Kwasy tłuszczowe omega-3



Kwasy tłuszczowe omega-3 (zwane też kwasami tłuszczowymi n-3 lub ω-3) – nienasycone kwasy tłuszczowe, których ostatnie wiązanie podwójne w łańcuchu węglowym znajduje się przy trzecim od końca atomie węgla. Do tej grupy należą m.in. wielonienasycone kwasy pełniące ważną rolę w odżywianiu człowieka:
- kwas α-linolenowy (ALA)
- Kwas eikozapentaenowy (EPA)
- Kwas dokozaheksaenowy (DHA)
Wpływ na zdrowie[edytuj | edytuj kod]

W kilku badaniach stwierdzono możliwe działanie przeciwnowotworowe kwasów tłuszczowych omega-3 (zwłaszcza w przypadku raka piersi, okrężnicy i prostaty)[1][2][3]. Ostatnie badania sugerują też, że kwasy te spowalniają starzenie się komórek[4].
Istnieją silne dowody naukowe, że spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 wiąże się z obniżeniem poziomu trójglicerydów we krwi[5][6][7][8] i regularne przyjmowanie zmniejsza ryzyko wtórnych i pierwotnych zawałów serca[9][10][11][12]. Mimo to suplementacja nie wpływa na ryzyko przedwczesnej śmierci lub chorób serca[13], choć spożycie ryb, bogatych w te kwasy tłuszczowe, ma pozytywny wpływ na zdrowie w tym zakresie[14][15][16]. Także kwas alfalinolenowy, występujący głównie w produktach roślinnych, prawdopodobnie zmniejsza ryzyko chorób serca[17].
Pewne korzyści odnotowano również w takich stanach chorobowych, jak zaburzenia rytmu serca[18][19][20] oraz reumatoidalne zapalenie stawów[21][22]. W jednym z badań na grupie 32 pacjentów z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów (MIZS) stwierdzono istotny spadek CRP po zastosowaniu suplementacji kwasów tłuszczowych omega-3[23]. W innym badaniu 23 dzieci chorych na MIZS podzielono losowo na dwie grupy. W pierwszej grupie zwiększono zawartość kwasów omega-3 w diecie, a w drugiej nie. Po 5 miesiącach eksperymentu średnia dzienna dawka ibuprofenu przyjmowanego przez dzieci w pierwszej grupie spadła z 28,4 mg/kg do 23,4 mg/kg, a w drugiej grupie średnia dawka ibuprofenu spadła z 23,7 mg/kg do 22,7 mg/kg[24].
Ważna jest odpowiednia proporcja kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w diecie[25]. Kwasy omega-6 (a zwłaszcza kwas arachidonowy) ułatwiają produkcję prostaglandyn, czyli hormonów prozapalnych. Z kolei kwasy omega-3 działają hamująco na stan zapalny, gdyż w organizmie konkurują z kwasami omega-6, zmniejszając ich stężenie w tkankach oraz ograniczając ich reakcje z enzymami[26][27]. Według danych National Institutes of Health Amerykanie zwykle spożywają zbyt dużo kwasów omega-6 w porównaniu do kwasów omega-3. Proporcje tych dwóch typów kwasów są bardziej korzystne w diecie śródziemnomorskiej (stosunkowo ubogiej w kwasy omega-6) oraz w diecie Japończyków i mieszkańców Grenlandii (bogatej w kwasy omega-3)[28].
Znaczny nadmiar kwasów omega-3 może być jednak szkodliwy, więc należy stosować umiarkowane dawki (szczególnie u osób cierpiących na cukrzycę i choroby krążenia)[29][30][31].
Kwasy omega-3 mają także korzystny wpływ na funkcje poznawcze u osób cierpiących na różne formy zaburzeń kognitywnych[32]. Istnieją również dane wskazujące na osłabienie objawów depresji oraz zachowań agresywnych dzięki przyjmowaniu kwasów omega-3[33].
Występowanie w tłuszczach spożywczych[edytuj | edytuj kod]
W poniższej tabeli znajduje się porównanie wartości energetycznej (w kilokaloriach) różnych rodzajów tłuszczów spożywczych oraz zawartość w nich kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 (w miligramach) w przeliczeniu na łyżkę stołową tłuszczu[34].
