Jan Frey-Bielecki

Jan Frey-Bielecki
Jan Frey-Bielecki w stopniu podpułkownika
generał dywizji pilot
Data i miejsce urodzenia	10 sierpnia 1916 Łódź, Królestwo Polskie pod okupacją Cesarstwa Niemieckiego
Data i miejsce śmierci	28 czerwca 1994 Warszawa, Polska
Przebieg służby
Lata służby	1941–1963
Siły zbrojne	Armia Czerwona LWP Siły Powietrzne RP
Stanowiska	szef Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego dowódca Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa
Odznaczenia

Jan Ludwik Frey-Bielecki (ur. 10 sierpnia 1916 w Łodzi, zm. 28 czerwca 1994 w Warszawie) – generał dywizji pilot ludowego Wojska Polskiego, polityk, działacz komunistyczny, poseł na Sejm PRL II i III kadencji, dowódca Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju w latach 1956–1962.

Życiorys

Był synem Wacława i Marty. Pochodził z polsko-niemieckiej rodziny inteligenckiej, pochodzenia żydowskiego, urodzony jako Jan Frey. W 1934 ukończył Gimnazjum Zgromadzenia Kupców w Łodzi. W czasie studiów na Politechnice Warszawskiej nawiązał, mimo wcześniejszych związków z sanacją, kontakty z ruchem komunistycznym. Był członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Polski od 1935 do jego rozwiązania w 1938 i Organizacji Młodzieży Socjalistycznej „Życie”, pełnił funkcję sekretarza tej organizacji na Wydziale Mechanicznym Politechniki i był członkiem jej egzekutywy, a także redakcji wydawanego przez nią pisma „Politechnik”. W 1936 wziął udział w strajku okupacyjnym na Politechnice i starciach z członkami Obozu Narodowo-Radykalnego, za co został aresztowany, a następnie zawieszony w prawach studenta, po czym rok spędził pływając na statkach jako marynarz.

Po powrocie do Warszawy jesienią 1937 kontynuował studia na Politechnice; po rozwiązaniu przez Komintern latem 1938 OMS „Życie” (razem z KPP i KZMP) wstąpił do Klubu Młodych przy Klubie Demokratycznym (na bazie którego w 1939 powstało Stronnictwo Demokratyczne). Po agresji III Rzeszy na Polskę udał się na wschód. Po agresji ZSRR na Polskę tworzył wraz z Jerzym Albrechtem „Czerwoną Milicję” w okolicach Włodzimierza Wołyńskiego. Następnie udał się do Lwowa, gdzie od 1940 działał politycznie na Politechnice Lwowskiej. Jesienią 1939 przebywał jakiś czas na terenach okupacji niemieckiej, oficjalnie z powodów rodzinnych, prawdopodobnie jednak z misją wywiadowczą; do Lwowa powrócił grudniu 1939.

Wiosną 1940 wyjechał do Niżnego Tagiłu na Uralu, gdzie po ataku Niemiec na ZSRR pracował w zakładach metalurgicznych im. Kujbyszewa. 10 lipca 1941 rozpoczął szkolenie w szkole partyjnej Kominternu. Był przewidywany jako członek grupy inicjatywnej, mającej powołać na nowo partię komunistyczną w Polsce; ostatecznie nie został włączony do grupy, która, przerzucona przez fronty, powołała Polską Partię Robotniczą. Od 1941 służył w Armii Czerwonej. 30 grudnia 1941 został przekazany do Wojskowego Ośrodka Partyzanckiego. 7 lutego 1944 znalazł się, wraz z innym polskim komunistą Stefanem Antosiewiczem, w składzie oddziału specjalnego przeznaczenia (Osnaz) NKWD, przerzuconego na tereny Wileńszczyzny w rejon jeziora Narocz, do bazy sowieckiej partyzantki. O działalności Jana Freya w partyzantce sowieckiej niewiele wiadomo. 7 maja 1944 utworzył on, złożony w znacznej mierze z Polaków, własny oddział partyzancki, który działał w rejonie jezioro Narocz – Oszmiana – Puszcza Nalibocka – Lida – Grodno – Puszcza Augustowska. W 1944 po przeszkoleniu przez NKWD został zrzucony na tyły wojsk niemieckich.

