Kolegium jezuitów w Poznaniu

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Kolegium jezuitów w Poznaniu
— kolegium jezuitów —
Distinctive emblem for cultural property.svg nr rej. 385 z 17.12.1934 oraz A-9 z 24.03.1971[1]
Ilustracja
Fara i Kolegium w 1833 roku
Państwo  I Rzeczpospolita
Miejscowość Poznań
Adres Plac Kolegiacki 17
Data założenia 1572
Data zamknięcia 1773
Położenie na mapie Polski w 1771 r.
Mapa konturowa Polski w 1771 r., po lewej znajduje się punkt z opisem „Kolegium jezuitów w Poznaniu”
Położenie na mapie Poznania
Mapa konturowa Poznania, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kolegium jezuitów w Poznaniu”
52°24′22,02″N 16°56′02,43″E/52,406117 16,934008
Multimedia w Wikimedia Commons
Skrzydło południowe – widok z Parku Chopina. Nad dachem widoczny fragment hełmu wieży bramnej
Wieża bramna, widok od ul. Klasztornej

Kolegium jezuitów w Poznaniu – uczelnia jezuicka prowadzona w Poznaniu w latach 1572-1773, jedna z największych i najbardziej prestiżowych uczelni Rzeczypospolitej Obojga Narodów, protoplasta UAM w Poznaniu.

Zespół budynków byłego kolegium zlokalizowany jest w Poznaniu, przy placu Kolegiackim i jest obecnie siedzibą Urzędu Miasta Poznań.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Jezuici przybyli do Poznania w 1571 r. obejmując ówczesny kościół świętego Stanisława biskupa (obecnie kolegiata Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny w Poznaniu), dwa szpitale, szkołę miejską "ad Sanctam Mariam Magdalenam" oraz plac pod budowę przyszłego kolegium, a także tereny wokół ówczesnego, rozebranego w XVIII wieku, kościoła farnego – Kolegiata św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Tak liczne nadania sprawiły, że już w krótkim czasie Poznań stał się jednym z największych centrów Towarzystwa Jezusowego w Polsce. Obecny budynek Kolegium wzniesiono w latach 1701-1733 pod kierownictwem Jana Catenazziego.

Kolegium stało się drugą po Akademii Lubrańskiego szkołą średnią z kursami akademickimi w mieście. Szkoła miała 16 profesorów, w tym pierwszego rektora – Jakuba Wujka i ok. 300 studentów. Wykładano takie przedmioty jak: języki antyczne, matematyka, geometria, fizyka, filozofia, a od połowy XVIII wieku także prawo, czy fizykę eksperymentalną oraz języki współczesne. Szkoła, jak na owe czasy, była nowoczesna, gdyż wykłady z nauk przyrodniczych obejmowały również przeprowadzanie doświadczeń. Na terenie szkoły działało, poza bogato wyposażonymi gabinetami biologicznym i fizycznym, także obserwatorium astronomiczne i teatr szkolny. W czasach Komisji Edukacji Narodowej w programie nauczania znajdujemy też zoologię i ogrodnictwo.

Jezuici próbowali przekształcić Kolegium w uniwersytet, na co otrzymali nawet zgodę papieża, która została jednak cofnięta wobec ostrej reakcji Akademii Krakowskiej, którego władze argumentowały, że dwa uniwersytety w Koronie stanowiłyby dla siebie jedynie konkurencję i jeden w zupełności wystarczy.

 Osobny artykuł: Teatr jezuicki w Poznaniu.

Jednakże na mocy przywileju królewskiego Zygmunta III Wazy z 28 października 1611 roku kolegium jezuitów zaistniało jako pierwszy w Poznaniu uniwersytet, funkcjonowało jednak tylko kilka lat. Przywilej króla Zygmunta III został potwierdzony później jeszcze przez króla Jana Kazimierza w 1650 roku i króla Jana III Sobieskiego w 1678 roku. Ale i w tych przypadkach fundacje po pewnym czasie były zawieszane. Na podstawie tych przywilejów nadawano w Poznaniu stopnie i tytuły magistra oraz doktoraty.

W latach 1677-1773 przy kolegium działała prężna drukarnia jezuicka.

Po kasacie zakonu jezuickiego szkołę przejęła w 1773 Komisja Edukacji Narodowej i w 1780 r. połączyła ją z Akademią Lubrańskiego. Nowo powstała Wojewódzka Szkoła Wydziałowa ponownie podjęła starania o uzyskanie statusu uniwersytetu i ponownie te starania zostały storpedowane przez Uniwersytet Jagielloński. Szkoła do dziś istnieje jako Liceum św. Marii Magdaleny.

