Nowogródzka Brygada Kawalerii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Nowogródzka Brygada Kawalerii
Historia
Państwo  II Rzeczpospolita
Sformowanie 1937
Rozformowanie 1939
Nazwa wyróżniająca „Nowogródzka”
Tradycje
Rodowód 9 Samodzielna Brygada Kawalerii
Brygada Kawalerii „Baranowicze”
Dowódcy
Ostatni gen. bryg. Władysław Anders
Działania zbrojne
kampania wrześniowa
Organizacja
Dyslokacja Baranowicze
Rodzaj sił zbrojnych wojsko
Rodzaj wojsk kawaleria
Podległość Armia „Modlin”
Nowogródzka BK w 1938

Nowogródzka Brygada Kawalerii (Now. BK) – wielka jednostka kawalerii Wojska Polskiego II RP.

Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]

1 kwietnia 1937 roku Brygada Kawalerii „Baranowicze” przemianowana została na Nowogródzką Brygadę Kawalerii. Brygada rozlokowana była na terenie Okręgu Korpusu Nr IX z wyjątkiem 3 pułku strzelców konnych, który stacjonował w garnizonie Wołkowysk na terenie Okręgu Korpusu Nr III.

Organizacja pokojowa brygady w latach 1937–1939.

Obsada personalna w latach 1921-1939[edytuj | edytuj kod]

Dowódcy brygady
Szefowie sztabu
  • rtm. Wiktor Brodkiewicz (1924)
  • rtm. SG Medard Cibicki (15 X 1924 - 11 X 1926 → dowódca szwadronu w 3 puł.)
  • rtm. SG Jerzy Zaleski (od 11 X 1926[2])
  • mjr dypl. Tadeusz Julian Nalepa (1929 - 1 XI 1930 → Oddział IV SG[3])
  • mjr dypl. Witold Cieśliński (od 1 XI 1930[4] - 23 III 1932 → zastępca dowódcy 6 psk[5])
  • rtm. dypl. Mieczysław Henryk Fiedler (23 III 1932[6] - 7 VI 1934 → Dep. Kaw. MSWojsk.[7])
  • mjr dypl. kaw. Zygmunt Mieszczankowski (od 7 VI 1934[7])
  • mjr dypl. Adam Sołtan (do 11 IX 1939)
  • kpt. dypl. Paweł Gil (od 11 IX 1939)
Oficerowie sztabu
Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku[10][a]
  • dowódca brygady – gen. bryg. Władysław Anders
  • zastępca dowódcy – płk Wincenty Jasiewicz
  • szef sztabu – mjr dypl. Adam Sołtan
  • I oficer sztabu – kpt. dypl. art. Tadeusz Bartoszewski
  • I oficer sztabu (dubler) – kpt. dypl. art. Paweł Gill
  • II oficer sztabu – rtm. Zygmunt Lassota
  • dowódca łączności – kpt. łączn. Aleksy Szczeszek
  • oficer intendentury – kpt. int. Tadeusz II Żurakowski

Udział w kampanii wrześniowej 1939[edytuj | edytuj kod]

Bitwa tomaszow lub 2.png

Nowogródzka BK pod dowództwem gen. bryg. Władysława Andersa została zmobilizowana 23 marca 1939 w wyniku mobilizacji alarmowej i wraz z 20 DP przetransportowana w rejon Sierpca i Płocka. Weszła w skład Armii „Modlin”. 8 sierpnia brygada postawiona została w stan alarmu i skierowana nad granicę Prus Wschodnich w rejon Lidzbarka, gdzie jej zadaniem była osłona zachodniego skrzydła armii.

1 września broniła pozycji na zachód od Mławy przed niemiecką 217 Dywizją Piechoty gen. mjr. Richarda Baltzera. W dniach 2–3 września osłaniała zachodnie skrzydło armii pod Lidzbarkiem. 4 września wykonała udany odciążający atak na Petrykozy, gdzie zdobyła licznych jeńców i sprzęt. Po przełamaniu polskiej obrony pod Mławą rozpoczęła odwrót w kierunku Płocka. Tego samego dnia jej oddziały weszły w skład Grupy Operacyjnej Kawalerii gen. Władysława Andersa. Brygada została skierowana do obrony odcinka Wisły między Dobrzyniem a Czerwińskiem.

