Grumman TBF Avenger

Grumman TBF Avenger
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Grumman (TBF) General Motors (TBM)
Typ	samolot torpedowo-bombowy
Konstrukcja	średniopłat, konstrukcja metalowa, podwozie klasyczne – chowane w locie
Załoga	3
Historia
Data oblotu	7 sierpnia 1941
Lata produkcji	1942 – 1945
Wycofanie ze służby	1954 (USA) lata 70. XX w. (Urugwaj)
Liczba egzemplarzy	9839
Dane techniczne
Napęd	1 silnik gaźnikowy Wright R-2600-20
Moc	1900 KM (1417,4 kW)
Wymiary
Rozpiętość	16,51 m
Długość	12,46 m
Wysokość	5,02 m
Powierzchnia nośna	45,52 m²
Profil skrzydła	NACA 23015-23009
Masa
Własna	4783 kg
Startowa	8124 kg
Uzbrojenia	908 kg
Osiągi
Prędkość maks.	444 km/h
Prędkość przelotowa	237 km/h
Prędkość wznoszenia	10,5 m/s
Pułap	7900m
Zasięg	1626 km (z torpedą) 3091 km (bez torpedy)
Dane operacyjne
Uzbrojenie
2 karabiny maszynowe kal. 12,7 mm pilota 1 karabin maszynowy kal. 12,7 w wieżyczce 1 karabin maszynowy kal. 7,62 mm w stanowisku dolnym 900 kg bomb lub 1 torpeda Mk. XIII
Użytkownicy
Stany Zjednoczone, Brazylia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Nowa Zelandia, Urugwaj, Wielka Brytania
Rzuty

Grumman TBF Avenger – amerykański trzyosobowy pokładowy samolot torpedowo-bombowy, jednosilnikowy średniopłat o konstrukcji metalowej, zaprojektowany dla amerykańskiej marynarki wojennej do zastąpienia TBD Devastator. Oznaczenie TBF nosiła oryginalna konstrukcja Grummana, samoloty zaś w wersji produkowanej na licencji przez General Motors nosiły oznaczenie TBM. Debiut bojowy maszyny miał miejsce 4 czerwca 1942 roku, w pierwszym dniu bitwy pod Midway, po czym w szybkim tempie zastępując Devastatory, Avengery stały się standardowym samolotem torpedowym amerykańskiego lotnictwa pokładowego podczas wojny na Pacyfiku. W takiej też roli uczestniczyły odtąd we wszystkich bitwach powietrzno-morskich oraz operacjach desantowych na Pacyfiku, aż do zatopienia japońskiego pancernika „Yamato” i zakończenia wojny.

Rozwój konstrukcji

Nowy samolot został zaprojektowany przez Leroya Grummana w Iron Works, prototyp otrzymał oznaczenia XTBF-1. Pierwszy lot XTBF-1 odbył się 1 sierpnia 1941 roku – już po podpisaniu kontraktu na dostawę pierwszych 286 maszyn. Pierwszy TBF-1 pojawił się w styczniu 1942 roku i w maju tego VT-8 z lotniskowca USS „Hornet” (CV-8), otrzymał swoje pierwsze samoloty. Produkcja TBF Avenger prowadzona była zakładach Grummana w Bethpage na Long Island w stanie Nowy Jork, z uwagi na potrzeby wojenne, swoją produkcję tego samolotu – pod oznaczeniem TBM-1 – rozpoczął także General Motors.

