Kulik wielki
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| ||
| Numenius arquata[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | siewkowe | |
| Rodzina | bekasowate | |
| Podrodzina | kuliki | |
| Rodzaj | Numenius | |
| Gatunek | kulik wielki | |
| Synonimy | ||
|
Scolopax Arquata Linnaeus, 1758 | ||
| Podgatunki | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 w sezonie lęgowym występuje przez cały rok przeloty zimowiska | ||
Kulik wielki[3] (Numenius arquata) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bekasowatych (Scolopacidae).
- Numenius arquata arquata – Europa od Wysp Brytyjskich i Francji po Ural i Wołgę. Zimuje od Islandii przez Wyspy Brytyjskie, zachodnią Europę po basen Morza Śródziemnego, Maghreb, Bliski Wschód i zachodnią część Indii. W Polsce występuje najczęściej na Bagnach Biebrzańskich, w dolinie Noteci i Odry, mniej licznie na Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim, w Słowińskim Parku Narodowym, w rejonie Chojnic i w dolinie Bzury. W Polsce żyje 650–700 par lęgowych[6]. Przeloty w marcu-kwietniu i lipcu-listopadzie.
- Numenius arquata orientalis – środkowa Syberia na wschód przez środkową Rosję po północno-wschodnie Chiny. Zimuje we wschodniej i południowej Afryce, na Madagaskarze, od południowego Morza Kaspijskiego do Zatoki Perskiej i na wschód przez Azję Południową do wschodnich Chin i południowej Japonii oraz na południe przez Filipiny po Wielkie Wyspy Sundajskie.
- Numenius arquata suschkini – dolny bieg Wołgi i Ural na wschód po południowo-zachodnią Syberię i północny Kazachstan. Zimuje wzdłuż wybrzeży Afryki Subsaharyjskiej oraz południowo-zachodniej Azji.
- Cechy gatunku
- Jest to jeden z największych europejskich bekasowatych. Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego, jednak samice większe od samców i mają dłuższe dzioby. W upierzeniu przeważa kolor szarobrązowy. Wierzch ciała okryty ciemnymi, podłużnymi lub okrągłymi plamami. Spód białawy, również w górnej części pokryty ciemnymi plamami. Kuper biały. Ogon jasnobrązowy z poprzecznym, ciemnym prążkowaniem. Bardzo charakterystyczny długi, wygięty łukowato ku dołowi ciemny dziób o jaśniejszej nasadzie. Nogi szare lub czarne. Młode osobniki mają odcień brunatny. W locie widać dobrze biały kuper oraz szarobrunatny, prążkowany poprzecznie ogon.
- Wśród brodźców odznacza się najdźwięczniejszym głosem. Zarówno w locie i na ziemi powtarza melodyjne „tlo-id”, oznaczając swoje terytorium. Poza sezonem lęgowym zbierają się w stada na noclegowiskach i żerowiskach.
- N. a. orientalis jest bledszy, ma boki zazwyczaj pozbawione cętek, a prążkowanie na ogonie jest gęstsze. Natomiast kulik mniejszy jest drobniejszy i jego dziób jest krótszy. Różni się też tym, że przez wierzch głowy przebiega mu jeden jasny pas, a drugi biegnie przez oko. Kulik wielki jest wielkości wrony.
- Wymiary średnie
- dł. ciała ok. 50–60 cm[4]
rozpiętość skrzydeł ok. 80–100 cm[4]
masa ciała: samce 410–1010 g, samice 475–1360 g[4] - Biotop
- Na lęgowiska wybiera wilgotne łąki słabo użytkowane rolniczo (coraz częściej też na tych intensywnie koszonych), bagna, rozległe pola i stepy w pobliżu wody. Spotyka się go też dość wysoko w górach, na torfowiskach i wrzosowiskach.
- Toki
- W marcu i kwietniu wracają stadami, po czym łączą się w pary zaczynając toki, które odbywają się w powietrzu i na ziemi. W ich trakcie dochodzi do wygrzebywania gniazda i przynoszenia materiału na wyściółkę. Oprócz tego samce wzbijają się wysoko w powietrze, trzepocząc intensywnie skrzydłami, na wysokość 30–40 metrów, po czym lotem ślizgowym spuszczają się w dół. Zaraz potem ponawiają manewr. Wznosząc się znów w górę wydają niski dźwięk przypominający flet, a w czasie lotu ślizgowego wydają dźwięczne trele.
- Gniazdo
- Dołek w ziemi, lub w suchej kępie turzyc zawsze pośrodku łąki lub wrzosowiska. Wysłane jest suchymi źdźbłami.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu-czerwcu (w Polsce w kwietniu) 4 plamiste, brunatne lub szarozielone jaja.
- Okres lęgowy
- Jaja wysiadywane są przez okres 26–30 dni przez obydwoje rodziców. Zachowują przy tym szczególną czujność. Pisklęta, zagniazdowniki, opuszczają gniazdo po kilku dniach, jednak nadal pozostają pod opieką rodziców. W tym czasie są oni agresywni i hałaśliwi. Pisklęta mają szarożółty puch, a wierzch głowy ciemnobrunatny. Na grzbiecie są duże, czarne plamy. Do 3 tygodnia życia mają prosty dziób, potem zaczyna zakrzywiać się w dół. Zdolność do lotu uzyskują w wieku 5–6 tygodni. Rodziny opuszczają lęgowiska do końca sierpnia. W chłodniejszym klimacie na północy matki porzucają młode 10 dni po wykluciu, a potomstwem zajmuje się tylko ojciec.
- Pożywienie
- Głównie bezkręgowce m.in. owady, pająki, mięczaki, skorupiaki, ale zjada również drobne kręgowce, a jesienią także owoce (głównie jagody) i nasiona. Pokarm jest zatem różnorodny i zmienia się w trakcie życia. Długi dziób służy do zbierania małych zwierząt z podłoża, zjadania roślin, ale i grzebania w miękkim podłożu.
- Status i ochrona
- Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2008 roku klasyfikuje kulika wielkiego jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened)[2].
- W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymaga ochrony czynnej[7]. Zagrożeniem dla tego ptaka jest niszczenie siedlisk. Potrafiły wprawdzie przystosować się do bardziej intensywnej gospodarki rolnej, ale do rozrodu wymagają ok. 11 tygodni, by wysiedzieć jaja i wychować młode. Sukces rozrodczy jest niewielki, podobnie jak innych ptaków żyjących na łąkach i ogólna liczebność kulików stale maleje. Tym bardziej, że ptaki te przywiązują się do swoich lęgowisk i cechują się dochodzącym do 30 lat życiem.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Numenius arquata, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Numenius arquata. Czerwona księga gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species) (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Numeniinae Gray,GR, 1840 - kuliki (wersja: 2019-11-06). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-20].
- ↑ a b c d Van Gils, J., Wiersma, P., Kirwan, G.M. & Sharpe, C.J.: Eurasian Curlew (Numenius arquata). W: del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-20].
- ↑ F. Gill, D. Donsker (red.): Sandpipers, snipes, coursers (ang.). IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-20].
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany, PTPP "pro Natura", Wrocław 2003, ISBN 83-919626-1-X, s. 361
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne (ang.). W: eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-06-17].
- Numenius arquata (Kulik wielki). W: M. Gromadzki (red.).: Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 112–116. ISBN 83-86564-43-1.