Fort IX Twierdzy Warszawa
.jpg)
Fort IX („Czerniaków“, „Dąbrowskiego“, „Sadyba“) – jeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Warszawa, wybudowany w latach 80. XIX wieku. Zlokalizowany jest na Sadybie, w warszawskiej dzielnicy Mokotów.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Fort został wzniesiony około 1883 roku na planie zbliżonym do pięciokąta, z ceglanymi schronami koszarowymi i bojowymi oraz mokrą, ze względu na położenie na terenie podmokłym fosą.
W ramach decyzji likwidacji twierdzy z 1909 roku w 1913 wysadzono większość obiektów bojowych, pozostawiając koszary o charakterystycznym, łamanym narysie i układ ziemny. Od 1924 trwała budowa osiedli oficerów Wojska Polskiego na terenach wokół fortu, co zapoczątkowało istnienie osiedla Sadyba, jednak do 1947 stanęło zaledwie kilkadziesiąt willi.
W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 fort był miejscem bohaterskiej obrony polskich żołnierzy z kompanii ochotniczych i części kompanii 2 batalionu 360 pułku piechoty. 26 września fort został zajęty przez Niemców[1]. W walkach brał tu także olimpijczyk Janusz Kusociński. Tutaj 25 września został ranny, co upamiętnia głaz z tablicą pamiątkową odsłonięty w 1989 roku[2]. Historię walk o fort w 1939 roku opisał Maciej Piekarski w książce Samotna placówka.
Pewną rolę odegrał też fort w czasie powstania warszawskiego w 1944 roku. Na terenie fortu zginął Czesław Szczubełek, dowódca batalionu „Oaza” – 5. Rejonu V Obwodu – Mokotów.
Po wojnie przez wschodnią część umocnienia przebito ulicę Powsińską i we wschodniej części fortu utworzono park, natomiast zachodnia do 1990 była zajęta przez wojsko. Od początku lat 90. istniał tu niedostępny magazyn sprzętu gromadzonego przez Muzeum Wojska Polskiego i pod koniec lat 90. otwarto tu dwa oddziały muzeum: Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej oraz Muzeum Katyńskie (funkcjonowało tam do 2009). W związku z planowaną przeprowadzką Muzeum Wojska Polskiego na teren Cytadeli, przyszłość fortu jest nieznana.
W 1973 fort został wpisany do rejestru zabytków[3].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 25.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 230–221. ISBN 83-912463-4-5.
- ↑ Zestawienie zabytków nieruchomych. Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31 marca 2019 r. Woj. mazowieckie (Warszawa). W: Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 3. [dostęp 2019-07-18].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lech Królikowski: Twierdza Warszawa. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2002. ISBN 83-11-09356-3.
- Stanisław Łagowski: Szlakiem twierdz i ufortyfikowanych przedmości. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 2005. ISBN 83-88773-96-8.
- Maciej Piekarski: Samotna placówka. MON, 1989. ISBN 83-11-07733-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcie satelitarne na Google Maps. Dobrze widoczny nasyp nad koszarami oraz liczny sprzęt wojskowy zgromadzony w znajdujących się tu muzeach.
- Zdjęcie lotnicze z 1944, fort widoczny w części centralnej
| ||||||||||||||||||