heyo K. Kroemer, Peter Ruth, Monika Schäfer-Korting: Farmakologia i toksykologia. Wrocław: MedPharm Polska, 2010. ISBN 978-83-60466-81-0.
  • Andrzej Szczeklik, Piotr Gajewski: Interna Szczeklika 2014. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2014. ISBN 978-83-7430-405-4.

Star of life.svg Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Atropina&oldid=57955727”