Franciszek Mirandola
| ||
![]() | ||
Imię i nazwisko | Franciszek Pik-Mirandola | |
Data i miejsce urodzenia | 13 lipca 1871 Krosno | |
Data i miejsce śmierci | 3 czerwca 1930 Kraków | |
Narodowość | polska | |
Dziedzina sztuki | poezja, proza w języku polskim i francuskim, tłumaczenia | |
Epoka | impresjonizm, ekspresjonizm (wiersze okolicznościowe, fantastyka, weird fiction) |
Franciszek Mirandola, właśc. Franciszek Czcisław Pik (ur. 13 lipca 1871 w Krośnie, zm. 3 czerwca 1930 w Krakowie) – polski pisarz, poeta i tłumacz okresu Młodej Polski. Kojarzony z takimi kierunkami literackimi jak impresjonizm i ekspresjonizm. Jeden z pierwszych twórców rodzimej fantastyki naukowej oraz fantastyki grozy (tzw. weird fiction).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Wojciecha Pika, miejscowego aptekarza (także radnego i burmistrza Krosna) i Marii ze Stacherskich. Ukończył studia na wydziale farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego. Choć trudności materialne zmuszały poetę do prowadzenia aptek - w Krośnie, Stryju, Bukowsku, uparcie wracał co jakiś czas do Krakowa, a szczęśliwe czasy studiów pozwoliły mu odbywać podróże literackie i naukowe (Mirandola studiował filozofię w Heidelbergu, przebywał w Berlinie i Paryżu).
Podobieństwo własnego nazwiska (Pik) do pierwszego członu nazwiska włoskiego renesansowego pisarza Pico della Mirandola podsunęło mu pomysł na pseudonim literacki.
Przełożył około 200 tomów prozy literatur: włoskiej, francuskiej, angielskiej, niemieckiej i skandynawskiej. Publikował także tłumaczenia poezji (m.in. Novalisa i Laforgue).
Debiutem poetyckim Mirandoli jest wydany w Krakowie w 1898 roku zbiór wierszy Liber tristium[1], stanowiący wyraz typowej atmosfery młodopolskiej. W 1901 roku ukazał się kolejny tom poezji zatytułowany Liryki.
Duża część poezji Mirandoli, rozproszona po pismach lewicowych, nigdy nie została zebrana. Jest to grupa utworów rewolucyjnych, związanych z polskim ruchem robotniczym. Mirandola zetknął się z ruchem socjalistycznym w latach uniwersyteckich i wstąpił do PPS. Brał udział w redagowaniu czasopisma Naprzód - jeszcze jako tygodnika, następnie współpracował z innymi pismami socjalistycznymi i lewicowymi: Ogniwo, Robotnik warszawski, Prawo Ludu, Promień lwowski. W Bibliotece Latarni wydał broszurę Sztuka a lud[2].
Okres wojny 1914-1918 spędził Mirandola w galicyjskim miasteczku, gdzie tworzył nowele drukowane w czasopismach, a potem zebrane w tomie Tempore belli[3]. Wydanie w 1916 roku nie zakończyło cyklu. W 1919 ukazał się kolejny zbiór prozy pod tytułem Tropy[4].
Ostatnie lata życia Mirandoli nie sprzyjały oryginalnej twórczości. Tłumaczył pozycje wchodzące w skład serii „Biblioteka Laureatów Nobla” Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera w Poznaniu[5][6]. Zaczął interesować się filmem - układać scenariusze i napisy, opracowywał serie przezroczy. Mimo tak różnorodnych zajęć poeta żył w nędzy - zapomniany, atakowany przez pisma z powodu filologicznych nieścisłości swoich przekładów, nadużywający alkoholu, załamał się po śmierci bliskiego przyjaciela, Władysława Orkana, i w niedługi czas potem, w pierwszych dniach czerwca 1930 roku, zmarł w swoim mieszkaniu przy ul. Felicjanek, z którego właśnie oczekiwał eksmisji za niezapłacony czynsz.
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
Jako poeta Mirandola kultywował tendencje impresjonistyczne oraz parnasizm. Były to przeważnie drobne utwory okolicznościowe bądź opisowe, charakteryzujące się kunsztem i sprawnością formalną. Tematyka tych wierszy była jednak wtórna względem panujących w okresie Młodej Polski tendencji czy typowych dla tej epoki fascynacji.