Po przejściu frontu pod koniec sierpnia 1944 oddział został rozwiązany i Jana Freya skierowano do Moskwy, gdzie działał w Związku Patriotów Polskich, pracując w redakcji radiostacji im Tadeusza Kościuszki jako spiker i redaktor. W grudniu 1944 oddano go do dyspozycji szefa Resortu Bezpieczeństwa PKWN Stanisława Radkiewicza. W 1945 był szefem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Warszawie, a w latach 1945–1946 szefem WUBP w Krakowie. Jako szef WUBP w Krakowie kierował walką z podziemiem niepodległościowym, przede wszystkim z oddziałem Józefa Kurasia „Ognia”. Jego działalność na stanowisku szefa WUBP spotkała się z krytyką ze strony kierownictwa MBP – w wyniku przeprowadzonej jesienią 1945 kontroli w Urzędzie stwierdzono m.in. bałagan w prowadzonej dokumentacji, nieprzestrzeganie zasad tajności, brak kontroli nad działalnością powiatowych UBP oraz „bezprawie Urzędów Bezpieczeństwa”; w wyniku tej kontroli Jan Frey został ukarany dyscyplinarnie.

3 maja 1946 kierował tłumieniem patriotycznych wystąpień młodzieży w Krakowie. Osobiście wjechał samochodem pancernym naprzeciw manifestujących studentów i dał rozkaz strzelania na postrach do demonstrantów z karabinu maszynowego; po rozproszeniu manifestacji na jego rozkaz aresztowano ponad 1000 osób, w tym ok. 800 studentów. Wkrótce po tym Jan Frey otrzymał awans na podpułkownika UB, jednak jego pozycją w aparacie bezpieczeństwa zachwiało uwolnienie 18 sierpnia 1946 przez oddział „Ognia” kilkudziesięciu więźniów z więzienia św. Michała w Krakowie.

W październiku 1946 został na własną prośbę przeniesiony do wojska z zachowaniem stopnia podpułkownika. W okresie od 25 października 1946 do 22 lipca 1947 był słuchaczem Kursu Dowódców Pułków w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie z jednoczesnym kursem pilotażu. Po ukończeniu kursu został przydzielony do 3 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego na Oksywiu i wyznaczony na stanowisko pomocnika dowódcy pułku do spraw pilotażu. Od 1 sierpnia 1949 do 31 lipca 1951 był słuchaczem radzieckiej Wojskowej Akademii Lotniczej w Monino. Od 1954 generał brygady i zastępca dowódcy Wojsk Lotniczych. W czerwcu 1956 wydał rozkaz polskiemu lotnictwu prowadzić potajemnie rozpoznanie ruchu wojsk radzieckich z obwodu kaliningradzkiego. W październiku 1956, według wersji podanej przez natolińczyków, wydał stacjonującej w Poznaniu jednostce lotniczej rozkaz zbombardowania radzieckiej kolumny pancernej maszerującej na Warszawę z Bornego Sulinowa, gdyby negocjacje polskich władz komunistycznych z Nikitą Chruszczowem zakończyły się fiaskiem. Przejściowo odsunięty od stanowiska, powrócił do władzy wraz z Władysławem Gomułką. Od października 1956 do 1962 dowódca Wojsk Lotniczych i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju, pierwszy po wojnie Polak na tym stanowisku. Na jego wniosek do polskiego lotnictwa przywrócono niektórych pilotów Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie. Organizator nowoczesnych sił lotniczych i lotniczej służby medycznej, inspirator polskich konstrukcji samolotowych; reaktywował lotnictwo sportowe. W latach 1957–1965 z ramienia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej zasiadał w Sejmie PRL. Związany z rewizjonistycznym Klubem Członków Środowiska „Życie”. Został usunięty z wojska w 1963 w wyniku reform, jakie przeprowadzał w polskim lotnictwie, którym przeciwne były władze wojskowe ZSRR.

Pochowany 6 lipca 1994 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Zmarłego pożegnała delegacja Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej z ich dowódcą gen. dyw. pil. Jerzym Gotowałą na czele.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (10 października 1945)
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1958)
• Złoty Krzyż Zasługi (1947)
• Krzyż Partyzancki (1946)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej
• Medal 30-lecia Polski Ludowej
• Medal 40-lecia Polski Ludowej
• Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1988)
• Medal im. Ludwika Waryńskiego (1989)
• Medal Tańskiego (1961)

Zobacz też

• Siły Powietrzne

Bibliografia

• Stefan Czmur, Waldemar Wójcik, Generałowie w stalowych mundurach, Redakcja Czasopism WLOP – Dom Wydawniczy Bellona, Poznań-Warszawa 2003.
• Stefan Czmur, Waldemar Wójcik, Dowódcy Lotnictwa i Obrony Powietrznej, Redakcja Czasopism WLOP, Poznań 2000.
• Strona internetowa Rejsu sy Polonia „Śladami Konrada” w 1959.
• Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2010, t. I: A–H, s. 408–411.