Kwasy tłuszczowe omega-3

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Budowa chemiczna ALA
Budowa chemiczna EPA
Budowa chemiczna DHA

Kwasy tłuszczowe omega-3 (zwane też kwasami tłuszczowymi n-3 lub ω-3) – nienasycone kwasy tłuszczowe, których ostatnie wiązanie podwójne w łańcuchu węglowym znajduje się przy trzecim od końca atomie węgla. Do tej grupy należą m.in. wielonienasycone kwasy pełniące ważną rolę w odżywianiu człowieka:

Wpływ na zdrowie[edytuj | edytuj kod]

Chia jest uprawiana w celach handlowych dla nasion bogatych w kwasy tłuszczowe omega-3.

W kilku badaniach stwierdzono możliwe działanie przeciwnowotworowe kwasów tłuszczowych omega-3 (zwłaszcza w przypadku raka piersi, okrężnicy i prostaty)[1][2][3]. Ostatnie badania sugerują też, że kwasy te spowalniają starzenie się komórek[4].

Istnieją silne dowody naukowe, że spożycie kwasów tłuszczowych omega-3 wiąże się z obniżeniem poziomu trójglicerydów we krwi[5][6][7][8] i regularne przyjmowanie zmniejsza ryzyko wtórnych i pierwotnych zawałów serca[9][10][11][12]. Mimo to suplementacja nie wpływa na ryzyko przedwczesnej śmierci lub chorób serca[13], choć spożycie ryb, bogatych w te kwasy tłuszczowe, ma pozytywny wpływ na zdrowie w tym zakresie[14][15][16]. Także kwas alfalinolenowy, występujący głównie w produktach roślinnych, prawdopodobnie zmniejsza ryzyko chorób serca[17].

Pewne korzyści odnotowano również w takich stanach chorobowych, jak zaburzenia rytmu serca[18][19][20] oraz reumatoidalne zapalenie stawów[21][22]. W jednym z badań na grupie 32 pacjentów z młodzieńczym idiopatycznym zapaleniem stawów (MIZS) stwierdzono istotny spadek CRP po zastosowaniu suplementacji kwasów tłuszczowych omega-3[23]. W innym badaniu 23 dzieci chorych na MIZS podzielono losowo na dwie grupy. W pierwszej grupie zwiększono zawartość kwasów omega-3 w diecie, a w drugiej nie. Po 5 miesiącach eksperymentu średnia dzienna dawka ibuprofenu przyjmowanego przez dzieci w pierwszej grupie spadła z 28,4 mg/kg do 23,4 mg/kg, a w drugiej grupie średnia dawka ibuprofenu spadła z 23,7 mg/kg do 22,7 mg/kg[24].

Ważna jest odpowiednia proporcja kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w diecie[25]. Kwasy omega-6 (a zwłaszcza kwas arachidonowy) ułatwiają produkcję prostaglandyn, czyli hormonów prozapalnych. Z kolei kwasy omega-3 działają hamująco na stan zapalny, gdyż w organizmie konkurują z kwasami omega-6, zmniejszając ich stężenie w tkankach oraz ograniczając ich reakcje z enzymami[26][27]. Według danych National Institutes of Health Amerykanie zwykle spożywają zbyt dużo kwasów omega-6 w porównaniu do kwasów omega-3. Proporcje tych dwóch typów kwasów są bardziej korzystne w diecie śródziemnomorskiej (stosunkowo ubogiej w kwasy omega-6) oraz w diecie Japończyków i mieszkańców Grenlandii (bogatej w kwasy omega-3)[28].

Znaczny nadmiar kwasów omega-3 może być jednak szkodliwy, więc należy stosować umiarkowane dawki (szczególnie u osób cierpiących na cukrzycę i choroby krążenia)[29][30][31].

Kwasy omega-3 mają także korzystny wpływ na funkcje poznawcze u osób cierpiących na różne formy zaburzeń kognitywnych[32]. Istnieją również dane wskazujące na osłabienie objawów depresji oraz zachowań agresywnych dzięki przyjmowaniu kwasów omega-3[33].

Występowanie w tłuszczach spożywczych[edytuj | edytuj kod]

W poniższej tabeli znajduje się porównanie wartości energetycznej (w kilokaloriach) różnych rodzajów tłuszczów spożywczych oraz zawartość w nich kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 (w miligramach) w przeliczeniu na łyżkę stołową tłuszczu[34].

