Czartoryscy herbu Pogoń Litewska
Czartoryscy – magnacki ród książęcy herbu Pogoń Litewska, wywodzący się od Konstantego, księcia na Czartorysku, syna księcia litewskiego Koriata[1], wnuka wielkiego księcia Giedymina. Bratem stryjecznym założyciela rodu Konstantego był Władysław Jagiełło. Ród miał dwie główne linie, ważniejszą z siedzibą w zamku w Klewaniu i drugą linię z centrum w zamku w Korcu, która wygasła w 1810 r. na Józefie Klemensie. Szczyt potęgi rodu przypadał na wiek XVIII i XIX, jednakże już wcześniej odgrywali ważną rolę w Rzeczypospolitej. Czartoryscy dążyli do zmian ustrojowych w Polsce, reformy stosunków gospodarczych, centralizacji władzy państwowej, usprawnienia administracji i wzmocnienia armii.
Czartoryscy aktywnie działali na scenie politycznej. Po śmierci Augusta II Mocnego Familia opowiedziała się za ekskrólem Stanisławem Leszczyńskim. Jego przeciwnicy – pod Warszawą – obrali drugiego króla, Augusta III Sasa. Nastała wojna domowa, w którą włączyła się Rosja, stając po stronie Sasa. Po objęciu tronu przez Augusta III Familia pogodziła się z dworem królewskim, pełniąc na nim wpływową rolę. Po pewnym czasie zyskała poparcie wschodniej potencji[potrzebny przypis]. W 1744 przywódca Familii, Kazimierz Poniatowski zabił w pojedynku przywódcę opozycji Adama Tarłę. Czartoryscy oraz Rosja przygotowywali zamach stanu, przyśpieszony śmiercią Augusta III w 1763. Jako kandydata do korony desygnowano syna Augusta Czartoryskiego – Adama Kazimierza. Jednak cesarzowa Katarzyna II umieściła na tronie Stanisława Augusta Poniatowskiego, który przez swą matkę Konstancję z Czartoryskich był blisko spokrewniony z rodem. Część reform postulowanych przez Familię uchwalił sejm konwokacyjny (1764).
W 1801 powstało muzeum w Puławach w Świątyni Sybilli – najstarsze muzeum w Polsce. Jego zbiory zawierały dzieła malarstwa europejskiego XIII-XVIII w. (m.in. słynna Dama z gronostajem Leonarda da Vinci), zabytki europejskiego i islamskiego rzemiosła artystycznego od średniowiecza do XIX w., grafiki, sztuki starożytnej oraz militaria. W 1876 r. Czartoryscy przekazali swój wielki księgozbiór do użytku publicznego w Krakowie.
Współcześnie jedynymi potomkami księcia Adama Jerzego są Adam Karol Czartoryski i jego córka Tamara Czartoryska, którzy żyją w Wielkiej Brytanii. Z kolei potomkowie księcia Konstantego Adama żyją do dnia dzisiejszego w Polsce i mają swoich przedstawicieli w Związku Szlachty Polskiej[2].
