Nagroda Stalinowska

Znaczek z medalem Nagrody Stalinowskiej

Nagroda Państwowa ZSRR

Nagroda Stalinowska – nagroda państwowa w ZSRR przyznawana w latach 1940–1954 obywatelom tego państwa za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauki, techniki, literatury i sztuki oraz nowych metod wytwarzania i konstruowania wyrobów.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Nagroda Stalinowska została ustanowiona w 1939 roku, aby uczcić 60. rocznicę urodzin Józefa Stalina^[1]^[2]. Była przyznawana corocznie formalnie przez Komitet Nagrody Stalinowskiej, przy czym ostateczna decyzja należała do Stalina^[1]. Nagrody przyznawano za osiągnięcia w roku poprzednim^[2]. Pierwsza ceremonia wręczenia nagród odbyła się wiosną 1941 roku, kiedy to nagrodę odebrało ponad 250 sowieckich naukowców, inżynierów i intelektualistów^[2]. Wręczenie nagród wstrzymano w latach wojennych 1944–45, rozdano je podczas specjalnej ceremonii w 1946 roku^[2]. Ostatnie nagrody ogłoszono w 1952 roku, lista laureatów w 1953 roku była przygotowana, lecz nie została ogłoszona z uwagi na śmierć Stalina w marcu 1953 roku^[2]. Dopiero w 1956 roku powrócono do nagród, które zostały przemianowane na Nagrody Leninowskie^[1]^[2].

1 stycznia 1940 roku Rada Najwyższa ZSRR ustanowiła cztery nagrody (po 100 000 rubli każda) przyznawane w dziedzinie literatury (za poezję, prozę, dramaturgię i krytykę literacką).

W 1949 roku ustanowiono Międzynarodową Nagrodę Stalinowską „Za umocnienie pokoju między narodami” – przemianowaną w 1956 roku na Międzynarodową Nagrodę Leninowską „Za umocnienie pokoju między narodami”.

W 1966 roku wprowadzono Nagrodę Państwową ZSRR^[1]. W ramach destalinizacji nazwę Nagroda Stalinowska zastępowano w publikacjach historycznych nazwą Nagroda Państwowa ZSRR, wymieniano dyplomy i medale^[2].

Laureaci Nagrody Stalinowskiej w dziedzinie sztuki i literatury[edytuj | edytuj kod]

Z tym tematem związana jest kategoria: Laureaci Nagrody Stalinowskiej.

1941[edytuj | edytuj kod]

Aram Chaczaturian za Koncert skrzypcowy
Ołeksandr Dowżenko za film Szczors
Izaak Dunajewski za muzykę do filmów Cyrk i Wołga-Wołga
Erast Garin za rolę Tarakanowa w filmie Muzyka i miłość
Uzeir Hadżibekow za operę Koroğlu
Nikołaj Miaskowski za utwór Symfonia Nr 21
Aleksiej Nikołajewicz Tołstoj za powieść Piotr Pierwszy
Wsiewołod Pudowkin i Michaił Doller za film Suworow
Jurij Szaporin za kantatę Na Kulikowym Polu
Aleksiej Szczusiew za osiągnięcia w architekturze
Michaił Szołochow za twórczość literacką
Dymitr Szostakowicz za utwór Kwintet fortepianowy g-moll
Aleksandr Twardowski za twórczość literacką

1942[edytuj | edytuj kod]

Tichon Chriennikow za muzykę do filmu Świniarka i pastuch
Ilja Erenburg za twórczość literacką
Dymitr Szostakowicz za utwór Symfonia Nr 7
Igor Sawczenko, Jurij Jekielczyk, Nikołaj Mordwinow za film Bohdan Chmielnicki

1943[edytuj | edytuj kod]

Muchtar Aszrafi za Symfonię Nr 1 Heroiczną
Aram Chaczaturian za balet Gajane
Aleksiej Nikołajewicz Tołstoj za powieść Droga przez mękę
Siergiej Prokofjew za Sonatę fortepianową Nr 7
Wissarion Szebalin za Kwartet smyczkowy Nr 5

1944[edytuj | edytuj kod]

George Formby, aktor angielski

1945[edytuj | edytuj kod]

Mykoła Bażan za W dni wojny (1945?)
Siergiej Eisenstein za film Iwan Groźny

1946[edytuj | edytuj kod]

Aram Chaczaturian za Symfonię Nr 2
Tichon Chriennikow za muzykę do filmu O godzinie szóstej po wojnie
Aleksander Fadiejew za powieść Młoda gwardia
Samuił Fejnberg za Koncert fortepianowy Nr 2
Qara Qarayev za operę Ojczyzna (azer. Vətən)
Emil Gilels za osiągnięcia w dziedzinie pianistyki
Reinhold Glière za Koncert na głos i orkiestrę
Dżewdet Hadżijew za operę Ojczyzna
Dymitr Kabalewski za Kwartet smyczkowy Nr 2
Wieniamin Kawierin za powieść Dwaj kapitanowie
Borys Latoszyński za Kwintet ukraiński
Perec Markisz za twórczość literacka
Samuel Marszak za sztukę teatralną Dwanaście miesięcy
Sulamith Messerer za choreografię baletową
Nikołaj Miaskowski za Kwartet smyczkowy Nr 9 – Koncert wiolonczelowy
Wano Muradeli za Symfonię Nr 2
Wiera Panowa za powieść Sputniki
Siergiej Prokofjew za Symfonię Nr 5 – Sonatę fortepianową Nr 8 – balet Kopciuszek
Władimir Suszczinski za filmowanie walk w trakcie II wojny światowej
Gieorgij Swiridow za Trio fortepianowe
Aleksiej Szczusiew za osiągnięcia w dziedzinie architektury
Andrij Sztoharenko za symfonię Moja Ukraina
Jewgienij Wuczeticz za twórczość rzeźbiarską