Po II rozbiorze Polski szkołę przekształcono w gimnazjum, potem podzielono na dwa (gimnazjum im. Fryderyka Wilhelma i gimnazjum Św. Marii Magdaleny), a budynek stał się siedzibą władz zaborcy. 23 października 1805 przebywał tu cesarz rosyjski Aleksander I w towarzystwie feldmarszałka Piotra Tołstoja i księcia Adama Czartoryskiego. Spożył tu obiad i uczestniczył w musztrze[2]. W ręce polskie obiekt ponownie przeszedł w 1806 roku. Wówczas, w listopadzie, przez niemal trzy tygodnie Kolegium stanowiło centrum ówczesnego świata – stało się kwaterą Napoleona Bonaparte. Po kongresie wiedeńskim budynek stał się siedzibą namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego, księcia Antoniego Henryka Radziwiłła. Funkcję tę pełnił do likwidacji autonomii w 1830 roku. Na dworze księcia gościło wiele sław, m.in. Fryderyk Chopin (1829) i Arthur Wellesley książę Wellington, pogromca Napoleona w bitwie pod Waterloo (1826).

W 1830 gmach zajęły pruskie urzędy Prowincji Poznań. Po odzyskaniu niepodległości w 1919 stał się siedzibą Urzędu Wojewódzkiego, a po II wojnie światowej kolejno: Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, Prezydium Rady Narodowej Miasta Poznań i Urząd Miasta Poznań (tę funkcję spełnia do dziś).

Budynek[edytuj | edytuj kod]

Kolegium jezuitów w Poznaniu
Obiekt zabytkowy nr rej. 385 z 17.12.1934 oraz A-9 z 24.03.1971[3]
Ilustracja
Widok z placu Kolegiackiego
Państwo  Polska
Miejscowość Poznań
Styl architektoniczny barok
Architekt Giovanni Catenazzi
Inwestor Towarzystwo Jezusowe
Rozpoczęcie budowy 1701
Ukończenie budowy 1733
Pierwszy właściciel Towarzystwo Jezusowe
Obecny właściciel Urząd Miasta Poznań

Jest to trzypiętrowy gmach w kształcie podkowy otaczający wewnętrzny dziedziniec, który od strony północnej zamyka jednopiętrowe skrzydło z barokową wieżą bramą od ulicy Koziej. Różowa elewacja podzielona jest przez liczne białe pilastry oraz gzymsy (tzw. wielki porządek). Najstarszą część stanowią skrzydło południowe i zachodnie, następnie dobudowano skrzydło wschodnie a niskie skrzydło północne wraz z wieżą powstało dopiero w 1737. Pierwotnie cały dziedziniec otaczał krużganek zamurowany w większości w XIX wieku, jego ocalałe fragmenty prowadzą do kościoła farnego. Najstarszym elementem całej budowli jest stojący przy bramie wjazdowej spiżowy słupek, będący w rzeczywistości sercem dzwonu, który spadł z dawnej, gotyckiej Kolegiaty św. Marii Magdaleny która zajmowała obecny Plac Kolegiacki.

Wieża[edytuj | edytuj kod]

W dzwonnicy w formie wieży bramnej wiszą trzy dzwony[4]:

  • Bogurodzica – 1370 kg wys. 123 cm., średnica 136 cm.; odlany w 1928 w Przemyślu w ludwisarni braci Felczyńskich
  • Św. Józef – 827 kg, wys. 103 cm., średnica 120 cm.; odlany w 1928 w Przemyślu w ludwisarni braci Felczyńskich
  • Św.Antoni – 643 kg, wys. 89., średnica 112 cm.; odlany w 1928 w Przemyślu w ludwisarni braci Felczyńskich

Znani wychowankowie[edytuj | edytuj kod]

 Zobacz też kategorię: Absolwenci i studenci Kolegium Jezuitów w Poznaniu.

Szkoły odwołujące się do tradycji kolegium[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/WLK-rej.pdf
  2. ↑ Zygmunt Boras, Lech Trzeciakowski, W dawnym Poznaniu, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, 1971, s.234-235
  3. ↑ http://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/WLK-rej.pdf
  4. ↑ Stara i Nowa Fara. „Kronika Miasta Poznania”. 2003/3, s. 179-192, 2003. Poznań. ISSN 0137-3552. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolegium_jezuitów_w_Poznaniu&oldid=62335239”