6 września gen. Anders został wezwany do Rembertowa, gdzie dowiedział się, że wraz ze swoją jednostką przechodzi pod rozkazy gen. Juliusza Rómmla – dowódcy tworzącej się Armii „Warszawa”. 12 września Brygada dostała rozkaz uderzenia na Mińsk Mazowiecki. Natarcie ruszyło z Wiązowny 13 września wraz z Wołyńską Brygadą Kawalerii. 27 pułk ułanów po ciężkich walkach z niemiecką 11 Dywizją Piechoty gen. por. Maxa Bocka zdobył Maliszew (w ramach tej walki odbyła się jedna z pięciu szarż kawaleryjskich kampanii wrześniowej, w której wziął udział głównie pierwszy szwadron pułku; szarża załamała się pod ogniem niemieckich ckm, ale ułani pieszo w bardzo dramatycznym boju na bagnety zdobyli Maliszew), a 26 pułk ułanów dotarł do toru kolejowego i zatrzymał się. Odwodowy 25 pułk ułanów zdobył Grzechowiska. Ostatecznie atak został jednak zatrzymany wobec braku zapowiadanego wsparcia Armii „Modlin”, a oddziały zawrócone. Ponieważ kawaleria nie byłaby przydatna do obrony Warszawy, gen. J. Rómmel nakazał GO gen. Andersa wycofanie się na południe.

Dotarłszy na Lubelszczyznę, Brygada podporządkowała się gen. Stefanowi Dąb-Biernackiemu, dowódcy Frontu Północnego. Po ciężkich walkach pod Tomaszowem Lubelskim w dniach 22–24 września tylko część Brygady zdołała przerwać się przez niemiecki pierścień okrążenia. Po przebiciu się przez pozycje niemieckie pod Krasnobrodem Brygada ruszyła w kierunku Lubaczowa, gdzie 27 pułk ułanów drugi raz w trakcie wojny wykonał nieudaną szarżę na stanowiska niemieckiego batalionu piechoty pod miejscowością Morańce. Poległo w niej lub odniosło rany 80 ułanów i oficerów. Zginęli dowódcy szwadronów rtm. Józef Kwieciński, por. Stefan Olszewski i mjr Włodzimierz Lizoń. Rankiem 27 września Niemcy uderzyli na brygadę siłami piechoty, artylerii i czołgów, powodując rozproszenie się kawalerii po okolicznych lasach.

Organizacja wojenna i obsada personalna brygady 1 września 1939[edytuj | edytuj kod]

W nawiasach podano nazwy jednostek mobilizujących.

Kwatera Główna Nowogródzkiej Brygady Kawalerii

  • Dowództwo (pod względem materiałowym 26 Pułk Ułanów Wielkopolskich)
    • dowódca – gen. bryg. Władysław Anders (do 11 IX 1939)
    • zastępca dowódcy – płk kaw. Kazimierz Żelisławski (12-24 IX 1939 dowódca brygady)
    • oficer ordynansowy - rtm. Olgierd Ślizień
    • szef służby sprawiedliwości - kpt. aud. Bolesław Teodor Stypułkowski
  • Sztab
    • szef sztabu - mjr dypl. Adam Sołtan
    • oficer operacyjny - kpt. dypl. Paweł Gil (od 11 IX 1939 szef sztabu)
    • pomocnik oficera operacyjnego - rtm. Władysław Zgorzelski
    • oficer informacyjny - por. dypl. Zbigniew Kiedacz
    • pomocnik oficera informacyjnego - por. obs. Wacław Zacharewicz (poległ 23 IX)
    • dowódca łączności - Jan Zbigniew Trojanowski
    • kwatermistrz – kpt. dypl. Tadeusz Bartoszewski
    • naczelny lekarz - kpt. dr med. Bolesław Tomaszewski
    • naczelny lekarz weterynarii - kpt. lek. wet. Aleksander Zbigniew Hollitscher
    • oficer transportowy - rtm. rez. Alfred Reliszko
    • komendant Kwatery Głównej – mjr st. spocz. Włodzimierz Lizoń (poległ 26 IX)
  • szwadron sztabowy (dowództwo Now. BK)
    • dowódca – rtm. Zygmunt Lassota
    • pluton gospodarczy - ppor. rez. Ignacy Prusakiewicz (poległ 26 IX)
  • poczta polowa nr 178 (mobilizowana w Białymstoku przez Dyrekcję Okręgu Poczt i Telegrafu Warszawa)
    • dyrektor - NN
  • sąd polowy nr 49 (Dowództwo Now. BK)
    • szef – kpt. Bolesław Teodor Stypułkowski
  • 9 samodzielny pluton karabinów maszynowych (25 pułk ułanów)
    • dowódca – por. rez. Mieczysław Wiewiórowski

