Leon Niemczyk
| ||
![]() | ||
Data i miejsce urodzenia | 15 grudnia 1923 Warszawa | |
Data i miejsce śmierci | 29 listopada 2006 Łódź | |
Zawód | aktor | |
Współmałżonek | 1) Tatiana Zuanar 2) Krystyna Niemczyk | |
Lata aktywności | 1948–2006 | |
Odznaczenia | ||
![]() ![]() ![]() ![]() |


Leon Stanisław Niemczyk (ur. 15 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 listopada 2006 w Łodzi) – polski aktor filmowy i teatralny. Jeden z najwybitniejszych i najpopularniejszych aktorów w historii polskiej kinematografii[1][2][3][4].
W ciągu ponad 50 lat kariery zagrał w około 400 filmach polskich i prawie 150 zagranicznych, głównie niemieckich. Grał także w filmach czechosłowackich, jugosłowiańskich i francuskich. Z zagranicznych wytwórni filmowych najbardziej był związany z wytwórnią DEFA z NRD. Zagrał dla niej w ponad 100 filmach, od ról epizodycznych do głównych. W 1969 otrzymał państwową nagrodę NRD za najlepszą rolę roku, za rolę Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Zeit zu leben. W latach 1948–1979 występował także w teatrze.
Najbardziej znane filmy z udziałem Niemczyka to: Baza ludzi umarłych (1958), Pociąg (1959) Jerzego Kawalerowicza, Krzyżacy (1960) Aleksandra Forda, nominowany do Oskara Nóż w wodzie (1961) Romana Polańskiego, Rękopis znaleziony w Saragossie (1964) Wojciecha Jerzego Hasa, Chudy i inni (1966), czy Wielki Szu (1982). Mimo że był jednym z najbardziej znanych polskich aktorów, przyjmował niemal wszystkie propozycje, łącznie z rolami epizodycznymi. Od końca lat 90. grał również w popularnych serialach telewizyjnych, takich jak Złotopolscy, Klan, Na dobre i na złe i Ranczo.
Wczesne lata[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Warszawie[5], gdzie mieszkał do czasu II wojny światowej wraz z rodzicami i rodzeństwem, trzema braćmi i siostrą[6]. Jego braćmi byli skrzypek Wacław Niemczyk i Ludwik Niemczyk, żołnierz Armii Krajowej, który po wojnie przeprowadzał na Zachód uciekinierów z Polski[7]. Był stryjem dla dzieci Wacława: aktorki Moniki Niemczyk i artysty Krzysztofa Niemczyka. Jego ojciec zmarł w 1936 na zawał serca[6].
W czasie wojny został postrzelony w nogę[6]. Pracował w biurze kreślarskim[6], ukończył też podchorążówkę Armii Krajowej[5]. Chcąc uniknąć aresztowania przez Gestapo w lutym 1943[6], posługiwał się fikcyjnym nazwiskiem[8] Jerzy Królikowski[6]. Wziął udział w powstaniu warszawskim, po jego upadku chciał wrócić do Krakowa[8], jednak został aresztowany i wywieziony na teren III Rzeszy, gdzie pracował jako technik drogowy i budował tory kolejowe[8] wrócił do pracy pod Wrocławiem[6]. Po ewakuacji w głąb Niemiec zgłosił się do armii amerykańskiej, służył w 444. batalionie przeciwlotniczym 97. Dywizji Piechoty 3. Armii dowodzonej przez gen. George’a Pattona[6][5].
Po wojnie wrócił z Włoch do Polski[8], by odnaleźć matkę[8], która zamieszkała we Wrocławiu[8][6]. W 1947 został zatrzymany na granicy polsko-czechosłowackiej i aresztowany w Cieszynie[8][6], następnie trafił m.in. do więzienia w Warszawie[8], gdzie odsiedział pół roku[6]. Po wyjściu na wolność zatrudnił się w Stoczni Gdańskiej[8].
Kariera aktorska[edytuj | edytuj kod]
Równocześnie z pracą w stoczni uczęszczał do amatorskiego zespołu teatralnego[8], z którego dostał się do studia teatralnego Iwona Galla[8][6]. Następnie grał w warszawskim Objazdowym Teatrze Komedii Muzycznej (1948), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku[6] (1949) i bydgoskim Teatrze Ziemi Pomorskiej[6] (1950–1953). W 1952 zdał eksternistyczny egzamin aktorski[8].
