52°21′52″N 16°54′08″E/52,364444 16,902222Fort IXa w Poznaniu
| ||
 nr rej. A-245 z 25 maja 1983[1][2]
| ||
 Koszary szyjowe Fortu IXa | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Miejscowość | Poznań | |
| Adres | ulicy 28 Czerwca 1956 r.[1] ob. 60 ark. 20 dz. 1/4[3] | |
| Typ budynku | fort | |
| Architekt | Komitet Inżynieryjny Głównego Inspektoratu Twierdz | |
| Rozpoczęcie budowy | 1877 | |
| Ukończenie budowy | 1881 | |
| Ważniejsze przebudowy | lata 40. XX wieku | |
| Właściciel | Miasto Poznań[3] | |
Plan budynku
| ||
Położenie na mapie Poznania   Fort IXa Zwischenwerk 9a | ||
Położenie na mapie Polski  Fort IXa Zwischenwerk 9a | ||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  Fort IXa Zwischenwerk 9a | ||
| 52°21′52″N 16°54′08″E/52,364444 16,902222
| ||
Fort IXa (Witzleben, Wincentego Aksamitowskiego) (oryg. Zwischenwerk IXa) – jeden z 18 fortów wchodzących w skład Twierdzy Poznań. Znajduje się na Dębcu przy ulicy 28 Czerwca 1956 r.[1].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zbudowany został w latach 1877–1881, w pierwszym etapie budowy twierdzy fortowej[4]. Jest to jedyny zachowany fort pośredni starego typu. Fort otrzymał nazwę Witzleben (do 1902 nazwę tę nosił Nadszaniec II Witzleben). W 1931 zmieniono patronów na polskich, Fort IXa otrzymał imię pułkownika Wincentego Aksamitowskiego[a].
15 kwietnia 1919 fort IXa (wraz z IX) został przeznaczony dla podoficerskiej szkoły piechoty[5].
Podczas bitwy o Poznań, 26 stycznia 1945 po godzinie 18, fort i lasek dębiński został ostrzelany ogniem artyleryjskim[6]. Dzięki temu Niemcy broniący linii kolejowej uciekli, a bataliony 226 i 240 pułku wdarły się na tereny wokół fortu[7]; 240 pułk oskrzydlił fort i późnym wieczorem próbował się dostać do wnętrza[6][8]. Nie udała się próba wejścia do fortu przez wysadzenie pancernych włazów. Saperzy wrzucili do kominów wentylacyjnych łatwopalną mieszankę i zapalili ją granatami ręcznymi. Załoga fortu ewakuowała się w panice. Część żołnierzy niemieckich uciekła, do niewoli zabrano 200[8][9].
Od 2007 fort wynajmuje firma organizująca w nim gry paintballowe[10].
Teren fortu wchodzi w skład obszaru Natura 2000 (obszar specjalnej ochrony SOO „Fortyfikacje w Poznaniu”, symbol PLH300005)[11].
Lokalizacja i konstrukcja[edytuj | edytuj kod]
Obiekt znajduje się w sąsiedztwie Zespołu Szkół Licealno-Technicznych oraz osiedli mieszkaniowych. Przy forcie, na zachodzie, linia kolejowa Poznań – Wrocław, w pobliżu przystanek Poznań Dębiec. Dojazd do fortu drogą forteczną (ul. 28 Czerwca 1956) i drogą rokadową (ul. Czechosłowacka); układ dróg wskazuje na planowaną przeprawę promową lub most pontonowy przez Wartę jako alternatywę dla mostu kolejowego na Starołęce[12].
Fort jest zbliżony układem do zbudowanego w podobnym okresie Fortu IVa, różnicę stanowią dwie kaponiery czołowe, które zostały zamienione stronami[13]. Wewnątrz fortu znajduje się jedyna zachowana forteczna ręczna pompa wodna[14].
Przebudowy[edytuj | edytuj kod]
Po 1892 zainstalowano dwa stanowiska obserwacyjne W.T.90[15]. Obiekt został przebudowany na początku lat czterdziestych XX wieku, spowodowane to było modernizacją trasy kolejowej Poznań-Wrocław[14]. Rozebrano wtedy prawy bark fortu wraz z kaponierą, a zamiast oryginalnej fosy postawiono prowizoryczne ogrodzenie[14].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Władze wojskowe proponowały gen. Kazimierza Dzierżanowskiego, jednak władze cywilne nalegały by nie nadawać fortom imion osób żyjących.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Miasto Poznań, System Informacji Przestrzennej, Miejski Konserwator Zabytków: Zespół Fortów Zewnętrznego Pierścienia Fortyfikacji Pruskich (pol.). [dostęp 2013-06-24].
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego (31-03-2013) (pol.). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013. s. 160. [dostęp 2013-06-28].Sprawdź autora:1.
- ↑ a b Geopoz: Przeglądarka danych SIP (pol.). Miasto Poznań. [dostęp 2013-06-24]., warstwa: Grunty Miasta Poznania
- ↑ Maria Strzałko, Raport o stanie zabytków miasta Poznania, Miasto Poznań, 2007.
- ↑ Polak 1988 ↓, s. 167.
- ↑ a b Tadeusz Świtała. Styczeń 1945. Jak to się zaczęło?. „Kronika Miasta Poznania”. 1/1985, s. 79. Wydawnictwo Miejskie (pol.).
- ↑ Szumowski 1985 ↓, s. 232-233, 238.
- ↑ a b Szumowski 1985 ↓, s. 243.
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 313.
- ↑ KaT: Paintball w Forcie IXa. Zabytek jest bezpieczny? (pol.). epoznan.pl, 2011-04-11. [dostęp 2013-06-30].Sprawdź autora:1.
- ↑ Instytut na rzecz ekorozwoju: Natura 2000: „Fortyfikacje w Poznaniu” (pol.). [dostęp 2013-06-25].
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 223.
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 142.
- ↑ a b c Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 226.
- ↑ Biesiadka i in. 2006 ↓, s. 156, 226.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Zbigniew Szumowski: Boje o Poznań 1945. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1985, s. 232-243., ryc.
- Bogusław Polak: Poznańskie Fortyfikacje. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1988.
- Jacek Biesiadka, Andrzej Gawlak, Szymon Kucharski, Mariusz Wojciechowski: Twierdza Poznań. O fortyfikacjach miasta Poznania w XIX i XX wieku.. Poznań: 2006.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||
