Chrzan
| ||
| ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | różowe | |
| Rząd | kapustowce | |
| Rodzina | kapustowate | |
| Rodzaj | chrzan | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Armoracia P. Gaertn., B.Meyer & Scherb. Oek.-Techn. Fl. Wetterau 2: 426. Mai-Jul 1800[2] | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey & Scherb. | ||
Chrzan (Armoracia P. Gaertn., B. Meyer & Scherb.) – rodzaj bylin z rodziny kapustowatych do którego należą trzy gatunki[3][4], w tym tylko jeden występujący w Polsce – chrzan pospolity[5]. Zasięg rodzaju obejmuje centralną i południową Europę oraz rosyjski Daleki Wschód i Syberię. Chrzan pospolity rośnie zawleczony i zdziczały także w Ameryce Północnej[6] oraz w Chinach[7]. Chrzan pospolity wykorzystywany był dawniej głównie jako roślina lecznicza, a później był i współcześnie jest stosowany głównie jako dodatek do potraw[8].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Rośliny zielne z tęgim korzeniem, nagie, z pędem prosto wzniesionym, rozgałęziającym się w górnej części[7][6].
- Łodyga
- Gruba, głęboko żebrowana, obła.
- Liście
- Odziomkowe liście długoogonkowe, pojedyncze, całobrzegie lub tępo ząbkowane. Liście łodygowe w dole pędu ogonkowe, wyżej siedzące, pierzasto wcinane[7][6].
- Kwiaty
- Zebrane w wielokwiatowe grona i wiechy, czasem baldachowato spłaszczone. Kwiatostany wydłużają się podczas owocowanie. Działki kielicha jajowate do owalnych, rozpostarte lub wzniesione, nagie, nie rozszerzone woreczkowato u nasady. Płatki korony białe, wzniesione, dłuższe od kielicha. Mają w górze kształt jajowaty do lancetowatego, ale zawsze tępe na szczycie, u dołu z krótkim paznokciem. Pręcików sześć, z miodnikami u ich nasady, słabo czterosilne. Zalążnia górna z 8–20 zalążkami, na szczycie z krótką szyjką (do 2 mm) lub bez niej, znamię główkowate[7][6].
- Owoce
- Podłużne łuszczyny lub łuszczynki jajowate do kulistych[7][6].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj blisko spokrewniony z rodzajem rzepicha (Rorippa)[9].
Raphanis Moench
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)
Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta )[1].
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), rodzaj chrzan (Armoracia Gaertn., Mey. et Scherb.)[10].
- Gatunki[11]
- Armoracia lacustris (A. Gray) Al-Shehbaz & V. M. Bates
- Armoracia rusticana P. Gaertn., B. Mey & Scherb. – chrzan pospolity
- Armoracia sisymbroides (DC.) Cajander
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Korzenie chrzanu pospolitego są używane jako przyprawa, a także jako roślina lecznicza[11]. W medycynie niekonwencjonalnej stosuje się go przy bólach mięśniowych pleców i w pasie, przy przeziębieniach, ranach ropiejących, wrzodach, zapaleniu korzonków nerwowych, zapaleniu uszu[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-05-13].
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Armoracia. W: The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2016-02-13].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e Ihsan A. Al-Shehbaz: Armoracia. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
- ↑ a b c d e Armoracia. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-13].
- ↑ Bremness Lesley, Wielka Księga ziół, Warszawa: Wiedza i Życie, 1991, s. 49, ISBN 83-85231-24-2.
- ↑ Andreas Franzke, Katrin Pollmann, Walter Bleeker, Ralf Kohrt and Herbert Hurka. Molecular Systematics of Cardamine and Allied Genera (Brassicaceae): ITS and Non-Coding Chloroplast DNA. „Folia Geobotanica”. 33, 3, s. 225-240, 1998.
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Armoracia (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-21].
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-15].
- ↑ Jadwiga Górecka, Apteka Natury, Agencja Wydawnicza "Morex", s. 107, ISBN 83-7250-014-2.