Otrzymawszy propozycję zagrania w filmie Jerzego Kawalerowicza Celuloza (1953), przeprowadził się do Łodzi[9], gdzie zamieszkał na stałe[9]. W 1959 zagrał główną rolę Jerzego w Pociągu Kawalerowicza[6]. Po roli w filmie Romana Polańskiego Nóż w wodzie zaczął otrzymywać propozycje gry w filmach zagranicznych[9]. Od 1967 grał w kinie niemieckim. Debiutował rolą Stefana w Zamrożonych błyskawicach (niem. Die gefrorenen Blitze) w reżyserii Jánosa Veicziego[6]. Zagrał w ponad 100 produkcjach wytwórni DEFA z NRD, z którą współpracował przez ponad 20 lat[10]. W 1969 odebrał nagrodę państwową dla najlepszego aktora za rolę inżyniera Lorenza Regera w filmie Horsta Seemanna Czas życia
(niem. Zeit zu leben)[11].
W latach 1953–1979 występował w Teatrze Powszechnym w Łodzi[6], ostatecznie porzucił teatr na rzecz filmu[6].
W 2000 wystąpił w teledysku do piosenki Stachursky’ego „Czuję i wiem”.
Filmografia[edytuj | edytuj kod]
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Z małżeństwa z aktorką Tatianą Zaunar ma córkę, Monikę. Jak twierdził, był sześciokrotnie żonaty[6][10][12]. Według jego córki, która nie utrzymywała kontaktów z ojcem, aktor miał dwie żony (drugą miała być Krystyna Niemczyk), przy czym drugie małżeństwo nie jest pewne[13].
Był kibicem Łódzkiego Klubu Sportowego[14].
Zmarł na raka płuc. Prochy Niemczyka spoczęły na łódzkim Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej.
Odznaczenia i upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Odznaczony Krzyżem Kawalerskim, Krzyżem Oficerskim[15] (1985), a także Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1999)[16]. Wyróżniony Honorową Odznaką Miasta Łodzi i Nagrodą Państwową NRD II klasy[15].
W 1998 została odsłonięta jego gwiazda w Alei Gwiazd na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Niemczyk Leon, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-07-19] .
- ↑ Leon Niemczyk w serwisie Culture.pl
- ↑ Przyjaciele Leona Niemczyka apelują o skrawek Łodzi dla wielkiego aktora – Warszawa – NaszeMiasto.pl, warszawa.naszemiasto.pl [dostęp 2019-07-19] (pol.).
- ↑ Leon Niemczyk – mija 10 lat od śmierci aktora – WP Film, film.wp.pl [dostęp 2019-07-19] (pol.).
- ↑ a b c Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 31. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Wojciech Staszewski: Nóż i już (pol.). wyborcza.pl. [dostęp 2016-12-02].
- ↑ Słynny „Kurier” nie żyje. Zmarł Ludwik Niemczyk. tvn24.pl, 5 stycznia 2013. [dostęp 2014-08-08].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 32–33. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ a b c Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 34–35. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ a b Nina Terentiew: Zwierzenia kontrolowane. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2004, s. 36–37. ISBN 83-7337-452-3.
- ↑ Biografia Leona Niemczyka. DEFA. [dostęp 2014-08-08].
- ↑ Anna Maria Guziewska: Leon Niemczyk: 10. rocznica śmierci (pol.). kulturaonline.pl. [dostęp 2016-12-01].
- ↑ Nieznana córka Leona Niemczyka. polki.pl, 5 lutego 2007. [dostęp 2014-08-08].
- ↑ Tomasz Walczak , 100 lat ŁKS, UM Łodzi [dostęp 2014-08-08] [zarchiwizowane z adresu 2014-08-11] .
- ↑ a b Kto jest kim w Polsce. Warszawa 1989, s. 906.
- ↑ M.P. z 1999 r. nr 22, poz. 320.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Leon Niemczyk w bazie IMDb (ang.)
- Leon Niemczyk w bazie Filmweb
- Leon Niemczyk w bazie filmpolski.pl
- Leon Niemczyk w bazie e-teatr.pl
- Leon Niemczyk na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
- Polscy aktorzy filmowi
- Polscy aktorzy teatralni
- Artyści Teatru Wybrzeże w Gdańsku
- Aktorzy filmowi związani z Łodzią
- Aktorzy teatralni związani z Łodzią
- Powstańcy warszawscy
- Polacy – wojskowi armii amerykańskiej
- Ludzie związani z Bałutami
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1944–1989)
- Odznaczeni Nagrodą Państwową NRD
- Odznaczeni Honorową Odznaką Miasta Łodzi
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Pochowani na Starym Cmentarzu w Łodzi
- Urodzeni w 1923
- Zmarli w 2006