Bożodrzew gruczołowaty
| ||
 Owoce | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | mydleńcowce | |
| Rodzina | biegunecznikowate | |
| Rodzaj | bożodrzew | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Ailanthus altissima (Mill.) Swingle J.Wash.Acad.Sci. 1916, | ||
| Synonimy | ||
|
Ailanthus glandulosa Desf. | ||
Bożodrzew gruczołowaty, znany również jako ajlant gruczołowaty, bożodrzew gruczołkowaty lub bożodrzew chiński (Ailanthus altissima (Mill.) Swingle) – gatunek roślin z rodziny biegunecznikowatych (Simarubaceae). Roślina pochodzi z Chin, ale pierwsze egzemplarze sprowadzono do Europy już w 1751 r. Obecnie rozpowszechniona zarówno w Europie jak i Ameryce Północnej. W Polsce dość często uprawiana, szczególnie w zachodniej części kraju.
Drzewo zaliczane do gatunków inwazyjnych, szkodliwych dla rodzimych gatunków flory.
.jpg)
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Okazałe drzewo, szybko rosnące (szczególnie w młodości, na dobrych stanowiskach do 2 m rocznie) dorastające w Polsce do 30 m. Na starszych pniach korowina charakterystycznie spękana. Jednoroczne pędy bardzo grube (grubsze niż u jesionu), młode gęsto, delikatnie omszone, żółtawe z bardzo dużymi śladami liściowymi. Wierzchołki jednorocznych pędów tępo zakończone. Bożodrzew łatwo wydaje odrosty korzeniowe, szczególnie po mechanicznym uszkodzeniu korzeni, co wykorzystuje się przy wegetatywnym rozmnażaniu z sadzonek korzeniowych.
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe, liście bardzo duże, dorastające do 80 cm długości (u odmian do ponad 1 m), nieparzystopierzastozłożone z 15 – 25 jajowatolancetowatych listków. Listki do 12 cm dł., z wierzchu ciemnozielone, od spodu sinoniebieskawe, wierzchołek mocno wyciągnięty. U podstawy każdego listka znajdują się 2 lub 4 (rzadziej) ząbki z gruczołkami nieprzyjemnie pachnącymi po roztarciu.
- Kwiaty
- Jedno- i obupłciowe, zebrane w gęste wiechowate kwiatostany do 30 cm długości. Kielich pięciodziałkowy, korona z pięcioma żołtawobiałymi płatkami, pręcików 10 a w kwiatach obupłciowych zazwyczaj 5, słupków 4-6.
- Owoce
- Wąskie skrzydlaki do 4 cm długości z centralnie umieszczonym orzeszkiem. Początkowo jasnozielonkawe, w sierpniu przybierające efektownie czerwonopurpurowe zabarwienie. Owoce długo utrzymują się na roślinie.
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Surowiec zielarski: kora, pozyskiwana z młodych dwuletnich gałązek i owoce.
- Zawartość: niewielkie ilości alkaloidów, do 12% garbników, saponiny, simarubina, związki kumarynowe i gorycze (m.in.: ajlantyna).
- Działanie: W Chinach kora, w miarę możności świeża, posiadająca silne właściwości bakteriobójcze i bakteriostatyczne, stosowana jest wewnętrznie w postaci odwaru, do leczenia ciężkich i uporczywych biegunek, oraz jako środek wymiotny. Ten sam odwar jest specyfikiem przy pomocy którego zwalcza się tasiemce i glisty – pasożyty przewodu pokarmowego. Poza tym także stosuje się go jako specyfik przeciwgorączkowy, przeciwskurczowy i zwalniający akcję serca. Dalej – w leczeniu malarii, astmy, kołatania serca i czerwonki.
- Owoce stosuje się jako środek pomocniczy w leczeniu nieregularnego miesiączkowania, zbyt obfitych krwawień menstruacyjnych oraz żylaków odbytu.
- W medycynie ludowej narodów Azji Środkowej wywarem z liści bożodrzewu leczy się wrzody. Ajlantem nie wolno się leczyć na własną rękę, ale zawsze za wiedzą i zgodą lekarza
- Roślina ozdobna: odmiany:
- 'Erythrocarpa' – odm. czerwonoowocowa, o jaskrawoczerwonych, bardzo kontrastowych skrzydlakach.
- 'Pendulifolia' – odm. zwisłolistna. Tworzy bardzo długie, opadające w dół liście.
- 'Aucubaefolia' – odm. o żółto nakrapianych liściach.
- 'Hongye' – odm. o liściach czerwonych[2].
- Drewno: wykorzystywane w meblarstwie i przy produkcji papieru.
- Liście: podobnie jak morwa wykorzystywane w hodowli jedwabników.
- Sok żywiczny: stosowany do produkcji pokostów.
Stan prawny[edytuj | edytuj kod]
Bożodrzew gruczołowaty uznawany jest w Polsce za gatunek inwazyjny, groźny dla rodzimej przyrody. Jego wprowadzanie do środowiska lub przemieszczanie w środowisku przyrodniczym jest zabronione przez ustawę o ochronie przyrody z 2004 roku. Od 2012 roku także jego import, posiadanie, prowadzenie hodowli, rozmnażanie i sprzedaż wymagają specjalnego pozwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Nieprzestrzeganie wymienionych ograniczeń według ustawy o ochronie przyrody jest wykroczeniem podlegającym karze aresztu lub grzywny pieniężnej[3][4].
Uprawa[edytuj | edytuj kod]
Najlepiej rośnie na żyznych, głębokich i wilgotnych glebach o odczynie zasadowym, bogatych w związki wapnia (nie znosi gleby o odczynie kwaśnym oraz podmokłych i zalewanych okresowo ziem). Najlepiej rośnie w lekkim półcieniu lub w miejscu nasłonecznionym. W warunkach Europy Środkowej gatunek jest całkowicie odporny na mróz (strefa mrozoodporności 6b), niemniej jednak młode okazy i jednoroczne pędy zimą mogą przemarzać[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-02].
- ↑ Dirr, Michael A.; Zhang, Donglin (2004). "Potential New Ornamental Plants from China" (PDF). Southern Nursery Association Research Conference: 607-609.
- ↑ Tekst ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2018 r. poz. 1614)
- ↑ Tekst rozporządzenia z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260)
- ↑ Agnieszka Mike-Jeziorska: Bożodrzew gruczołowaty (pol.). 2013. [dostęp 2013-04-29].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej Sarwa, Wielki leksykon roślin leczniczych, Warszawa 2002
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