Rodzaj tłuszczu | Wartość energetyczna | Omega-3 | Omega-6 | Stosunek 3/6 |
---|---|---|---|---|
Olej z łososia | 123 | 5182 | 302 | 17,16 |
Olej z wątroby dorsza (tran) | 123 | 2811 | 254 | 11,07 |
Olej ze śledzia | 123 | 1926 | 195 | 9,88 |
Olej z sardynek | 123 | 3688 | 513 | 7,19 |
Olej z pachnotki | 120 | 8960 | 1680 | 5,33 |
Olej lniany | 120 | 7980 | 2240 | 3,56 |
Masło bezwodne | 112 | 185 | 288 | 0,64 |
Olej rzepakowy niskoerukowy | 124 | 1302 | 2842 | 0,46 |
Olej z gorczycy sarepskiej | 124 | 826 | 2146 | 0,38 |
Olej z orzechów włoskich | 120 | 1414 | 7194 | 0,20 |
Olej sojowy | 120 | 925 | 6936 | 0,13 |
Olej z zarodków pszennych | 120 | 938 | 7453 | 0,13 |
Domowy smalec z dodatkiem oleju roślinnego | 115 | 141 | 1242 | 0,11 |
Oliwa z oliwek | 119 | 81 | 1067 | 0,08 |
Olej sojowy utwardzony | 120 | 354 | 4746 | 0,07 |
Masło shea | 120 | 41 | 666 | 0,06 |
Majonez (z oleju sojowego i kartamusowego) | 99 | 414 | 7176 | 0,06 |
Przemysłowy smalec z dodatkiem oleju roślinnego | 115 | 128 | 2317 | 0,06 |
Olej słonecznikowy >70% kwasu oleinowego | 124 | 27 | 505 | 0,05 |
Olej z otrębów ryżowych | 120 | 218 | 4542 | 0,05 |
Mieszanina margaryny z masłem | 102 | 103 | 2162 | 0,05 |
Masło kakaowe | 120 | 14 | 381 | 0,04 |
Olej słonecznikowy utwardzony | 120 | 122 | 4801 | 0,03 |
Olej palmowy | 120 | 27 | 1238 | 0,02 |
Olej kukurydziany | 120 | 95 | 7888 | 0,01 |
Olej sezamowy | 120 | 41 | 5617 | 0,01 |
Olej słonecznikowy <60% kwasu linoleinowego | 120 | 27 | 5413 | 0,00 |
Olej bawełniany | 120 | 27 | 7018 | 0,00 |
Olej z pestek winogron | 120 | 14 | 9466 | 0,00 |
Olej arachidowy | 119 | 0 | 4320 | 0,00 |
Olej kokosowy | 117 | 0 | 245 | 0,00 |
Olej słonecznikowy >60% kwasu linoleinowego | 120 | 0 | 8935 | 0,00 |
Olej kartamusowy >70% kwasu linoleinowego | 120 | 0 | 10149 | 0,00 |
Olej kartamusowy >70% kwasu oleinowego | 120 | 0 | 1952 | 0,00 |
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ K. Augustsson, DS. Michaud, EB. Rimm, MF. Leitzmann i inni. A prospective study of intake of fish and marine fatty acids and prostate cancer.. „Cancer Epidemiol Biomarkers Prev”. 12 (1), s. 64–7, Jan 2003. PMID: 12540506.
- ↑ EA. de Deckere. Possible beneficial effect of fish and fish n-3 polyunsaturated fatty acids in breast and colorectal cancer.. „Eur J Cancer Prev”. 8 (3), s. 213–21, Jul 1999. PMID: 10443950.
- ↑ CP. Caygill, MJ. Hill. Fish, n-3 fatty acids and human colorectal and breast cancer mortality.. „Eur J Cancer Prev”. 4 (4), s. 329–32, Aug 1995. PMID: 7549825.
- ↑ R. Farzaneh-Far, J. Lin, ES. Epel, WS. Harris i inni. Association of marine omega-3 fatty acid levels with telomeric aging in patients with coronary heart disease.. „JAMA”. 303 (3), s. 250-7, Jan 2010. DOI: 10.1001/jama.2009.2008. PMID: 20085953.
- ↑ WS. Harris. n-3 fatty acids and serum lipoproteins: human studies.. „Am J Clin Nutr”. 65 (5 Suppl), s. 1645S-1654S, May 1997. PMID: 9129504.