Rodzaj tłuszczu Wartość energetyczna Omega-3 Omega-6 Stosunek 3/6
Olej z łososia 123 5182 302 17,16
Olej z wątroby dorsza (tran) 123 2811 254 11,07
Olej ze śledzia 123 1926 195 9,88
Olej z sardynek 123 3688 513 7,19
Olej z pachnotki 120 8960 1680 5,33
Olej lniany 120 7980 2240 3,56
Masło bezwodne 112 185 288 0,64
Olej rzepakowy niskoerukowy 124 1302 2842 0,46
Olej z gorczycy sarepskiej 124 826 2146 0,38
Olej z orzechów włoskich 120 1414 7194 0,20
Olej sojowy 120 925 6936 0,13
Olej z zarodków pszennych 120 938 7453 0,13
Domowy smalec z dodatkiem oleju roślinnego 115 141 1242 0,11
Oliwa z oliwek 119 81 1067 0,08
Olej sojowy utwardzony 120 354 4746 0,07
Masło shea 120 41 666 0,06
Majonez (z oleju sojowego i kartamusowego) 99 414 7176 0,06
Przemysłowy smalec z dodatkiem oleju roślinnego 115 128 2317 0,06
Olej słonecznikowy >70% kwasu oleinowego 124 27 505 0,05
Olej z otrębów ryżowych 120 218 4542 0,05
Mieszanina margaryny z masłem 102 103 2162 0,05
Masło kakaowe 120 14 381 0,04
Olej słonecznikowy utwardzony 120 122 4801 0,03
Olej palmowy 120 27 1238 0,02
Olej kukurydziany 120 95 7888 0,01
Olej sezamowy 120 41 5617 0,01
Olej słonecznikowy <60% kwasu linoleinowego 120 27 5413 0,00
Olej bawełniany 120 27 7018 0,00
Olej z pestek winogron 120 14 9466 0,00
Olej arachidowy 119 0 4320 0,00
Olej kokosowy 117 0 245 0,00
Olej słonecznikowy >60% kwasu linoleinowego 120 0 8935 0,00
Olej kartamusowy >70% kwasu linoleinowego 120 0 10149 0,00
Olej kartamusowy >70% kwasu oleinowego 120 0 1952 0,00