Członkowie rodu[edytuj | edytuj kod]
- Konstanty (ok. 1335−1388/1392)
- Gleb Konstantynowicz
- Grzegorz Konstantynowicz
- Wasyl Konstantynowicz (ok. 1375-1416) ∞ Hanna
- Iwan Wasylewicz (†1489)
- Aleksander Wasylewicz (†1477)
- Michał Wasylewicz (†1489) ∞ Mira Niemir (†1504/1505)
- Andrzej Michajłowicz (†1488)
- Hanna Michajłowna (†1477)
- Fiodor Michajłowicz (†1542) ∞ Zofia Sanguszko
- Anna Fiodorowna
- Fedora Fiodorowna
- Anastazja Fiodorowna
- Aleksander Fiodorowicz (1517-1571)
- Iwan Fiodorowicz (†1566/1567) ∞ Anna Zasławska
- Jerzy (ok. 1550-1626) ∞ 1) Aleksandra Wiśniowiecka (†1612), 2) Halszka Holowinska, 3) Zofia Lubomirska
- 1) Aleksander (†1605)
- 1) Adrian (†1618)
- 1) Mikołaj Jerzy (zm. 1662) ∞ Izabela Korecka (†1669)
- Kazimierz Florian (1620-1674)
- Michał Jerzy (1621-1692) ∞ 1) Rozyna Małgorzata von Eckenberg (ok. 1625-1647/1648), 2) Eufrozyna Stanisławska (1629-1668), 3) Joanna Weronika Olędzka (†1729)
- 3) Kazimierz (1674–1741) ∞ Izabela Elżbieta Morsztyn (1671-1758)
- Fryderyk Michał (1696-1775) ∞ Eleonora Monika Waldstein (1712-1795)
- Antonina (1728-1746) ∞ Jerzy Detloff Flemming (1699-1771)
- Konstancja (1729-1749) ∞ Jerzy Detloff Flemming (1699-1771)
- Józefa Aleksandra (1730-1798) ∞ 1) Michał Antoni Sapieha (1711-1760), 2) Michał Kazimierz Ogiński (1730-1800)
- Antoni (†1753)
- Aleksander August (1697–1782) ∞ Maria Zofia Sieniawska (1699-1777)
- Stanisław
- Elżbieta (1733 lub 1736-1816) ∞ Stanisław Lubomirski (ok. 1720-1783)
- Adam Kazimierz Joachim Ambroży Marek (1734–1823) ∞ Izabela Elżbieta Dorota Flemming (1746-1835)
- Teresa
- Maria Anna (1768-1854) ∞ Ludwik Fryderyk Aleksander Wirtemberski (1756-1817)
- Gabriela
- Zofia
- Adam Jerzy (1770–1861) ∞ Anna Zofia Sapieha (1799-1864)
- Witold (1822-1865)
- Izabella Elżbieta (1830-1899) ∞ Jan Kanty Działyński (1829-1880)
- Leon Jerzy
- Władysław (1828–1894) ∞ 1) Maria Amparo Desamparados Muñoz y de Borbón-Dos Sicilias (1834-1864), 2) Małgorzata Adelajda Maria Bórbon-d'Orléans (1846-1893)
- 1) bł. Franciszek August SBD (1858-1893)
- 2) Adam Ludwik (1872–1937) ∞ Maria Ludwika Joanna Julia Krasińska (1883-1958)
- Izabella Małgorzata Maria (1902-1929) Gabriel de Bourbon–Siciles
- Małgorzata (1904)
- Elzbieta Bianka Maria Konstancja (1905–1989) ∞ Stefan Adam Zamoyski (1904-1976)
- Augustyn Józef Antoni Maria Pius (1907-1946)
- Adam Karol Jezus Maria Józef (*1940) ∞ 1) Nora de Picciotto (*1942), 2) Josette Calil
- Ludwik Piotr (1945-1946)
- Anna Maria (1914-1987) ∞ Władysław Alojzy Maciej Radziwiłł
- Władysław Maria Piotr Alkantry (1918-1978) ∞ Elżbieta York
- Teresa Maria Magdalena Joanna Elżbieta (1923-1967) ∞ Jan Groda–Kowalski
- Ludwik Adam Maria (1927-1944)
- 2) Witold Kazimierz Filip
- Konstanty Adam (1774–1860) ∞ 1) Aniela Radziwiłł, 2) Maria Dzierżanowska
- 1) Adam Konstanty
- Aniela Luiza
- Adam August
- Antoni Bogusław
- Helena Maria Plater–Zyberk
- Zdzisław Aleksander Tytus
- Elzbieta Maria Szołdrska
- Aleksander „Olgierd” Jan (1888–1977)
- Konstanty Stefan
- Karol Henryk
- Marie Helene Clow
- Karol Aleksander