25 pułk Ułanów Wielkopolskich

  • dowódca – płk Bohdan Kazimierz Stachlewski

26 pułk Ułanów Wielkopolskich im. Hetmana Wielkiego Litewskiego Jana Karola Chodkiewicza

27 pułk ułanów im. Króla Stefana Batorego

  • dowódca – ppłk Józef Pająk

4 pułk strzelców konnych Ziemi Łęczyckiej

9 dywizjon artylerii konnej

  • dowódca – ppłk Tadeusz Erazm Rohoziński

91 dywizjon pancerny (4 batalion pancerny)

  • dowódca – mjr Antoni Śliwiński

5 batalion strzelców (III/32 pułku piechoty w Działdowie)

  • dowódca – mjr Piotr Perucki

89 bateria artylerii przeciwlotniczej motorowa typ „B” (9 dywizjon artylerii przeciwlotniczej)

  • dowódca – kpt. Janusz Klimontowicz (podporządkowana dowódcy 8 DP)

szwadron kolarzy nr 9 (3 pułk strzelców konnych)

  • dowódca – por. Leszek Edward Irzyłowski vel Iżyłowski

szwadron pionierów nr 9 (26 pułk Ułanów Wielkopolskich)

  • dowódca – rtm. Władysław Wojnikonis

szwadron łączności nr 9 (26 pułk Ułanów Wielkopolskich)

  • dowódca – kpt. Ryszard Aleksander Bajzert

pluton konny żandarmerii nr 9 (pluton żandarmerii „Baranowicze”)

  • dowódca – ppor. Adam Daszewski

drużyna parkowa uzbrojenia nr 941 (9 dywizjon artylerii konnej)

  • dowódca - NN

park intententury typ II nr 941 (26 pułk Ułanów Wielkopolskich)

  • komendant - NN

pluton sanitarny konny nr 89 (3 pułk strzelców konnych)

  • dowódca – kpt. dr Bolesław Tomaszewski

kolumna taborowa kawalerii jednokonna typ I nr 941 (25 pułk ułanówh)
kolumna taborowa kawalerii jednokonna typ I nr 942 (25 pułk ułanów)
kolumna taborowa kawalerii jednokonna typ I nr 943 (szwadron zapasowy 25 pułku ułanów)
kolumna taborowa kawalerii jednokonna typ I nr 944 (szwadron zapasowy 26 pułku ułanów)
kolumna taborowa kawalerii jednokonna typ I nr 945 (szwadron zapasowy 27 pułku ułanów)

kolumna taborowa kawalerii jednokonna typ I nr 358 (3 pułk strzelców konnych)
warsztat taborowy nr 344 (3 pułk strzelców konnych)

Pododdziały przydzielone:

Jednostki podporządkowane dowódcy Okręgu Korpusu Nr IX:

  • Ośrodek Zapasowy Nowogródzkiej BK „Łuków” w Łukowie (szwadron zapasowy 25 pułku ułanów)
  • szwadron marszowy nr 1 (szwadron zapasowy 25 pułku ułanów)
  • szwadron marszowy nr 2 (szwadron zapasowy 26 pułku ułanów)
  • szwadron marszowy nr 3 (szwadron zapasowy 27 pułku ułanów)
  • szwadron marszowy nr 4 (3 pułk strzelców konnych)
  • uzupełnienie marszowe 9 szwadronu kolarzy (3 pułk strzelców konnych)
  • uzupełnienie marszowe 9 szwadronu pionierów (szwadron zapasowy 26 pułku ułanów)
  • uzupełnienie marszowe 9 szwadronu łączności (szwadron zapasowy 26 pułku ułanów)

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[11].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 19 z 22 lipca 1927 roku, s. 214.
  2. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926 roku, s. 338.
  3. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 20 z 23 grudnia 1929 roku, s. 378, zatwierdzony na stanowisku szefa sztabu. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 298.
  4. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 20 września 1930 roku, s. 286
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 236.
  6. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 23 marca 1932 roku, s. 225.
  7. ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 7 czerwca 1934 roku, s. 161.
  8. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 312. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 332.
  9. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 352.
  10. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 543.
  11. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ​ISBN 83-85621-87-3​.
  • Ludwik Głowacki, Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, Wydawnictwo Lubelskie, wyd. II, Warszawa 1986, ​ISBN 83-222-0377-2​.
  • Tadeusz Jurga: Wojsko Polskie : krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. 7, Regularne jednostki Wojska Polskiego w 1939 : organizacja, działania bojowe, , uzbrojenie, metryki związków operacyjnych, dywizji i brygad. Warszawa : Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1975.
  • Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nowogródzka_Brygada_Kawalerii&oldid=56465453”