Marian Chodacki
| ||
| ||
 major dyplomowany piechoty
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 15 lipca 1898 Nowy Sącz, Austro-Węgry | |
| Data i miejsce śmierci | 26 czerwca 1975 Nowy Jork, USA | |
| Przebieg służby | ||
| Lata służby | 1914–1932 i 1939–1945 | |
| Siły zbrojne |  Legiony Polskie Wojsko Polskie (II RP) Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie
| |
| Jednostki | 34 Pułk Piechoty 21 Pułk Piechoty Sztab Generalny 67 Pułk Piechoty | |
| Stanowiska | attaché wojskowy dowódca kompanii | |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa II wojna światowa | |
| Odznaczenia | ||
                
| ||
|
| ||
|
| ||
| Komisarz Generalny RP w WMG | ||
| Okres urzędowania | od 1936 do 1939 | |
| Poprzednik | Kazimierz Papée | |
| Kierownik Samodzielnej Ekspozytury Wywiadowczej „Estezet” Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza w Nowym Jorku | ||
| Okres urzędowania | od 1943 do 1945 | |
| Poprzednik | Ludwik Lucjan Sadowski | |
| Dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce | ||
| Okres urzędowania | od 1949 do 1951 | |
| Poprzednik | Wacław Jędrzejewicz | |
| Następca | Damian Stanisław Wandycz | |
Marian Stanisław Chodacki, ps. „Maracz” (ur. 15 lipca 1898 w Nowym Sączu, zm. 26 czerwca 1975[1] w Nowym Jorku) – major dyplomowany piechoty Wojska Polskiego[2][3], polski dyplomata, Komisarz Generalny Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku (1936-1939), dyrektor wykonawczy Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce (1949–1951)[4].
Spis treści
Młodość i służba wojskowa[edytuj | edytuj kod]
Ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa UW[5]. W latach 1912–1914 należał do Związku Strzeleckiego. Następnie służył w Legionach i Wojsku Polskim. 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w Najwyższej Komisji Opiniującej, a jego oddziałem macierzystym był 34 pułk piechoty w Białej Podlaskiej[6]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 i 168. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W latach 1922–1924 był słuchaczem Kursu Normalnego Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[7]. 31 marca 1924 awansował na kapitana ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 roku i 131. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Z dniem 1 października 1924, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przeniesiony do Oddziału II Sztabu Generalnego w Warszawie. W czasie studiów i pełniąc służbę sztabową pozostawał oficerem nadetatowym 21 pułku piechoty w Warszawie[8][9]. Od 1927 do 1931 był attaché wojskowym w Finlandii i Szwecji[10]. Z dniem 1 listopada 1931 został przydzielony do 67 pułku piechoty w Brodnicy, w którym odbył praktykę dowódczą na stanowisku kompanii strzeleckiej[11][12]. Z dniem 10 grudnia 1932 został przeniesiony do dyspozycji Ministra Spraw Zagranicznych na okres 6 miesięcy[13]. Z dniem 30 czerwca 1933 został przeniesiony do rezerwy z równoczesnym przeniesieniem w rezerwie z 21 do 30 pułku piechoty w Warszawie[14]. Z dniem 12 marca 1939 został awansowany na majora rezerwy ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939[3].
Służba w MSZ i Komisariacie Generalnym RP[edytuj | edytuj kod]
W MSZ otrzymał posadę radcy ministerialnego w Departamencie Politycznym. W dniu 24 października 1935 został radcą legacyjnym i pełnił funkcję chargé d’affaires w poselstwie RP w Czechosłowacji[4]. Chodacki cieszył się zaufaniem ministra Józefa Becka, który uważał go za najlepszego polityka spośród oficerów, którzy zostali przeniesieni z Wojska Polskiego do służby zagranicznej[15].
30 grudnia[5][16] 1936 Chodacki objął stanowisko Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku, w trakcie pełnienia tej funkcji uzyskał rangę ministra pełnomocnego i posła nadzwyczajnego. Jego zdecydowana postawa doprowadziła do ponownego zjednoczenia skłóconych organizacji polonijnych w Gdańsku. W stosunku do władz Wolnego Miasta polska polityka nie uległa zmianie i nadal była naznaczona ciągłym oporem wobec postępującej nazyfikacji Gdańska. Komisarz często interweniował u władz Gdańska w obronie Polaków, których życie i zdrowie, w tym czasie, było już coraz bardziej zagrożone[17]. W czasie służby Chodackiego na stanowisku Komisarza uległa nasileniu praca wywiadowcza Komisariatu, a pracownicy placówki zbierali liczne informacje o przygotowaniach wojennych w Wolnym Mieście[5]. Jeszcze w sierpniu 1939 Komisarz, zgodnie z przyjętym zwyczajem, wizytował pancernik „Schleswig-Holstein”[18]. 1 września Chodacki wraz z innymi pracownikami Komisariatu został aresztowany przez Niemców. Na skutek protestów, wydalonego już z terytorium Gdańska, Wysokiego Komisarza Ligi Narodów Carla Jakoba Burckhardta, Niemcy 5 września 1939 wywieźli Chodackiego wraz z częścią pracowników Komisariatu na granicę z Litwą i tam wypuścili[5].
II wojna światowa i okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
W czasie II wojny światowej był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych we Francji i Wielkiej Brytanii[4], później został przeniesiony do konsulatu RP w Nowym Jorku i od 1 września 1943 stał na czele tajnej placówki wywiadu Estezet[1] w randze ministra pełnomocnego. W latach 1944–1945 był jednocześnie polskim oficerem łącznikowym przy amerykańskiej służbie wywiadowczej Office of Strategic Services[4][15][19]. Po wojnie pracował w Nowym Jorku w Instytucie Józefa Piłsudskiego w Ameryce, gdzie w latach 1949–1951 pełnił funkcję dyrektora wykonawczego[1].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
W 2019 ppłk Marian Chodacki został patronem Centrum Kształcenia SWW[20].