Ponadczasową wartość zdradzają jednak nowele fantastyczne Mirandoli zebrane w tomie Tropy (1919). Prozę tę zwykło się zaliczać do początków polskiego ekspresjonizmu, choć Mirandola posłużył się również elementami symbolizmu, groteski, baśni, oniryzmu i horroru. Dzięki temu Tropy są niejako prekursorskie względem powstałego później surrealizmu. Na wykreowanie osobliwego świata prozy Mirandoli wielki wpływ odegrała filozofia Wschodu, pisma Nietzschego i psychoanalityczne teorie Junga. Tropy stawiają zatem Mirandolę w szeregu takich pionierów niesamowitości w literaturze polskiej jak: Bogusław Adamowicz, Antoni Lange, Stanisław Baliński czy Stefan Grabiński.
Przekłady[edytuj | edytuj kod]
- Johann Wolfgang Goethe Cierpienia młodego Wertera
- Romain Rolland Colas Breugnon; Dusza zaczarowana
- Björnstjerne Björnson Dziewczę ze Słonecznego Wzgórza, Marsz weselny
- Fryderyk Schiller Dziewica orleańska
- Rudyard Kipling Księga dżungli
- Émile Zola Germinal
- Maurice Maeterlinck Inteligencja kwiatów, Życie pszczół
- Knut Hamsun Głód, Misteria
- Selma Lagerlöf Gösta Berling
- Johanna Spyri Heidi
- utwory Baudelaire’a, Mallarmégo, Verlaine’a, France’a, Tagorego, Novalisa, Defoe
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Na fasadzie kamienicy przy ulicy Rynek 8 w Krośnie, nabytej w 1867 przez aptekarza Wojciecha Pika, w której urodził się jego syn Franciszek, w setną rocznicę urodzin poety w grudniu 1971 staraniem Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Krośnieńskiej została umieszczona tablica upamiętniająca pisarza.
W 2015 r. w Bibliotece PWSZ w Krośnie została otwarta czytelnia im. Pika Mirandoli[7].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Franciszek Mirandola , Liber tristium, polona.pl [dostęp 2019-10-04] .
- ↑ Franciszek Mirandola , Sztuka a lud, polona.pl [dostęp 2019-10-04] .
- ↑ Franciszek Mirandola , Tempore belli : opowieści z dziejów rządów ros. w Galicyi, polona.pl [dostęp 2019-10-04] .
- ↑ Franciszek Mirandola , Tropy, polona.pl [dostęp 2019-10-04] .
- ↑ Marzena Kowalska , Literackie serie wydawnicze w latach 1921–1999, [w:] Radosław Gaziński (red.), Dokąd Zmierzamy? Książka i jej czytelnik, Międzyzdroje: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2008 (Seria Bibliotekarza Zachodniopomorskiego, tom IV), s. 109–126, ISBN 978-83-87879-70-9 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-02] .
- ↑ A. Michalewska , Działalność wydawnicza Rudolfa Wegnera, „Roczniki Biblioteczne”, XXII, 1978, s. 117–135 .
- ↑ Czytelnia im. Pika Mirandoli, pwsz.krosno.pl [dostęp 2019-05-14] .
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. Trznadel, Franciszek Mirandola [w:] Literatura okresu Młodej Polski, pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalskiej, t. 1, Warszawa 1968, s. 775 - 791.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
Tłumaczenia Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:
- Daniel Defoe, Robinson Crusoe
- Johann Wolfgang von Goethe, Cierpienia młodego Wertera
- Rudyard Kipling, Księga dżungli
- Émile Zola, Germinal
- Anatol France, Poglądy księdza Hieronima Coignarda
- Selma Lagerlöf, Tętniące serce
- utwory Björnstjerne Björnsona
Utwory Franciszka Mirandoli w serwisie Wolne Lektury:
- Ludzie związani z Bukowskiem
- Pisarze Młodej Polski
- Pisarze związani z Krakowem
- Pisarze związani z Krosnem
- Polscy pisarze dwudziestolecia międzywojennego
- Polscy poeci
- Polscy prozaicy
- Polscy tłumacze literatury angielskojęzycznej
- Polscy tłumacze literatury francuskojęzycznej
- Polscy tłumacze literatury indyjskiej
- Polscy tłumacze literatury niemieckojęzycznej
- Polscy tłumacze literatury norweskiej
- Polscy tłumacze literatury szwedzkiej
- Urodzeni w 1871
- Zmarli w 1930