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ K. Augustsson, DS. Michaud, EB. Rimm, MF. Leitzmann i inni. A prospective study of intake of fish and marine fatty acids and prostate cancer.. „Cancer Epidemiol Biomarkers Prev”. 12 (1), s. 64–7, Jan 2003. PMID: 12540506. 
  2. ↑ EA. de Deckere. Possible beneficial effect of fish and fish n-3 polyunsaturated fatty acids in breast and colorectal cancer.. „Eur J Cancer Prev”. 8 (3), s. 213–21, Jul 1999. PMID: 10443950. 
  3. ↑ CP. Caygill, MJ. Hill. Fish, n-3 fatty acids and human colorectal and breast cancer mortality.. „Eur J Cancer Prev”. 4 (4), s. 329–32, Aug 1995. PMID: 7549825. 
  4. ↑ R. Farzaneh-Far, J. Lin, ES. Epel, WS. Harris i inni. Association of marine omega-3 fatty acid levels with telomeric aging in patients with coronary heart disease.. „JAMA”. 303 (3), s. 250-7, Jan 2010. DOI: 10.1001/jama.2009.2008. PMID: 20085953. 
  5. ↑ WS. Harris. n-3 fatty acids and serum lipoproteins: human studies.. „Am J Clin Nutr”. 65 (5 Suppl), s. 1645S-1654S, May 1997. PMID: 9129504. 
  6. ↑ TA. Sanders, FR. Oakley, GJ. Miller, KA. Mitropoulos i inni. Influence of n-6 versus n-3 polyunsaturated fatty acids in diets low in saturated fatty acids on plasma lipoproteins and hemostatic factors.. „Arterioscler Thromb Vasc Biol”. 17 (12), s. 3449–60, Dec 1997. PMID: 9437192. 
  7. ↑ HM. Roche, MJ. Gibney. Postprandial triacylglycerolaemia: the effect of low-fat dietary treatment with and without fish oil supplementation.. „Eur J Clin Nutr”. 50 (9), s. 617–24, Sep 1996. PMID: 8880041. 
  8. ↑ MH. Davidson, EA. Stein, HE. Bays, KC. Maki i inni. Efficacy and tolerability of adding prescription omega-3 fatty acids 4 g/d to simvastatin 40 mg/d in hypertriglyceridemic patients: an 8-week, randomized, double-blind, placebo-controlled study.. „Clin Ther”. 29 (7), s. 1354–67, Jul 2007. DOI: 10.1016/j.clinthera.2007.07.018. PMID: 17825687. 
  9. ↑ HC. Bucher, P. Hengstler, C. Schindler, G. Meier. N-3 polyunsaturated fatty acids in coronary heart disease: a meta-analysis of randomized controlled trials.. „Am J Med”. 112 (4), s. 298–304, Mar 2002. PMID: 11893369. 
  10. ↑ ML. Burr, PM. Sweetham, AM. Fehily. Diet and reinfarction.. „Eur Heart J”. 15 (8), s. 1152–3, Aug 1994. PMID: 7988613. 
  11. ↑ WC. Willett, MJ. Stampfer, JE. Manson, GA. Colditz i inni. Intake of trans fatty acids and risk of coronary heart disease among women.. „Lancet”. 341 (8845), s. 581–5, Mar 1993. PMID: 8094827. 
  12. ↑ NJ. Stone. Fish consumption, fish oil, lipids, and coronary heart disease.. „Circulation”. 94 (9), s. 2337–40, Nov 1996. PMID: 8901708. 
  13. ↑ Association between omega-3 fatty acid supplementation and risk of major cardiovascular disease events: A systematic review and meta-analysis. „JAMA”. 308 (10), s. 1024-1033, 2012-09-12. DOI: 10.1001/2012.jama.11374. ISSN 0098-7484. [dostęp 2015-09-21]. 
  14. ↑ Rajiv Chowdhury, Sarah Stevens, Donal Gorman, An Pan i inni. Association between fish consumption, long chain omega 3 fatty acids, and risk of cerebrovascular disease: systematic review and meta-analysis. „The BMJ”. 345, s. e6698, 2012-10-30. DOI: 10.1136/bmj.e6698. ISSN 1756-1833. PMID: 23112118. PMCID: PMC3484317 (ang.). [dostęp 2015-09-21]. 
  15. ↑ Javier Delgado-Lista, Pablo Perez-Martinez, Jose Lopez-Miranda, Francisco Perez-Jimenez. Long chain omega-3 fatty acids and cardiovascular disease: a systematic review. „British Journal of Nutrition”. 107 (Supplement S2), s. S201–S213, 2012-06-01. DOI: 10.1017/S0007114512001596. ISSN 1475-2662. [dostęp 2015-09-21]. 
  16. ↑ Sradha Kotwal, Min Jun, David Sullivan, Vlado Perkovic i inni. Omega 3 Fatty Acids and Cardiovascular Outcomes Systematic Review and Meta-Analysis. „Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes”. 5 (6), s. 808-818, 2012-11-01. DOI: 10.1161/CIRCOUTCOMES.112.966168. ISSN 1941-7705. PMID: 23110790 (ang.). [dostęp 2015-09-21]. 
