Grazymy
| Artykuł | 53°45′0.1″N 20°8′34.5″E |
| - błąd | 4 m |
| WD | 53°45'N, 20°9'E |
| - błąd | 2275 m |
| Odległość | 492 m |
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  warmińsko-mazurskie
| |||
| Powiat | olsztyński | |||
| Gmina | Gietrzwałd | |||
| Strefa numeracyjna | 89 | |||
| Tablice rejestracyjne | NOL | |||
| SIMC | 0473603 | |||
Położenie na mapie gminy Gietrzwałd   Grazymy | ||||
Położenie na mapie Polski  Grazymy | ||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  Grazymy | ||||
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  Grazymy | ||||
 53°45′00,1″N 20°08′34,5″E/53,750028 20,142917
| ||||
Grazymy (dawniej niem. Graznitz) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Gietrzwałd. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Nazwa wsi wywodzi się od imienia jednego z pierwszych właścicieli – Grasima. W miejscowości funkcjonuje Dom Pomocy Społecznej, przeznaczony jest dla 94 niepełnosprawnych intelektualnie dorosłych mężczyzn. Przebywają tu osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim, znacznym, umiarkowanym i lekkim na pobyt stały.[1]
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś wspominana w dokumentach w II połowie XIII wieku. W czasach krzyżackich wieś pojawia się w dokumentach w roku 1352, podlegała pod komturię w Olsztynku, były to dobra rycerskie o powierzchni 10 włók [2]. W 1352 r. mistrz krzyżacki Winrich von Kniprode nadał braciom Jakubowi, Piotrowi, Grasimowi i Claukenowi (Jacop, Peter, Grasim, Clauken) 11 włók ziemi z prawem dziedziczenia, z sześcioma latami wolnymi od podatku (wolnizna). W XV wieku właścicielem Grazym był Hans von Grasnisse. W późniejszym czasie majątek ziemski o majątki: Łęguty, Dragolice, Łopkajny (Lopkajny) i Rapaty. W 1540 r. na 11 włókach gospodarzyli Fabian i Paul. Od 1544 r. wieś należała do rodziny Borck z Ramot. W 1639 r. do wsi należało 11 włók ziemi a właścicielem był Fabian Borck.
W 1937 roku majątek Grazymy obejmował łącznie w sumie 31 490 ha. Ostatnim właścicielem był Albrecht Stein von Kamienski. Od 1945 r. w pałacu mieścił się Dom Dziecka, a od roku 1956 Dom Dla Psychicznie i Nerwowo Chorych.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są obiekty[3]:
- Pałac pierwotnie barokowy z fundacji rodziny Gröbenów z XVIII wieku [4], po pożarze odbudowany w 1924 roku w stylu neobarokowym z wykorzystaniem murów wcześniejszej budowli z 1794 roku. Obiekt został zbudowany na planie prostokąta i nakryty mansardowym dachem[5]. Budynek posiada dwa boczne ryzality, pomiędzy którymi od frontu znajduje się płytszy ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem. Rezydencja otoczona jest parkiem krajobrazowym, w którym znajduje się klasycystyczna oficyna pałacowa z I poł. XIX w. Zachowało się także całe założenie folwarczne z pierwszej połowy XIX wieku[6]. Ostatnim właścicielem był Albrecht von Stein.
- Grodzisko położone 0,5 km na południowy wschód od wsi. Posadowione na wzniesieniu, które opływa półkolem bezimienny strumień wypływający z jeziora. Obiekt ma lekko owalną, wydłużoną po linii północ-południe formę (wymiary 42x39 m). Wysokość wału w stosunku do skraju - wypiętrzonego w centralnej części - majdanu wynosi 2,5 - 3,5 m. Od strony północno-zachodniej grodziska wyraźnie czytelne są relikty suchej fosy o szerokości około 4 m i głębokości 1 m. W południowo-wschodniej części majdanu znajduje się kwadratowy (1,5x1,5 m) wkop, wykonany niedawno. Chronologia: wczesne średniowiecze (XI-XIII w.)[7].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Dąbrowski, Siedem wieków Łukty, 600-lecie kościoła, 50-lecie parafii Matki Boskiej Częstochowskiej, Wydawnictwo WPW C. Porycki, P. Wasześcik Sp. J., Olsztyn 2007, ISBN 83-917924-6-3
- Historia (strona internetowa Domu Pomocy Społecznej [1], dostęp 14.05.2015)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dom Pomocy Społecznej w Grazymach - Home, www.dpsgrazymy.pl [dostęp 2017-11-23] (pol.).
- ↑ Cz. Baszyński: Osadnictwo komturstwa ostródzkiego do połowy XV w. Zapiski historyczne, t. 25, 1960, str.: 103-118, za Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków - stan na 31.12.2017 woj. warmińsko-mazurskie
- ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 53
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 240
- ↑ Jackiewicz-Garniec, Małgorzata: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich: dobra utracone czy ocalone / Małgorzata Jackiewicz-Garniec, Mirosław Garniec. - Olsztyn : Wspólnota Kulturowa Borussia, 1999. – S. 118-120.
- ↑ M. J. Hoffmann, A. Mackiewicz, Średniowieczne założenia obronne powiatu ostródzkiego, Ostróda 2004
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Grazymy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 799.
| ||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||