Decyzją Ministra Obrony Narodowej nr 491 z 11 marca 2019 Marian Chodacki został pośmiertnie awansowany do stopnia podpułkownika.
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[21][22]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1939)[23]
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie (po raz 2 i 3 w 1921)[21][24]
- Medal Niepodległości
- Srebrny Krzyż Zasługi[21]
- Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[21]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[21]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)[21]
- Kawaler 1. Klasy Orderu Miecza (Szwecja)[21]
- Kawaler 1. Klasy Orderu Gwiazdy Polarnej (1934, Szwecja)[21][25]
- Krzyż „Skyddskår’u” (1931, Finlandia)[26]
- Kawaler 1. Klasy Orderu Białej Róży (1932, Finlandia)[21][27]
- Komandor Orderu Białej Róży (1936, Finlandia)[21][28]
- Komandor Orderu Krzyża Orła (1935, Estonia)[21][29]
- Komandor Orderu Lwa Białego (1937, Czechosłowacja)[21][30]
- Kawaler Orderu Lwa Białego (1930, Czechosłowacja)[31]
- Komandor Orderu Sławy (Tunezja)[21]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Biogram na stronie Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce
- ↑ Świętek Ryszard. W służbie polskiego wywiadu w Ameryce Północnej i Południowej 1941— 1945. „Przegląd Historyczny”. TOM LXXIX, s. 540, 1988 (pol.).
- ↑ a b Tajny Dziennik Personalny Rezerw Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 3 z 14 lipca 1939 roku, s. 2.
- ↑ a b c d Jacek Majchrowski: Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: BGW, 1994. ISBN 83-7066-569-1.
- ↑ a b c d Stanisław Mikos: Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920 – 1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
- ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 118, 579.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 185, 423, 1502.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 103 z 2 października 1924 roku, s. 568.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 9, 174, 366.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 133, 203.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 7 z 23 października 1931 roku, s. 327.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 48, 595.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 436.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 139.
- ↑ a b Mikos, op. cit, powołuje się w tym miejscu na Diariusz i teki Jana Szembeka 1934-1939, t. 1-4, London 1964-1972.
- ↑ Majchrowski, op. cit., podaje datę 16 grudnia
- ↑ W raportach płynących z Komisariatu do MSZ opisywano napaści na Polaków m.in. w miejscowości Piekło; na polskich uczniów w miejscowości Pszczółki
- ↑ Tak opisywał tę chwilę w swoich wspomnieniach: Była to chyba najcięższa chwila mojego życia, to przejście dwukrotne pod lufami ciężkich dział okrętowych, a potem kieliszek szampana przy akompaniamencie drwiących uśmieszków smarkatych oficerków. cytat w: G. Danielewicz W kręgu Polonii gdańskiej Gdańsk 1996, ISBN 83-85349-83-9, cytowane za: Strona domowa Waldemara Matlana
- ↑ Aleksander, op. cit, str. 221 podaje: „W latach 1944–1945 był oficerem łącznikowym przy amerykańskiej służbie wywiadowczej Office of Strategic Service. Prawdopodobnie to wtedy został awansowany do stopnia pułkownika dyplomowanego”; mianowania ponad stopień majora nie potwierdzają inne źródła - późniejsze emigracyjne podają stopień majora dyplomowanego
- ↑ Dz.Urz.MON 2019 poz. 98 (pol.). 2019-05-13. [dostęp 2019-05-13].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 101.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 3429 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 9)
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 12, 1939.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 58)
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 8, s. 103, 1934.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk Nr 8/1931, s. 380
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych” Nr 8 z 4 lipca 1932, s. 336
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 9, s. 232, 1936.
- ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 26, 1935.
- ↑ Zezwolenia na przyjęcie odznaczeń cudzoziemskich. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 4, s. 81, 1937
- ↑ Dziennik Personalny MSWoj. Nr 12/1930, s. 250
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Aleksander. Marian Chodacki – ostatni Komisarz Generalny RP w Wolnym Mieście Gdańsku. „Rocznik Sądecki”. XLI, 2013. Nowy Sącz: Wydawnictwo „Koliber”. ISSN 0080-3561.
- Jan Stanisław Ciechanowski: Wywiad polski w Ameryce Północnej i Południowej w czasie II wojny światowej, Zeszyty Historyczne, t. 12, s. 97-124, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie/Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej we Włocławku, [w:] [1]
- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych
- Roczniki oficerskie 1923, 1924, 1928 i 1932|
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| ||||
- Attaché wojskowi II Rzeczypospolitej
- Chargé d’affaires II Rzeczypospolitej
- Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914)
- Komisarze Generalni Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku
- Odznaczeni Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi
- Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (trzykrotnie)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Kapitanowie piechoty Polskich Sił Zbrojnych
- Oficerowie wywiadu i kontrwywiadu II Rzeczypospolitej
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem Białej Róży Finlandii
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Polarnej (Szwecja)
- Polacy odznaczeni Orderem Krzyża Orła
- Polacy odznaczeni Orderem Miecza
- Polacy odznaczeni Orderem Sławy (Tunezja)
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Czechosłowacji
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Finlandii
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej w Szwecji
- Radcy Departamentów MSZ II Rzeczypospolitej
- Radcy legacyjni II Rzeczypospolitej
- Kapitanowie piechoty II Rzeczypospolitej
- Żołnierze Legionów Polskich 1914–1918
- Związani z Instytutem Józefa Piłsudskiego w Ameryce
- Urodzeni w 1898
- Zmarli w 1975