- ↑ TA. Sanders, FR. Oakley, GJ. Miller, KA. Mitropoulos i inni. Influence of n-6 versus n-3 polyunsaturated fatty acids in diets low in saturated fatty acids on plasma lipoproteins and hemostatic factors.. „Arterioscler Thromb Vasc Biol”. 17 (12), s. 3449–60, Dec 1997. PMID: 9437192.
- ↑ HM. Roche, MJ. Gibney. Postprandial triacylglycerolaemia: the effect of low-fat dietary treatment with and without fish oil supplementation.. „Eur J Clin Nutr”. 50 (9), s. 617–24, Sep 1996. PMID: 8880041.
- ↑ MH. Davidson, EA. Stein, HE. Bays, KC. Maki i inni. Efficacy and tolerability of adding prescription omega-3 fatty acids 4 g/d to simvastatin 40 mg/d in hypertriglyceridemic patients: an 8-week, randomized, double-blind, placebo-controlled study.. „Clin Ther”. 29 (7), s. 1354–67, Jul 2007. DOI: 10.1016/j.clinthera.2007.07.018. PMID: 17825687.
- ↑ HC. Bucher, P. Hengstler, C. Schindler, G. Meier. N-3 polyunsaturated fatty acids in coronary heart disease: a meta-analysis of randomized controlled trials.. „Am J Med”. 112 (4), s. 298–304, Mar 2002. PMID: 11893369.
- ↑ ML. Burr, PM. Sweetham, AM. Fehily. Diet and reinfarction.. „Eur Heart J”. 15 (8), s. 1152–3, Aug 1994. PMID: 7988613.
- ↑ WC. Willett, MJ. Stampfer, JE. Manson, GA. Colditz i inni. Intake of trans fatty acids and risk of coronary heart disease among women.. „Lancet”. 341 (8845), s. 581–5, Mar 1993. PMID: 8094827.
- ↑ NJ. Stone. Fish consumption, fish oil, lipids, and coronary heart disease.. „Circulation”. 94 (9), s. 2337–40, Nov 1996. PMID: 8901708.
- ↑ Association between omega-3 fatty acid supplementation and risk of major cardiovascular disease events: A systematic review and meta-analysis. „JAMA”. 308 (10), s. 1024-1033, 2012-09-12. DOI: 10.1001/2012.jama.11374. ISSN 0098-7484. [dostęp 2015-09-21].
- ↑ Rajiv Chowdhury, Sarah Stevens, Donal Gorman, An Pan i inni. Association between fish consumption, long chain omega 3 fatty acids, and risk of cerebrovascular disease: systematic review and meta-analysis. „The BMJ”. 345, s. e6698, 2012-10-30. DOI: 10.1136/bmj.e6698. ISSN 1756-1833. PMID: 23112118. PMCID: PMC3484317 (ang.). [dostęp 2015-09-21].
- ↑ Javier Delgado-Lista, Pablo Perez-Martinez, Jose Lopez-Miranda, Francisco Perez-Jimenez. Long chain omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: a systematic review. „British Journal of Nutrition”. 107 (Supplement S2), s. S201–S213, 2012-06-01. DOI: 10.1017/S0007114512001596. ISSN 1475-2662. [dostęp 2015-09-21].
- ↑ Sradha Kotwal, Min Jun, David Sullivan, Vlado Perkovic i inni. Omega 3 Fatty Acids and Cardiovascular Outcomes Systematic Review and Meta-Analysis. „Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes”. 5 (6), s. 808-818, 2012-11-01. DOI: 10.1161/CIRCOUTCOMES.112.966168. ISSN 1941-7705. PMID: 23110790 (ang.). [dostęp 2015-09-21].
- ↑ Maryam S. Farvid, Ming Ding, An Pan, Qi Sun i inni. Dietary Linoleic Acid and Risk of Coronary Heart Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. „Circulation”, s. CIRCULATIONAHA.114.010236, 2014-08-26. DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.114.010236. ISSN 0009-7322. PMID: 25161045. PMCID: PMC4334131 (ang.). [dostęp 2015-09-21].
- ↑ JH. Christensen, P. Gustenhoff, E. Korup, J. Aarøe i inni. Effect of fish oil on heart rate variability in survivors of myocardial infarction: a double blind randomised controlled trial.. „BMJ”. 312 (7032), s. 677–8, Mar 1996. PMID: 8597736.
