Płochacze
| ||
| Prunellidae[1] | ||
| Richmond, 1908 | ||
 Przedstawiciel rodziny – płochacz halny (P. collaris) | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | wróblowe | |
| Podrząd | śpiewające | |
| Rodzina | płochacze | |
| Typ nomenklatoryczny | ||
|
Motacilla modularis Linnaeus, 1758 | ||
| Synonimy | ||
|
Rodzaju: | ||
| Rodzaje | ||
Płochacze[6] (Prunellidae) – monotypowa rodzina małych ptaków z rzędu wróblowych (Passeriformes).
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Rodzina obejmuje gatunki występujące w Europie, Azji i północno-zachodniej Afryce[7][8].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Jest to jedyna rodzina ptaków endemiczna dla Palearktyki. Większość gatunków zamieszkuje obszary górskie; jedynie pokrzywnica, płochacz śniady oraz płochacz syberyjski żyją też na terenach nizinnych. Nie odbywają dalekich wędrówek, ale zimą przenoszą się w niższe partie gór i na tereny o łagodniejszym klimacie położone bardziej na południu.
Długość ciała 14–18 cm, masa ciała 17,5–45 g[9]. Z wyglądu przypominają wróble (ale nie są z nimi blisko spokrewnione). Mają rude, brązowe lub szare, kreskowane upierzenie, cienki i ostry dziób. Obie płci są ubarwione podobnie. Gniazdują na ziemi, wśród niskiej roślinności lub w szczelinie skalnej. Składają 3–6 jaj o barwie od zielonkawej do niebieskiej. Odżywiają się owadami, a zimą również nasionami i jagodami.
W Polsce występuje pokrzywnica i płochacz halny. Płochacz syberyjski stwierdzony 11 razy – raz w 1988[10] i 10 razy w 2016[11].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Prunella: niem. Braunelle – płochacz, od zdrobnienia braun – brązowy, w aluzji do rudo-brązowego ubarwienia górnych części ciała płochacza pokrzywnicy[12].
- Accentor: nowołac. accentor – chórzysta, od łac. ad – w kierunku, dla; cantor, cantoris – śpiewak, od canere – śpiewać[13]. Gatunek typowy: Sturnus collaris Scopoli, 1769.
- Aprunella: grecki negatywny przedrostek α- a-; rodzaj Prunella Vieillot, 1816[14]. Gatunek typowy: Accentor immaculatus Hodgson, 1845.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Taksonem siostrzanym wobec płochaczy są złotogłówki (Peucedramidae)[15][16][17]. Do rodziny należy jeden rodzaj Prunella z następującymi gatunkami[6]:
- Prunella himalayana – płochacz himalajski
- Prunella collaris – płochacz halny
- Prunella immaculata – płochacz kasztanowaty
- Prunella rubeculoides – płochacz rudopierśny
- Prunella strophiata – płochacz rdzawobrewy
- Prunella fulvescens – płochacz płowy
- Prunella koslowi – płochacz mongolski
- Prunella rubida – płochacz śniady
- Prunella montanella – płochacz syberyjski
- Prunella modularis – płochacz pokrzywnica
- Prunella atrogularis – płochacz czarnogardły
- Prunella ocularis – płochacz pstry
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Prunellidae, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.M. Bechstein: Ornithologisches Taschenbuch von und für Deutschland, oder, Kurze Beschreibung aller Vögel Deutschlands für Liebhaber dieses Theils der Naturgeschichte. Leipzig: Carl Friedrich Enoch Richter, 1803, s. 191. (niem.)
- ↑ V.L. Bianchi. Обзоръ Формъ семейства завирушекъ, Асеепtоridае, огй. РаззегхГогтев. „Annuaire du Musée zoologique de l’Académie des sciences de St. Pétersbourg”. 9, s. 118, 1904 (ros.).
- ↑ Prunella, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.) [dostęp 2013-01-22]
- ↑ L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paryż: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1816, s. 43. (fr.)
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Prunellidae Richmond, 1908 (1840) - płochacze - Accentors (wersja: 2020-09-20). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-23].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits (ang.). IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-23].
- ↑ Accentors (Prunellidae) (ang.). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-16)].
- ↑ B. Hatchwell: Family Prunellidae (Accentors). W: J. del Hoyo, A. Elliott & D.A. Christie: Handbook of the Birds of the World. Cz. 10: Cuckoo-shrikes to Thrushes. Barcelona: Lynx Edicions, 2005, s. 508-513. ISBN 84-87334-72-5. (ang.)
- ↑ Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 286. ISBN 978-83-7845-983-5.
- ↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 33. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
- ↑ Jobling 2017 ↓, s. Prunella.
- ↑ Jobling 2017 ↓, s. Accentor.
- ↑ Jobling 2017 ↓, s. Aprunella.
- ↑ J.G. Groth. Molecular phylogenetics of finches and sparrows: consequences of character state removal in cytochrome b sequences. „Molecualar Phylogenetics and Evolution”. 10 (3), s. 377-390, 1998. PMID: 10051390 (ang.).
- ↑ P.G.P. Ericson & U.S. Johansson. Phylogeny of Passerida (Aves: Passeriformes) based on nuclear and mitochondrial sequence data. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 29 (1), s. 126-138, 2003 (ang.).
- ↑ K.A. Jønsson & J. Fjeldså. A phylogenetic supertree of oscine passerine birds (Aves: Passeri).. „Zoologica Scripta”. 35, s. 149–186, 2006. DOI: 10.1111/j.1463-6409.2006.00221.x. ISSN 0300-3256.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-07-10]. (ang.)