- Aleksandra Maria Emcinar
- Krzysztof Hubert Czartoryski
- Natalia Czartoryska
- Krzysztof Aleksander Czartoryski
- Aleksander Stefan Czartoryski
- Karol Henryk
- Cecylia Teresa Rostworowska
- Izabella Maria Bnińska
- Aleksander „Leszek” Czartoryski
- Konstanty Stefan
- Tomasz Bogusław Czartoryski
- Aniela Maria Woroniecka
- Wanda Maria Czartoryska
- Elżbieta Helena Czartoryska
- Roman Władysław Czartoryski
- Maria Elżbieta Czartoryska
- Adam Tadeusz Czartoryski
- Jan Adam Czartoryski
- Maria Natalia Flemming
- Andrzej Zygmunt Czartoryski
- Anna Fleur de Laune Czartoryska
- Luisa Czartoryska – Bruseth
- Guy Czartoryski
- Roger Adam Czartoryski (ur.2001)
- Magdalena Helena Czartoryska (ur. 2003)
- Róża Karolina Czartoryska (ur. 2005)
- Zygmunt Sczęsny Czartoryski
- Krzysztof Arkadiusz Czartoryski
- Małgorzata Szydłowska
- Marek Czartoryski
- Izabella Ewa Kaczanowska
- Jerzy Antoni Czartoryski
- Klaudia Czartoryska
- Natalia Izabela Czartoryska
- Konrad Jerzy Czartoryski
- Adam Krzysztof Czartoryski (ur. 1935)
- Michał Adam Czartoryski (ur. 1967)
- Stefan Andrzej Czartoryski (ur. 1975)
- Walther Adam Czartoryski (ur. 2007)
- Juliusz Klemens Czartoryski (ur. 1941)
- Konstanty Czartoryski (ur. 1981)
- Tytus Czartoryski (ur. 1945)
- Tytus Stanisław Czartoryski (ur. 1976)
- Lech Władysław Czartoryski (ur. 1985)
- Maria Joanna Czartoryska (ur. 1986)
- Cecylia Maria Czartoryska (ur. 1988)
- Brygida Maria Czartoryska (ur. 1994)
- Gustaw Maria Czartoryski (ur. 1954)
- Maria Zofia Zalewska (ur. 1979)
- Emilia Konstancja Skalska (ur. 1981)
- Helena Maria Belina – Brzozowska (ur. 1985)
- Jadwiga Maria Czartoryska (ur. 1987)
- Jan August Czartoryski (ur. 1990)
- Stanisław Olgierd Czartoryski (ur. 1993)
- Aniela Maria Czartoryska (ur. 1997)
- Teresa Maria Czartoryska (ur. 2001)
- 2) Maria Zuzanna de la Roche Pouchin
- 2) Aleksander Roman
- Marcel Adam
- Adam
- Rosalie Marie
- Marcel Adam
- 2) Konstanty Maria
- 2) Jerzy Konstanty (1828–1912) ∞ Maria Joanna Čermak (1835–1916)
- Wanda Czartoryska (1862-1920)
- Witold Leon Czartoryski(1864-1945)
- Kazimierz Jerzy (1892-1936)
- Elżbieta (1904)
- Witold Tadeusz Nikodem Ignacy Jan (1908-?)
- Józef Adam (1867-?)
- Maria Anna Krasińska
- Maria Weronika
- Kazimierz Jerzy Czartoryski
- Antoni Stanisław Czartoryski
- Jadwiga Monika Belina Brzozowska
- Teresa Maria Rostworowska
- Maria Gabriela Czartoryska
- Anna Maria Golińska
- Andrzej Maria „Drył” Czartoryski
- Katarzyna Maria Rybińska
- Maria Helena Zorska
- Kazimierz Jerzy Czartoryski
- Karolina Maria Czarniecka
- Michał Piotr Czartoryski
- Michał Andrzej Czartoryski
- Jakub Filip Czartoryski
- Stefan Michał Czartoryski
- Stanisław Kazimierz Czartoryski
- Kazimierz Antoni Czartoryski
- Cecylia Maria Czartoryska
- Barbara Maria Czartoryska (*1935)
- Jerzy Piotr Czartoryski
- Włodzimierz Alfons Czartoryski(1895-1975) ∞ Zofia Tyszkiewicz
- Paweł Maria Czartoryski (1924-1999) ∞ Weronika Helena Ponińska
- Witold Maria Czartoryski
- Witold Gustaw Czartoryski
- Konstanty Jerzy Czartoryski
- Irena Elżbieta Bylicka