- ↑ C. Pignier, C. Revenaz, I. Rauly-Lestienne, D. Cussac i inni. Direct protective effects of poly-unsaturated fatty acids, DHA and EPA, against activation of cardiac late sodium current: a mechanism for ischemia selectivity.. „Basic Res Cardiol”. 102 (6), s. 553–64, Nov 2007. DOI: 10.1007/s00395-007-0676-x. PMID: 17891522.
- ↑ IA. Brouwer, A. Geelen, MB. Katan. n-3 Fatty acids, cardiac arrhythmia and fatal coronary heart disease.. „Prog Lipid Res”. 45 (4), s. 357–67, Jul 2006. DOI: 10.1016/j.plipres.2006.02.004. PMID: 16678270.
- ↑ PR. Fortin, RA. Lew, MH. Liang, EA. Wright i inni. Validation of a meta-analysis: the effects of fish oil in rheumatoid arthritis.. „J Clin Epidemiol”. 48 (11), s. 1379–90, Nov 1995. PMID: 7490601.
- ↑ JM. Kremer, J. Bigauoette, AV. Michalek, MA. Timchalk i inni. Effects of manipulation of dietary fatty acids on clinical manifestations of rheumatoid arthritis.. „Lancet”. 1 (8422), s. 184–7, Jan 1985. PMID: 2857265.
- ↑ MG. Alpigiani, G. Ravera, C. Buzzanca, R. Devescovi i inni. [The use of n-3 fatty acids in chronic juvenile arthritis]. „Pediatr Med Chir”. 18 (4). s. 387-90. PMID: 9064671.
- ↑ V. Vargová, R. Veselý, M. Sasinka, C. Török. [Will administration of omega-3 unsaturated fatty acids reduce the use of nonsteroidal antirheumatic agents in children with chronic juvenile arthritis?]. „Cas Lek Cesk”. 137 (21), s. 651-3, Nov 1998. PMID: 9929929.
- ↑ Tribole, E.F. (2006). "Excess Omega-6 Fats Thwart Health Benefits from Omega-3 Fats". BMJ 332: 752–760. http://www.bmj.com/cgi/eletters/332/7544/752#130637.
- ↑ Claudio Gallia, Philip C. Calderb. Effects of Fat and Fatty Acid Intake on Inflammatory and Immune Responses: A Critical Review. Ann Nutr Metab 2009;55:123-139 (DOI: 10.1159/000228999)
- ↑ Mechanizm działania na ang. Wikipedii
- ↑ Bilans diety (ang.)
- ↑ Lewis, Christine J., Letter Regarding Dietary Supplement Health Claim for Omega-3 Fatty Acids and Coronary Heart Disease, http://www.cfsan.fda.gov/~dms/ds-ltr11.html and "Letter Regarding Dietary Supplement Health Claim for Omega-3 Fatty Acids and Coronary Heart Disease". U. S. Food and Drug Administration via Internet Archive. October 31, 2000. http://web.archive.org/web/20061217002249/http://vm.cfsan.fda.gov/~dms/ds-ltr11.html. Retrieved 2009-10-30.
- ↑ "Fish Oils and Stroke/Blood Coagulation". oilofpisces.com. http://www.oilofpisces.com/bloodcoagulation.html.
- ↑ N. Kromann, A. Green. Epidemiological studies in the Upernavik district, Greenland. Incidence of some chronic diseases 1950-1974.. „Acta Med Scand”. 208 (5), s. 401–6, 1980. PMID: 7457208.
- ↑ Graham Mazereeuw, Krista L. Lanctôt, Sarah A. Chau, Walter Swardfager i inni. Effects of omega-3 fatty acids on cognitive performance: a meta-analysis. „Neurobiology of Aging”. 33 (7), 2012-01-01. DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2011.12.014. [dostęp 2015-09-21].
- ↑ Alan C. Logan. Omega-3 fatty acids and major depression: A primer for the mental health professional. „Lipids in Health and Disease”. 3 (1), s. 25, 2004-11-09. DOI: 10.1186/1476-511X-3-25. ISSN 1476-511X. PMID: 15535884. PMCID: PMC533861 (ang.). [dostęp 2015-09-21].
- ↑ Essential Fats in Food Oils, NIH page (ang.)
|