Jersey

Bailiwick of Jersey Bailliage de Jersey Baliwat Jersey
Flaga Jersey Herb Jersey
Hymn: God Save the Queen² (hymn królewski) Island Home (hymn lokalny) (Boże Chroń Królową) (Dom na Wyspie)
Język urzędowy	angielski, francuski
Stolica	Saint Helier
Ustrój polityczny	monarchia parlamentarna
Typ państwa	królestwo
Status terytorium	dependencja korony brytyjskiej
Zależne od	Wielkiej Brytanii
Głowa terytorium	książę Normandii królowa Elżbieta II
Baliw	baliw William Bailhache
Szef rządu	szef ministrów Terry Le Sueur
Gubernator	gubernator John McColl
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	217. na świecie 116 km² 0
Liczba ludności (2014)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	193. na świecie 96 513 789,9 osób/km²
Jednostka monetarna	funt Jersey, funt brytyjski (JEP, GBP)
Rok utworzenia	wydzielenie z Guernsey 1487
Religia dominująca	anglikanizm
Strefa czasowa	UTC 0 – zima UTC+1 – lato
Kod ISO 3166	JE/JEY/832
Domena internetowa	.je
Kod samochodowy	GBJ
Kod telefoniczny	+44-1534
¹ – ma status języka regionalnego ² – istnieje równorzędnie z Ma Normandie, który odgrywany jest przy najważniejszych uroczystościach państwowych

Mapa wysp wchodzących w skład Baliwatu Jersey

Jersey (wym. [ˈdʒɜrzi], Baliwat Jersey) – dependencja korony brytyjskiej obejmująca administracyjnie wyspę Jersey, jedną z Wysp Normandzkich oraz kilkadziesiąt sąsiednich, niezamieszkanych wysepek. De facto terytorium zależne Wielkej Brytanii. Oficjalną władzę sprawuje gubernator, działający w imieniu królowej brytyjskiej (która w Jersey nosi tytuł książę Normandii), przez nią powoływany i odwoływany. Praktyczną władzę sprawuje lokalny rząd wybierany w wyborach.

Pod względem prawnym nie jest częścią Unii Europejskiej ani Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, ale za obronę i bezpieczeństwo odpowiada Wielka Brytania. Jersey posiada własną walutę, którą stanowi funt Jersey wymienny 1:1 na funt brytyjski.

Historia

Wyspę przyłączył do Księstwa Normandii Wilhelm Długi Miecz, książę Normandii w 933. Jego potomek, Wilhelm Zdobywca, zdobył Anglię w 1066, co doprowadziło do połączenia Księstwa Normandii i królestwa Anglii pod jednym monarchą. Król Jan bez Ziemi stracił wszystkie terytoria w Normandii w 1204 na rzecz króla Francji, ale zachował w posiadaniu Jersey, wraz z Guernsey i innymi Wyspami Normandzkimi, które odtąd miały już wewnętrzny samorząd.

Dzięki neutralności wyspy kwitł handel pomiędzy Anglią a Francją, co bogaciło mieszkańców. Obecnie wyspa jest jednym z najbardziej znanych rajów podatkowych.

Jersey zostało zajęte przez hitlerowskie Niemcy 1 lipca 1940 i było okupowane aż do 9 maja 1945, końca drugiej wojny światowej w Europie.

Geografia

Powierzchnia wyspy Jersey, największej i najbardziej wysuniętej na południe z Wysp Normandzkich wynosi 116 km². Do Baliwatu Jersey należą również grupy niezamieszkałych wysp Minquiers, Ecréhous, Pierres de Lecq i Dirouilles. Wyspy zbudowane są z granitów i gnejsów, a najwyższe wzniesienie na wyspie Jersey ma 148 m n.p.m. Klimat jest umiarkowany ciepły morski, z łagodnymi zimami i umiarkowanym latem. Roczna suma opadów wynosi ok. 800 mm i przypada głównie na okres od listopada do stycznia.

Ustrój polityczny

Głową terytorium jest królowa brytyjska Elżbieta II, reprezentowana przez zastępcę, którym jest gubernator Jersey. Wyspa podzielona jest na 12 okręgów:

• Saint Helier
• Saint Saviour
• Saint Martin
• Grouville
• Saint Clement
• Trinity
• Saint Lawrence
• Saint Mary
• Saint Peter
• Saint Brelade
• Saint Ouen
• Saint John

Gospodarka

Po II wojnie światowej poważną rolę w gospodarce Jersey zaczęły odgrywać usługi finansowe, które stanowiły ponad 60% PKB, a to za przyczyną odrębnego ustawodawstwa oraz specyficznego położenia politycznego i geograficznego. W końcu Jersey stało się rajem podatkowo-finansowym, jednak w ostatnich latach Unia Europejska wymusza ograniczenie tych przywilejów. Poza tym wyspa jest też popularnym miejscem wypoczynku, dzięki czemu ok. 25% PKB pochodzi właśnie z turystyki. PKB Jersey wynosi 3,6 mld USD (2003), czyli w przybliżeniu ok. 40 000 USD na jednego mieszkańca. Wyspa charakteryzuje się też niskim bezrobociem, które wynosi poniżej 1% (2003) i inflacją wynoszącą 5% (2003).

Demografia

Populacja: 87 500 (2004), 30% populacji zamieszkuje w stolicy Saint Helier.

Struktura wieku:
0–14 lat: 18% (mężczyźni 8 140; kobiety 7 563)
15–64 lat: 68% (mężczyźni 30 036; kobiety 30 329)
powyżej 64 lat: 14% (mężczyźni 5 454; kobiety 7 393) (2000)

Przyrost populacji: 0,52% (2000 szac.)

Współczynnik urodzeń: 11,65 urodzeń/1000 osób (2000)

Współczynnik zgonów: 9,26 zgonów/1000 osób (2000)

Współczynnik imigracji: 2,81 imigranta/1000 osób (2000)

Współczynnik płci:
po urodzeniu: 1,11 mężczyzn/kobiet
do 15 lat: 1,08 mężczyzn/kobiet
15–64 lat: 0,99 mężczyzn/kobiet
65 lat I powyżej: 0,74 mężczyzn/kobiet
cała populacja: 0,96 mężczyzny/kobiet (2000)

Współczynnik zgonu niemowląt: 5,71 zgonów/1000 żywych urodzeń (2000)

Długość życia:
cała populacja: 78,48 lat
mężczyzn: 76,07 lat
kobiet: 81,07 lat (2000)

Współczynnik płodności: 1,56 dzieci/kobietę (2000)

Wyznania: anglikanie, katolicy, baptyści, Congregational New Church, metodyści, prezbiterianie, Świadkowie Jehowy, kwakrzy.

Używane języki:

• angielski – urzędowy;
• francuski – urzędowy; jest to tzw. Jersey Legal French ("jerseyski francuski do celów prawno-urzędowych"), tradycyjny język, w którym prowadzi się postępowania przed miejscowymi sądami oraz niektóre czynności urzędowe, a nie język mówiony; nie jest tożsamy z językiem używanym we Francji;
• Jèrriais – język regionalny, uznawany za odmianę języka normandzkiego, dawna mowa mieszkańców wyspy, którą obecnie posługuje się niewielu z nich;
• portugalski – popularny z powodu dużej mniejszości z Madery, obecnie drugi po angielskim.

Święto państwowe: 9 maja Dzień Wyzwolenia (Liberation Day).

Zobacz też

• gubernatorzy Jersey

Linki zewnętrzne

• http://www.gov.je