Pafnutij Czebyszow
| ||
![]() Pafnutij L. Czebyszow | ||
Data i miejsce urodzenia | 4 maja?/ 16 maja 1821 Gubernia kałuska | |
Data i miejsce śmierci | 26 listopada?/ 8 grudnia 1894 Petersburg | |
Zawód, zajęcie | matematyk |
Pafnutij Lwowicz Czebyszow, ros. Пафнутий Львович Чебышёв (ur. 4 maja?/ 16 maja 1821 w Okatowie w guberni kałuskiej, zm. 26 listopada?/ 8 grudnia 1894 w Sankt Petersburgu) – rosyjski matematyk.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Dokonał wielkich odkryć w dziedzinie teorii liczb, teorii prawdopodobieństwa, w analizie matematycznej oraz w zastosowaniach matematyki. Pochodził z zamożnej szlachty rosyjskiej. Matka Agrafena Iwanowa Pozniakowa, ojciec Lew Pawłowicz Czebyszow, oficer armii rosyjskiej, weteran wojen napoleońskich.
Pafnutij był jednym z dziewięciorga dzieci. Początkowe nauki pobierał w domu. W tym czasie biegle opanował francuski, co potem w naturalny sposób zachęciło go do odwiedzin Francji, gdzie zawarł znajomość z matematykami.
W roku 1832 rodzina przeniosła się do Moskwy; tu Pafnutij kontynuował naukę w domu, ale jego nauczycielem był już matematyk i popularyzator tej nauki w Rosji, P. N. Pogorelski. W roku 1837 Pafnutij rozpoczął studia matematyczne w Uniwersytecie Moskiewskim. W 1841 ukończył pierwszy etap studiów pisząc pracę dyplomową pod kierunkiem Mikołaja Braszmana, specjalisty od zastosowań matematyki.
Po ukończeniu studiów wyjechał do Francji. Tu też publikował swoje pierwsze prace – i wiele następnych. W 1846 roku uzyskał magisterium i w tymże roku opublikował swoją pierwszą pracę z teorii prawdopodobieństwa. Jego rozprawa doktorska powstała w zarysie już w roku 1843; obronił ją na uniwersytecie w Sankt Petersburgu w roku 1849, w wieku 28 lat. Dwa lata wcześniej podjął pracę w tej uczelni. Jego zainteresowania skierowały się wówczas ku teorii liczb; opublikował z tej dziedziny kilka znakomitych rozpraw, tej dyscypliny dotyczyła też jego rozprawa doktorska, która przyniosła mu prestiżową nagrodę Akademii Nauk.
W roku 1850 Czebyszow uzyskał stanowisko profesora nadzwyczajnego. W dwa lata potem odbył podróż do Francji, Niemiec i Anglii. W trakcie tej podróży nawiązał kontakty osobiste z plejadą matematyków europejskich – a więc i światowych – owych czasów. Od tej pory wyruszał w długie podróże na Zachód co roku; jeśli któregoś roku tego zaniechał, udawał się na wypoczynek do Tallinna. Stopniowo jego zainteresowania naukowe koncentrowały się na teorii prawdopodobieństwa; w tej dziedzinie zdobył światową sławę. Jego uogólnione prawo wielkich liczb należy do kanonu matematyki.
Przeszedł na emeryturę w roku 1882. W ciągu niezwykle płodnego naukowo życia otrzymał mnóstwo najzaszczytniejszych nagród. Był członkiem licznych Akademii Nauk i kawalerem najwyższych orderów, w tym francuskiej Legii Honorowej. Nigdy się nie ożenił i żył samotnie w wielkim dziesięciopokojowym domu. Był bardzo bogaty.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Chebyshev summary. [dostęp 2010-01-01].
- ISNI: 0000 0001 1886 3718
- VIAF: 54930819
- LCCN: n85344734
- GND: 118666118
- LIBRIS: 20dgg8bl14072jq
- BnF: 13517018d
- SUDOC: 07776255X
- SBN: IT\ICCU\CUBV\152195
- NLA: 35902887
- NKC: ola2002159065
- RSL: 000082121
- NTA: 145710149
- BIBSYS: 93006250
- Open Library: OL126057A
- PLWABN: 9810630732405606
- NUKAT: n01096988
- LNB: 000224536
- CONOR: 34500195
- WorldCat: lccn-n85344734
- Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Moskiewskiego
- Rosyjscy matematycy XIX wieku
- Teoretycy liczb
- Probabiliści
- Wykładowcy Cesarskiego Uniwersytetu Petersburskiego
- Członkowie Rosyjskiej Akademii Nauk
- Urodzeni w 1821
- Zmarli w 1894
- Ludzie upamiętnieni nazwami twierdzeń
- Ludzie upamiętnieni nazwami funkcji matematycznych