- Maria Czartoryska
- Witold Maria Czartoryski
- Elżbieta Róża Maria (*1926) ∞ Jan Sykstus Maria Kraiński
- Róża Maria Jadwiga Lukrecja (1928-2003) ∞ Antoni Mikołaj Radziwiłł
- Paweł Maria Czartoryski (1924-1999) ∞ Weronika Helena Ponińska
- bł. Michał (1897-1944), dominikanin
- Roman Jacek Maria (1898-1958) ∞ Teresa Janina Zamoyska (1902-1978)
- Elżbieta Maria Przewłocka (ur. 1927, zm. 2016[3])
- Zofia Teresa Lichniakowa (ur. 1927)
- Wanda Niemojewska
- Maria Jadwiga Radziwiłł (ur. 1930)
- Anna Maria Radziwiłł (ur. 1932)
- Urszula Stanisławska (1934-1998)
- Michał Czartoryski
- Agata Teresa Sikora
- Barbara Anna Czartoryska (ur. 1968)
- Stanisław Jan (ur. 1939)
- Anna Maria (ur. 1984), aktorka
- Michał Roman Czartoryski (ur. 1986)
- Stanisław Ignacy Czartoryski
- Elżbieta Czartoryska
- Adam Michał Józef (1906-1998) ∞ Jadwiga Stadnicka (*1913)
- Witold Tadeusz Czartoryski
- Krystyna Maria Gromnicka
- Albrecht Rafał Czartoryski
- Aleksandre Gabriele Czartoryska
- Oliva Elizabetta Czartoryska
- Barbara Czartoryska
- Witold Jerzy Czartoryski
- Piotr Michał Wojciech (1909–1993) ∞ Anna Maria Zamoyska (1920-1983)
- Monika Maria Nicholson
- Krzysztof Piotr Czartoryski
- Joanna Maria Walentowicz
- 1) Adam Konstanty
- Konstancja (1700–1759) ∞ Stanisław Poniatowski (1676-1762)
- Ludwika Elżbieta (1703-1745)
- Teodor Kazimierz (1704-1768)
- Fryderyk Michał (1696-1775) ∞ Eleonora Monika Waldstein (1712-1795)
- 3) Kazimierz (1674–1741) ∞ Izabela Elżbieta Morsztyn (1671-1758)
- 2) Andrzej
- 2) Zofia (†1649/1650) ∞ Kazimierz Piaseczyński (†1659)
- 2) Halszka ∞ Stanisław Firlej
- Jerzy (ok. 1550-1626) ∞ 1) Aleksandra Wiśniowiecka (†1612), 2) Halszka Holowinska, 3) Zofia Lubomirska
Zamki i Pałace[edytuj | edytuj kod]
Ruiny zamku w Czartorysku
Ruiny zamku w Korcu
Resztki pałacu w Wołczynie w 1898 roku
Zamek w Międzybóżu
Ruina zamku w Brzeżanach
Zamek w Klewaniu (zrujnowany)
Ruiny zamku w Czernelicy
Pałac w Baszkowie
Pałac w Pełkiniach
Pałac w Międzyrzecu Podlaskim
Pałac Czartoryskich w Kalwarii Zebrzydowskiej (nie istnieje)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
.jpg)
Inne siedziby Czartoryskich:
- Ruiny zamku w Czernelicy
- Zamek w Oleksińcu na Wołyniu.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Familia
- Biblioteka Czartoryskich
- Muzeum Czartoryskich w Krakowie
- Zamek w Gołuchowie
- Pałac Czartoryskich w Puławach
- Ordynacja Sieniawska Czartoryskich
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Lenczewski: Genealogie rodów utytułowanych w Polsce. T. 1. Warszawa, 1996-1997, s. 3-13[4], fotografie 1-3 [1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Jan Tęgowski Który Konstanty – Olgierdowic czy Koriatowic – był przodkiem kniaziów Czartoryskich?, Europa Orientalis, Toruń, 1996, s. 53-59.
- ↑ Lista rodów aktualnie reprezentowanych w Oddziale ZSzP we Wrocławiu
- ↑ Elżbieta Przewłocka, nekrologi.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-29] (pol.).
- ↑ Zawiera m.in. współczesną genealogię rodziny oraz omawia sprawy związane z tytulaturą i jej dziedziczeniem.