  17. ↑ Maryam S. Farvid, Ming Ding, An Pan, Qi Sun i inni. Dietary Linoleic Acid and Risk of Coronary Heart Disease: A Systematic Review and Meta-Analysis of Prospective Cohort Studies. „Circulation”, s. CIRCULATIONAHA.114.010236, 2014-08-26. DOI: 10.1161/CIRCULATIONAHA.114.010236. ISSN 0009-7322. PMID: 25161045. PMCID: PMC4334131 (ang.). [dostęp 2015-09-21]. 
  18. ↑ JH. Christensen, P. Gustenhoff, E. Korup, J. Aarøe i inni. Effect of fish oil on heart rate variability in survivors of myocardial infarction: a double blind randomised controlled trial.. „BMJ”. 312 (7032), s. 677–8, Mar 1996. PMID: 8597736. 
  19. ↑ C. Pignier, C. Revenaz, I. Rauly-Lestienne, D. Cussac i inni. Direct protective effects of poly-unsaturated fatty acids, DHA and EPA, against activation of cardiac late sodium current: a mechanism for ischemia selectivity.. „Basic Res Cardiol”. 102 (6), s. 553–64, Nov 2007. DOI: 10.1007/s00395-007-0676-x. PMID: 17891522. 
  20. ↑ IA. Brouwer, A. Geelen, MB. Katan. n-3 Fatty acids, cardiac arrhythmia and fatal coronary heart disease.. „Prog Lipid Res”. 45 (4), s. 357–67, Jul 2006. DOI: 10.1016/j.plipres.2006.02.004. PMID: 16678270. 
  21. ↑ PR. Fortin, RA. Lew, MH. Liang, EA. Wright i inni. Validation of a meta-analysis: the effects of fish oil in rheumatoid arthritis.. „J Clin Epidemiol”. 48 (11), s. 1379–90, Nov 1995. PMID: 7490601. 
  22. ↑ JM. Kremer, J. Bigauoette, AV. Michalek, MA. Timchalk i inni. Effects of manipulation of dietary fatty acids on clinical manifestations of rheumatoid arthritis.. „Lancet”. 1 (8422), s. 184–7, Jan 1985. PMID: 2857265. 
  23. ↑ MG. Alpigiani, G. Ravera, C. Buzzanca, R. Devescovi i inni. [The use of n-3 fatty acids in chronic juvenile arthritis]. „Pediatr Med Chir”. 18 (4). s. 387-90. PMID: 9064671. 
  24. ↑ V. Vargová, R. Veselý, M. Sasinka, C. Török. [Will administration of omega-3 unsaturated fatty acids reduce the use of nonsteroidal antirheumatic agents in children with chronic juvenile arthritis?]. „Cas Lek Cesk”. 137 (21), s. 651-3, Nov 1998. PMID: 9929929. 
  25. ↑ Tribole, E.F. (2006). "Excess Omega-6 Fats Thwart Health Benefits from Omega-3 Fats". BMJ 332: 752–760. http://www.bmj.com/cgi/eletters/332/7544/752#130637.
  26. ↑ Claudio Gallia, Philip C. Calderb. Effects of Fat and Fatty Acid Intake on Inflammatory and Immune Responses: A Critical Review. Ann Nutr Metab 2009;55:123-139 (DOI: 10.1159/000228999)
  27. ↑ Mechanizm działania na ang. Wikipedii
  28. ↑ Bilans diety (ang.)
  29. ↑ Lewis, Christine J., Letter Regarding Dietary Supplement Health Claim for Omega-3 Fatty Acids and Coronary Heart Disease, http://www.cfsan.fda.gov/~dms/ds-ltr11.html and "Letter Regarding Dietary Supplement Health Claim for Omega-3 Fatty Acids and Coronary Heart Disease". U. S. Food and Drug Administration via Internet Archive. October 31, 2000. http://web.archive.org/web/20061217002249/http://vm.cfsan.fda.gov/~dms/ds-ltr11.html. Retrieved 2009-10-30.
  30. ↑ "Fish Oils and Stroke/Blood Coagulation". oilofpisces.com. http://www.oilofpisces.com/bloodcoagulation.html.
  31. ↑ N. Kromann, A. Green. Epidemiological studies in the Upernavik district, Greenland. Incidence of some chronic diseases 1950-1974.. „Acta Med Scand”. 208 (5), s. 401–6, 1980. PMID: 7457208. 
  32. ↑ Graham Mazereeuw, Krista L. Lanctôt, Sarah A. Chau, Walter Swardfager i inni. Effects of omega-3 fatty acids on cognitive performance: a meta-analysis. „Neurobiology of Aging”. 33 (7), 2012-01-01. DOI: 10.1016/j.neurobiolaging.2011.12.014. [dostęp 2015-09-21]. 
  33. ↑ Alan C. Logan. Omega-3 fatty acids and major depression: A primer for the mental health professional. „Lipids in Health and Disease”. 3 (1), s. 25, 2004-11-09. DOI: 10.1186/1476-511X-3-25. ISSN 1476-511X. PMID: 15535884. PMCID: PMC533861 (ang.). [dostęp 2015-09-21]. 
  34. ↑ Essential Fats in Food Oils, NIH page (ang.)

Star of life.svg Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kwasy_tłuszczowe_omega-3&oldid=59835776”