Henry Fonda

	Henry Fonda
	Henry Fonda
	; Henry Fonda (1970)
Imię i nazwisko	Henry Jaynes Fonda
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1905 ; Grand Island
Data i miejsce śmierci	12 sierpnia 1982 ; Los Angeles
Zawód	aktor
Współmałżonek	Margaret Sullavan; (1931-1932; rozwód); Frances Ford Seymour; (1936-1950; jej śmierć); Susan Blanchard; (1950-1956; rozwód); Afdera Franchetti; (1957-1961; rozwód); Shirlee Mae Adams; (1965-1982; jego śmierć)
Lata aktywności	1935–1982
Nagrody
	Nagroda Akademii Filmowej
	Najlepszy aktor pierwszoplanowy; 1982 Nad złotym stawem; Oscar za całokształt pracy aktorskiej; 1981
	Złoty Glob
	Najlepszy aktor w filmie dramatycznym; 1982 Nad złotym stawem; Nagroda im. Cecila B. DeMille’a; 1980
	Nagroda BAFTA
	Najlepszy aktor; 1958 Dwunastu gniewnych ludzi
	Nagroda Tony
	Nagroda Specjalna; za całokształt pracy aktorskiej; 1979
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Henry Jaynes Fonda^[1] (ur. 16 maja 1905 w Grand Island, zm. 12 sierpnia 1982 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy i teatralny, patriarcha rodziny aktorskiej Fondów, ojciec Jane i Petera, dziadek Bridget. American Film Institute umieścił go na 6. miejscu na liście największych aktorów wszech czasów (The 50 Greatest American Screen Legends)^[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Grand Island w stanie Nebraska jako syn Elmy Herberty (z domu Jaynes) i Williama Brace’a Fondy^[3]. Przodkowie Fondów pochodzili z Genui we Włoszech, skąd w XV wieku przenieśli się do Holandii, a w 1642 do Ameryki Północnej^[3].

Studiował dziennikarstwo na Uniwersytecie Minnesoty, ale odpadł na drugim roku^[3]. W 1925 roku pracował w Retail Credit Company, firmie w Omaha, kiedy w wieku 20 lat został zaproszony do odegrania ważnej roli w amatorskiej produkcji Omaha Community Playhouse. Na profesjonalnej scenie po raz pierwszy wystąpił jako Ricky w przedstawieniu Ty i ja (You and I). W 1929 roku, gdy powrócił na Manhattan i University Players Guild, zagrał w spektaklu Diabeł i ser (Devil and the Cheese) z Margaret Sullavan, z którą dwa lata później się ożenił. Małżeństwo trwało ponad rok. Wkrótce udał się do Hollywood, aby kręcić filmy.

W 1935 roku zadebiutował jako Dan Harrow w komedii The Farmer Takes a Wife (Rolnik bierze żonę) z Janet Gaynor. W tym czasie poznał Jamesa Stewarta, a ich przyjaźń trwała aż do śmierci^[3]. W 1936 roku Henry poślubił Frances Ford Seymour, bogatą amerykańską rozwódkę. Mieli dwoje dzieci, także aktorów Jane i Petera. Małżeństwo zakończyło się tragicznie w 1950 roku – Frances po załamaniu nerwowym popełniła samobójstwo^[3].

W 1943 wstąpił do amerykańskiej marynarki wojennej, służąc jako kwatermistrz trzeciej klasy na pokładzie niszczyciela USS Satterlee na Pacyfiku, aż do 1946^[4].

Wystąpił m.in. w westernach Miasto bezprawia (1946) Johna Forda, Gwiazda szeryfa (1957) Anthony’ego Manna, kameralnym filmie „jednego stołu” – Dwunastu gniewnych ludzi (1956) Sidneya Lumeta, filmie wojennym – Bitwa o Ardeny (1965) Ken Annakina, dramacie wojennym – Bitwa o Midway (1976) Jacka Smighta i psychologiczno-obyczajowym – Nad złotym stawem (1981) Marka Rydella, za rolę w którym zdobył w 1982 Nagrodę Akademii dla najlepszego aktora.

W 1981 otrzymał honorowego Oscara za całokształt dokonań.

Otrzymał amerykańskie medale kampanii – Medal obrony narodowej, Medal Wyzwolenia Filipin, Medal Azjatyckiego Teatru Pacyficznego (1905-1982)^[4].

Zmarł 12 sierpnia 1982 w Los Angeles w wieku 77 lat po chorobie serca i raka gruczołu krokowego^[4].

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

1937: Slim – Slim Kincaid
1938: Jezebel – Preston Dillard
1939: Młodość Lincolna (Young Mr. Lincoln) – Abraham Lincoln
1940: Grona gniewu (The Grapes of Wrath) – Tom Joad
1941: Lady Eve (The Lady Eve) – Charles Pike
1943: Zdarzenie w Ox-Bow (The Ox-Bow Incident) – Gil Carter
1948: Fort Apache – ppłk Owen Thursday
1957: Dwunastu gniewnych ludzi (12 Angry Men) – przysięgły nr 8
1957: Gwiazda szeryfa (The Tin Star) – Morgan Hickman
1962: Jak zdobywano Dziki Zachód (How the West Was Won) – Jethro Stuart
1962: Najdłuższy dzień (The Longest Day) – gen. bryg. Theodore Roosevelt Jr.
1965: Bitwa o Ardeny (Battle of the Bulge) – ppłk Daniel Kiley
1968: Pewnego razu na Dzikim Zachodzie (C’era una volta il West/Once Upon a Time in the West) – Frank
1970: Spóźniony bohater (Too Late to Hero) – kpt. John G. Nolan
1970: Był sobie łajdak (There Was a Crooked Man...) – Woodward Lopeman
1976: Bitwa o Midway (Midway) – adm. Chester Nimitz
1978: Rój (The Swarm) – dr Walter Krim
1979: Meteor – prezydent
1979: Miasto w ogniu – komendant Albert Risley
1981: Nad złotym stawem (On Golden Pond) – Norman Thayer Jr.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Personalidade: Henry Fonda (EUA) (port.). InterFilmes.com. [dostęp 2016-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-14)].
↑ AFI’s 100 YEARS...100 STARS (ang.). American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Henry Fonda (16 de Maio de 1905) (port.). Filmow. [dostęp 2012-05-08].
↑ ^a ^b ^c Hero Actors (ang.). valdezlink.com. [dostęp 2012-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Henry Fonda w bazie IMDb (ang.)
Henry Fonda w bazie Filmweb
Henry Fonda w bazie Notable Names Database (ang.)

[interfilmes-1] Personalidade: Henry Fonda (EUA) (port.). InterFilmes.com. [dostęp 2016-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-14)].

[2] AFI’s 100 YEARS...100 STARS (ang.). American Film Institute. [dostęp 2018-12-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-30)].

[filmow-3] Henry Fonda (16 de Maio de 1905) (port.). Filmow. [dostęp 2012-05-08].

[valdezlink-4] Hero Actors (ang.). valdezlink.com. [dostęp 2012-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-20)].

[1]

[2]

[3]

[4]

Henry Fonda

Spis treści

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Filmografia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Menu nawigacyjne

Szukaj