52°08′24″N 15°46′10″E/52,140000 15,769444Nowe Kramsko
| Artykuł | 52°8′24″N 15°46′10″E |
| - błąd | 38 m |
| WD | 52°7'59.9"N, 15°46'0.1"E, 52°6'N, 15°48'E |
| - błąd | 14 m |
| Odległość | 809 m |
| ||||
| ||||
 Głaz poświęcony mieszkańcom poległym w powstaniu wielkopolskim | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  lubuskie
| |||
| Powiat | zielonogórski | |||
| Gmina | Babimost | |||
| Liczba ludności (2009) | 867[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 68 | |||
| Kod pocztowy | 66-111[2] | |||
| Tablice rejestracyjne | FZI | |||
| SIMC | 0907556 | |||
Położenie na mapie gminy Babimost   Nowe Kramsko | ||||
Położenie na mapie Polski  Nowe Kramsko | ||||
Położenie na mapie województwa lubuskiego  Nowe Kramsko | ||||
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego  Nowe Kramsko | ||||
| 52°08′24″N 15°46′10″E/52,140000 15,769444
| ||||
| Strona internetowa | ||||
Nowe Kramsko (niem. Neu Kramzig[3], w latach 1936-1946 Kleistdorf[4]) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie zielonogórskim, w gminie Babimost, nad Jeziorem Wojnowskim, 34 km od Zielonej Góry.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.
W Nowym Kramsku znajduje się Port lotniczy Zielona Góra-Babimost, Zespół Edukacyjny w Nowym Kramsku (w którego skład wchodzą szkoła podstawowa oraz przedszkole wraz z oddziałem w Starym Kramsku), Ochotnicza Straż Pożarna.
Według danych urzędu gminy Babimost, sołectwo ma powierzchnię 4 560,51 ha i 867 mieszkańców[5].
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0907616 | Kuligowo | przysiółek |
| 0907622 | Leśniki | przysiółek |
| 0907639 | Młynisko | przysiółek |
| 0907600 | Podzamcze | przysiółek |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Nowe Kramsko powstało na pocz. XIII w. jako wieś rycerska, lokowana na prawie polskim. Legenda mówi, że założycielami wsi byli uciekający przed zarazą mieszkańcy Starego Kramska. Miejscowość wymieniona została w łacińskojęzycznym, średniowiecznym dokumencie z 1314 roku jako Krampsko nova[9].
W dokumencie tym ówcześni właściciele wsi, Hektor z Klępska, z rodu Leszczyców i kasztelan zbąski Sulko z Lasocic, z rodu Junoszów darowują ją klasztorowi cystersów z Obry. Kolejny łaciński dokument z 1319 roku notuje, że Zulco comes, dominus de Lessotendorph nadaje klasztorowi swoje dziedzictwo Novum Cramsko jako swoje dziedzictwo[9] Nadanie to również potwierdzone zostało w 1326 roku przez Henryka księcia śląskiego[9].
Wieś należała do klasztoru do II rozbioru Rzeczypospolitej. W wyniku rozbiorów Polski miejscowość wraz z całą Wielkopolską znalazła się w zaborze pruskim. Państwo pruskie sekularyzowało dobra klasztorne, a właścicielem miejscowości został von Unruh z Kargowej.
W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Kramsko Nowe należała do wsi większych w ówczesnym powiecie babimojskim rejencji poznańskiej[10]. Kramsko Nowe należało do babimojskiego okręgu policyjnego tego powiatu i stanowiło część majątku Kramsko stare, który należał do Rudeliusa[10]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Kramsko nowe liczyło 484 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 69 dymów (domostw)[10]. W tym okresie ludność wsi była w całości etnicznie polska i posługiwała się staranną polszczyzną[10].
Na przełomie XIX i XX wieku miejscowość jako wieś leżącą w powiecie babimojskim dwukrotnie wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. Według tomu IV z 1883 roku pod koniec XIX wieku miejscowość liczyła 92 domy, w których mieszkało 687 mieszkańców z czego 652 wyznania katolickiego i 35 ewangelików. Słownik notuje, że mieszkało w niej wówczas 105 analfabetów[3]. Druga część tomu XV tego słownika wydana w 1902 roku wymienia Kramsko Stare i Nowe w jednym haśle i podaje, że zamieszkiwało je wówczas 856 mieszkańców w tym 47 protestantów[9]
Podczas powstania wielkopolskiego miała tu miejsce bitwa powstańców z Niemcami. Przed II wojną światową, mimo iż leżała w granicach Niemiec, wieś stanowiła ośrodek polski, niezgermanizowany od XIV wieku. Właściciel miejscowości, Emil Rudelius, zbudował tu swój pałac, który staje się siedzibą rodową do 1945 roku. Obecnie w pałacyku mieści się filia Biblioteki Publicznej im. Wiesława Sautera w Babimoście.
Podczas akcji germanizacyjnej nazw miejscowych i fizjograficznych historyczna nazwa niemiecka Neu Kramzig została w 1937 r. zastąpiona przez administrację nazistowską sztuczną formą Kleistdorf.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[11]:
- zespół kościelny i plebański:
- kościół parafialny pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, późnobarokowy z 1769 roku
- cmentarz przykościelny
- ogrodzenie
- plebania, z początku XIX wieku
- budynek gospodarczy, z końca XIX wieku
- kuźnia, obecnie garaż, z początku XX wieku
- ogród plebański
- koźlak (wiatrak), młyn, drewniany.
inne obiekty:
- pałac
- głaz poświęcony pamięci powstańców wielkopolskich.
Sport[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości działa klub piłkarski „Polonia” Nowe Kramsko założony w 1923 roku i występujący w B-klasie.
Galeria[edytuj | edytuj kod]
Kościół pw. Narodzenia NMP
Pałac Rudeliusa
Pałac
Port lotniczy
Znane postacie[edytuj | edytuj kod]
- Joachim Benyskiewicz – urodzony w Nowym Kramsku, profesor zwyczajny dr hab. Uniwersytetu Zielonogórskiego;
- Zbigniew Jujka – znany rysownik, mieszkał w Nowym Kramsku;
- Maria Zientara-Malewska – nauczycielka w szkole podstawowej w Nowym Kramsku podczas okupacji niemieckiej, opracowała legendy o Nowym Kramsku, po wybuchu II wojny światowej została wywieziona wraz z innymi bojownikami o polskość ziemi kramskiej do obozu pracy w Niemczech;
- O. Łucjan Królikowski – franciszkanin (OFMConv) urodził się w 1919 roku w Nowym Kramsku. Pracował jako duszpasterz w klasztorze w Chicopee, w USA. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński w 2007 r. wręczył mu Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł w październiku 2019 roku.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bank Danych Lokalnych
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
- ↑ a b Kramsko Nowe w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Sołectwa. Urząd Miasta i Gminy Babimost. [dostęp 2014-08-24].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części (pol.). opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06].
- ↑ a b c d Kramsko Stare i Nowe w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.
- ↑ a b c d Leon Plater: Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Ksie̜stwa Poznańskiego. Lipsk: Ksie̜garnia Zagraniczna (Librairie Étrangère), 1846, s. 188.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 103. [dostęp 25.2.13].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona Nowego Kramska
- Kramsko Nowe w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. IV: Kęs – Kutno. Warszawa 1883.
- Kramsko Stare i Nowe w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.
| |||||||||||||