1947[edytuj | edytuj kod]

Salomėja Nėris za twórczość poetycką (pośmiertnie)
Wiera Panowa za powieść Krużylicha
Siergiej Prokofjew za Sonatę Nr 1 na skrzypce i fortepian
Wissarion Szebalin za kantatę Moskwa
Aleksandr Twardowski za twórczość literacką
Siergiej Wasilenko za utwór „Mirandoline Suite”
Jewgienij Wuczeticz za twórczość rzeźbiarską
Andriej Wyszynski za Teorię dowodów prawnych

1948[edytuj | edytuj kod]

Boris Asafjew za monografię Glinki
Ilja Erenburg za twórczość literacką
Gara Garajew za poemat symfoniczny Lejla i Mażnun
Reinhold Glière za Kwartet smyczkowy Nr 4
Obsada filmu Sekretny Agent
Anatolij Rybakow za powieść Kordzik
Anatolij Sofronow za dramat W pewnym mieście
Aleksiej Szczusiew za osiągnięcia w architekturze
Jewgienij Wuczeticz za twórczość rzeźbiarską

1949[edytuj | edytuj kod]

Fikrət Əmirov za Mugamy symfoniczne
Aleksandr Harutiunian za kantatę Ojczyzna
Wasilij Ażajew za powieść Daleko od Moskwy
Ławrientij Beria za służbę w NKWD^{[potrzebny przypis]}
Arkadij Filipenko za II kwartet smyczkowy
Dmitrij Kabalewski za koncert skrzypcowy
Fiodor Gładkow za powieść Historia mojego dzieciństwa (1949?)
Wiera Panowa za powieść Jasny brzeg
Faina Raniewska za wybitne osiągnięcia na scenie teatralnej
Anatolij Sofronow za dramat Moskiewski charakter
Iwan Wasilenko za powieść Mała gwiazda
Jewgienij Wuczeticz za twórczość rzeźbiarską

1950[edytuj | edytuj kod]

Reinhold Glière za utwór Jeździec z brązu
Nikołaj Miaskowski za Sonatę Nr 2 na wiolonczelę i fortepian
Mstisław Rostropowicz
Dymitr Szostakowicz za Pieśń o lasach – Upadek Berlina na chór
Jewgienij Wuczeticz za twórczość rzeźbiarską

1951[edytuj | edytuj kod]

Arno Babadżanian za utwór Ballada heroiczna
Władimir Bielajew za powieść Stara forteca: Trylogia
Nikołaj Czerkasow za rolę Popowa w filmie Aleksander Popow
Ding Ling za powieść Nad rzeką Sanggan
Izaak Dunajewski za muzykę do filmu Kubańscy kozacy
Dymitr Kabalewski za operę Tarasowie
Bruno Frejndlich za rolę Marconiego w filmie Aleksander Popow
Gierman Gałynin za Poemat epicki
Michaił Glidier za film Обновление земли
Aleksandras Gudaitis-Guzevičius za powieść Kalvio Ignoto teisybė (Prawda kowala Ignotasa)
Nikołaj Miaskowski za Symfonię Nr 27 – kwartet smyczkowy Nr 13
Siergiej Prokofjew za oratorium W obronie pokoju
Faina Raniewska za film Oni mają ojczyznę
Anatolij Rybakow twórczość literacką
Otar Taktakiszwili za Symfonię Nr 1
Teofilis Tilvytis za poemat Usnynė
Jurij Trifonow za powieść Studenci

1952[edytuj | edytuj kod]

Muchtar Aszrafi
Siergiej Bondarczuk za rolę w filmie Kawaler Złotej Gwiazdy
Dżewdet Hadżijew za poemat symfoniczny Dla pokoju
Jurij Szaporin za Romanse na głos i fortepian
Dymitr Szostakowicz za Dziesięć poematów na chór, opus 88
Andrij Sztoharenko za suitę symfoniczną Wspomnienie Łesi Ukrainki
Aleksiej Szczusiew za osiągnięcia w architekturze
Otar Taktakiszwili za Koncert fortepianowy Nr 1
Antanas Venclova za twórczość literacką, Rinktinė (Dzieła wybrane)

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c ^d Smorodinskaya: Encyclopaedia of Contemporary Russian. Routledge, 2013, s. 52. ISBN 978-1-136-78786-7. [dostęp 2016-12-31]. (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g T. Vu, W. Wongsurawat: Dynamics of the Cold War in Asia: Ideology, Identity, and Culture. Springer, 2009, s. 95. ISBN 978-0-230-10199-9. [dostęp 2016-12-31]. (ang.)

[Smorodinskaya-1] Smorodinskaya: Encyclopaedia of Contemporary Russian. Routledge, 2013, s. 52. ISBN 978-1-136-78786-7. [dostęp 2016-12-31]. (ang.)

[Vu95-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g T. Vu, W. Wongsurawat: Dynamics of the Cold War in Asia: Ideology, Identity, and Culture. Springer, 2009, s. 95. ISBN 978-0-230-10199-9. [dostęp 2016-12-31]. (ang.)

[1]

[2]