Ksiądz

Ten artykuł dotyczy duchownego chrześcijańskiego. Zobacz też: inne znaczenia tego terminu.

Ksiądz katolicki Kazimierz Panuś (prezbiter) w stroju duchownym

Ksiądz ewangelicki Jerzy Samiec w todze liturgicznej

Ksiądz – we współczesnym rozumieniu tego słowa - duchowny chrześcijański. W Kościele katolickim oraz Cerkwi prawosławnej potoczne określenie prezbitera^[1]. W niektórych Kościołach protestanckich osoba, której powierzono urząd kościelny poprzez ordynację.

Pochodzenie słowa[edytuj | edytuj kod]

Samo słowo „ksiądz” wywodzi się ze słowiańskiego kъnędzь i pierwotnie termin ten oznaczał naczelnika plemiennego (z tego samego źródła wywodzą się rosyjskie kniaź, czeskie kníže czy południowosłowiańskie knez). Słowo kъnędzь do słowiańskiego zostało zapożyczone z germańskiego kuning – „książę, naczelnik plemienny” (kuning → kŭnęgŭ → kъnęgъ → kъnędzь). W polszczyźnie słowo uległo dalszym przekształceniom (zanik jerów, zmiana nagłosowego kń- w kś- itd).

Ksiądz prawosławny Jan Antonowicz w stroju liturgicznym

We wczesnym średniowieczu zaczęto tak określać ludzi możnych i wpływowych. Mianem tym nazywano później też niekoronowanych władców jako odpowiednik łacińskiego słowa dux (dziś w tym znaczeniu polska forma książę, która pierwotnie znaczyła młodego władcę – książę od ksiądz (władca) jak koźlę od kozieł czy chłopię od chłop).

Znaczenie „duchowny” jest najpóźniejsze (prawdopodobnie przyszło do polszczyzny pod wpływem czeskim) i z początku było stosowane jedynie wobec biskupów (zwanych wówczas często książętami Kościoła). Z czasem jej zakres, rozszerzony został na wszystkich duchownych (w tym również niekatolickich).

Inne określenia duchownych[edytuj | edytuj kod]

W niektórych wyznaniach chrześcijańskich preferowane są lub stosowane zamiennie inne tytuły duchownych, takie jak np.: pastor (łac. pasterz), starszy, kapłan (mariawici), minister bądź ojciec.