Avenger był pierwszym bombowcem torpedowym zaprojektowanym w zakładach Grummana, był największym jednosilnikowym pokładowym samolotem z okresu drugiej wojny światowej, pierwszym też samolotem, w którym zastosowano zaprojektowany przez Grummana mechanizm składania skrzydeł. Samolot był napędzany silnikiem Wright R-2600-20 o mocy 1900 KM, miał załogę złożoną z trzech osób (pilot, tylny strzelec i radionawigator/bombardier/strzelec). Uzbrojony został w 4 karabiny maszynowe – w obu skrzydłach zamontowano pojedyncze karabiny maszynowe kalibru 0,5 cala (12,7 milimetra) strzelające do przodu, wieżyczka na grzbiecie samolotu została uzbrojona w pojedynczy karabin maszynowy 12,7 milimetra, a pod ogonem samolotu znajdował się dodatkowy karabin maszynowy 0,3 cala (7,62 milimetra) służący do obrony przed myśliwcami atakującymi z tyłu i od dołu. Avenger miał dużą komorę bombową, w której mógł przenosić jedną torpedę Mark XIII lub jedną bombę o wadze 2000 funtów (908 kg) bądź cztery bomby 500 funtowe (227 kg). Zdolny był do zrzutu późniejszych wersji torpedy Mark 13 z wysokości 800 stóp (244 metrów) przy prędkości 270 węzłów.

Późniejsze warianty obejmowały TBF-1C z dwoma działkami 20 mm w skrzydłach, TBF-1B w który w ramach Lend Lease zaopatrywano Wielką Brytanię, TBFD oraz TBF-1E z radarem ZOP oraz TBF-1L z reflektorem poszukiwawczym w komorze bombowej. Ogółem wyprodukowano 2290 maszyn w wersjach TBF-1 oraz 2882 samolotów TBM-1.

General Motor podjął także produkcję maszyn oznaczonych jako TBM-3 z silnikiem R-2600-20 oraz ich wariantów służących zwalczaniu okrętów podwodnych – będących odpowiednikami maszyn ZOP z wersji TBF-1. Do Wielkiej Brytanii dostarczono 395 TBF-1B oraz 526 TBM-3P, także Nowa Zelandia otrzymała 63 maszyny tego typu. Wyposażona w kamerę wersja TBM-3P oraz TBM-3H z radarem, były ostatnimi wersjami wojennymi tego samolotu, choć Avengery służyły w US Navy do 1954 roku.

Historia operacyjna

Tuż po wejściu do służby pierwsze Avengery wzięły udział w bitwie o Midway, i szybko zastępując nie spełniające już wymagań wojny wojny na Pacyfiku TBD Devastator, stanowiły wkrótce trzon amerykańskiego lotnictwa pokładowego we wszystkich bitwach powietrzno-morskich na tym teatrze wojny. Mimo dramatycznego – z różnych powodów – niepowodzenia amerykańskich samolotów torpedowych pod Midway, Avengery wkrótce zaczęły pełnić wiodącą rolę w amerykańskich zmaganiach na Pacyfiku, zwłaszcza w miarę ulepszania podstawowej amerykańskiej torpedy lotniczej Mark 13, co zapewniało im możliwość zrzutów torped z przy większej prędkości i wysokości w krytycznej końcowej fazie ataku. Apogeum swojej efektywności, Avengery uzyskały w bitwie pod Leyte, gdy kolejne modyfikacje torpedy Mark 13 umożliwiły pilotom Avengerów wykonywanie ataków torpedowych przy prędkości 270 mil na godzinę (434 km/h) — a więc bliskiej ich prędkości maksymalnej — z wysokości 800 stóp (244 m). Okazało się to decydującą okolicznością przy unikaniu niezwykle silnego ognia przeciwlotniczego, gdy fala za falą, amerykańskie samoloty torpedowe i bombowe atakowały super-pancernik „Musashi”, oraz podczas bitwy o Okinawę - gdzie przy wsparciu samolotów myśliwskich Avengery zatopiły drugi z największych ówcześnie okrętów świata „Yamato”.

Bibliografia

• Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.
• Roger Branfill-Cook: Torpedo: The Complete History of the World’s Most Revolutionary Naval Weapon. Seaforth Publishing, 27 sierpnia 2014. ISBN 978-1-84832-215-8. (ang.)
• Thomas Wildenberg, Norman Polmar: Ship killer: a history of the American torpedo. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2010. ISBN 978-1-59114-688-9.