M-72
| ||
.jpg)
| ||
| Dane podstawowe | ||
| Państwo |  ZSRR
| |
| Typ pojazdu | ciężki motocykl wojskowy | |
| Trakcja | kołowa | |
| Historia | ||
| Prototypy | 1939-1941 | |
| Produkcja | 1941-1961 | |
| Wycofanie | lata 70-80 XX w. (Wojsko Polskie) | |
| Egzemplarze | 400 000 - 450 000 szt. | |
| Dane techniczne | ||
| Silnik | silnik gaźnikowy, 4-suwowy, 2-cylindrowy o pojemności 746 cm³. Moc 22 KM | |
| Transmisja | mechaniczna | |
| Długość | 240 cm | |
| Szerokość | 82 cm; z wózkiem bocznym 165 cm | |
| Wysokość | 100 cm | |
| Masa | 187 – 220 kg; z wózkiem bocznym do 380 kg | |
| Osiągi | ||
| Prędkość | 110 km/h; z wózkiem bocznym 90 km/h | |
| Zasięg | 360 km | |
| Dane operacyjne | ||
M-72 – radziecki motocykl ciężki o dużej zdolności pokonywania terenu, przystosowany do użytku w wojsku.
W 1939 Niemcy i ZSRR podpisały porozumienie, które weszło do historii jako Pakt Ribbentrop-Mołotow. W jego ramach Niemcy zobowiązali się, w zamian za dostawy surowców, wesprzeć technologicznie przemysł radziecki. Efektem tego był m.in. motocykl M-72, stanowiący zmodyfikowana kopię niemieckiego ciężkiego motocykla BMW R-71. Istnieją jednak dwie wersje odnośnie jego powstania.
Często spotyka się informacje, że dokumentacja techniczna tego motocykla była przekazana przez Niemcy[1] w związku z paktem Ribbentrop Mołotow.
Według jednak części rosyjskich publikacji, M-72 był bezlicencyjną kopią BMW R-71, których kilka egzemplarzy zostało zakupionych w Niemczech w 1940[2]. Prace nad skopiowaniem konstrukcji rozpoczęto w tym samym roku w biurze konstrukcyjnym zorganizowanym na bazie moskiewskiej fabryki „Iskra”, pod kierownictwem N. Sierdiukowa, który przed wojną odbył staż w fabryce BMW[2]. Dokumentacją silnika zajmowały się zakłady ZiS, skrzyni biegów - KIM. Wiosną 1941 zaprezentowano prototypy, które zostały zaakceptowane na uzbrojenie Armii Czerwonej. Produkcję uruchomiono w fabryce MMZ (Moskowskij Motocykletnyj Zawod, Moskiewskie Zakłady Motocyklowe) – byłej fabryce rowerów w Moskwie, która w sierpniu 1941 przekazała pierwsze motocykle armii[2]. Przygotowywano się do uruchomienia produkcji w fabryce „Sierp i Mołot” w Charkowie (ChMZ) oraz „Promet” w Leningradzie (ŁMZ), lecz nie uruchomiono jej przed ewakuacją fabryk[2]. Produkcję M-72 uruchomiono następnie pod koniec 1941 w Gorkim w dawnej fabryce „Krasnaja Etna”, do której ewakuowano oprzyrządowanie fabryk motocykli w Charkowie i Leningradzie i przekształcono ją w GMZ (Gorkowskij Motocykletnyj Zawod)[1]. Po ewakuacji fabryki MMZ i kilku innych z Moskwy do Irbitu, w tym mieście powstała fabryka motocykli IMZ, która pierwsze motocykle dostarczyła wojsku 25 lutego 1942[2]. W 1942 roku ogółem dostarczyła ona wojsku 1587 motocykli M-72. Były one używane przez cały okres wojny w jednostkach Armii Radzieckiej.
W późniejszym okresie produkcję M-72 rozszerzono też na inne zakłady. Do końca wojny wyprodukowano prawie 10.000 M-72[3]. Po II wojnie światowej produkowano je nadal w IMZ dla wojska i różnych służb, a od 1954 były oferowane także w innej gamie kolorystycznej na rynek cywilny[3]. W 1949 produkcję M-72 zakończono w GMZ, przenosząc oprzyrządowanie do Kijowskiej fabryki Motocykli (KMZ), gdzie produkowano je od 1952, wypuszczając w 1956 zmodernizowany model na rynek cywilny M-72N[4]. Zmodernizowany model IMZ M-72M pozostawał w produkcji od 1955 do 1961. Ogółem wyprodukowano od 400 000 do 450 000 egzemplarzy wszystkich wersji motocykli M-72. Rozwinięciem M-72 w IMZ stał się M-61 i motocykle Ural[3], a w KMZ - K-750 i motocykle Dniepr[4].
W wyposażeniu ludowego Wojska Polskiego motocykle M-72 znalazły się w latach 1945 - 1947. Początkowo występowały w niewielkich ilościach. Większe dostawy trafiły do Polski dopiero na przełomie lat 40 i 50 XX w. Były one kontynuowane przez całe lata 50. Motocykle stopniowo wycofywano z użytku na przełomie lat 70 i 80 XX w. Do zadań łącznikowych i patrolowych w służbie pozostały motocykle lekkie. Zadania rozpoznawcze przejęły opancerzone samochody rozpoznawcze, a zadania transportowe - samochody osobowe i dostawcze. Motocykle M-72, w dużych ilościach, trafiały wtedy na rynek cywilny.
W 1944 motocykle produkowano w GMZ zmodernizowano, wprowadzając dwudyskowe sprzęgło, grubsze 4-milimetrowe szprychy i zmieniając przełożenie przekładni głównej z 3,86 na 4,62[1]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Komornicki, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 3, Regularne jednostki ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1987, ISBN 83-11-07419-4.
- Furora.tv - Ruskije technik
- A. Woroncow, Je. Pewzner, D. Dolnikow, A. Popow, R. Sazonow, Encykłopiedija motocykłow, Moskwa: Za Rulom, 2003, ISBN 5-85907-340-2 (ros.)
| ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
