Pilchowice (województwo śląskie)

Artykuł	50°12′58″N 18°33′40″E
- błąd	39 m
WD	50°12'55.01"N, 18°33'40.00"E
- błąd	1 m
Odległość	98 m

Pilchowice
— wieś —
Dwór z XVIII w. - Urząd Gminy
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	gliwicki
Gmina	Pilchowice
Sołectwo	Pilchowice
Liczba ludności (2008)	2919
Strefa numeracyjna	032
Kod pocztowy	44-145
Tablice rejestracyjne	SGL
SIMC	0219046
Położenie na mapie gminy Pilchowice Pilchowice
Położenie na mapie Polski Pilchowice
Położenie na mapie województwa śląskiego Pilchowice
Położenie na mapie powiatu gliwickiego Pilchowice
50°12′58″N 18°33′40″E

Pilchowice (niem. Pilchowitz) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Pilchowice, siedziba gminy Pilchowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim.

Nazwa

Nazwa miejscowości wywodzi się od pilcha (tj. popielicy szarej, Glis glis). Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 we Wrocławiu wymienia najwcześniejszą nazwę wsi jako Pylchowicz podając jej znaczenie Billmaus, Haselmansort czyli po polsku Miejscowość Pilchów. Od tego zwierzęcia nazwę miejscowości wywodził również zmarły w Pilchowicach śląski pisarz Konstanty Damrot. W swoim dziele z 1896 o nazwach miejscowych na Śląsku podał także dwie nazwy polską Pilchowice oraz niemiecką Pilchowitz.

Polską nazwę Pilchowice w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa. Od nazwy tego zwierzęcia tworzono również staropolskie nazwiska, a więc nazwa wsi może mieć charakter nazwy patronimicznej wywodzącej się od założyciela lub pierwszego właściciela o nazwisku Pilch.

Ze względu na polskie pochodzenie nazwy miejscowości w 1936 ówczesna nazistowska administracja III Rzeszy w akcji germanizacyjnej postanowiła zmienić ją i wprowadziła nową, całkowicie niemiecką w brzmieniu Bilchengrund. Obecną nazwę wsi zatwierdzono administracyjnie 12 listopada 1946.

Historia

Miejscowość powstała w XIV wieku i była początkowo wsią rycerską, która rozwinęła się z miejsca, w którym odbywały się targi. W 1363 roku w dokumentach zanotowany został Leutholdus z Pilchowic, a między 1480–1496 dokumenty notują Jana Gołego z Ponęcic pana na Pilchowicach. We wsi powstał w tym początkowym okresie zamek obronny otoczony fosami oraz wałami, który w późniejszym czasie po zasypaniu fosy oraz zrównaniu wałów, przekształcony został w rezydencję dworską.

W 1437 roku Pilchowice wraz z innymi posiadłościami przechodzą na własność Nacława pana na Opawie i Raciborzu; odstąpione mu przez ks. Mikołaja. Następuje to w wyniku podziału ziem raciborskiej, karniowskiej i rybnickiej.

W 1780 roku wzniesiony został w miejscowości kościół parafialny, a także kilkuklasowa szkoła oraz katolickie seminarium nauczycielskie. W 1809 roku przy klasztorze braci miłosierdzia powstał szpital na 40 łóżek, który wzniósł ówczesny dziedzic dóbr pilchowickich hrabia von Wengersky z fundacji Antoniego Wenzla z Rybnika.

W połowie XIX wieku w miejscowości dominowała ludność polska. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 notuje stosunki ludnościowe na terenie wsi – Die Bevolkerung besteht aus 165 Haushaltungen mit 928 Seelen, von denen 786 nur der polnischen Sprache (...). czyli w tłumaczeniu na język polski Ludność składa się 928 dusz w 165 gospodarstwach domowych, z których 786 mówi tylko po polsku (...). Również pod koniec XIX wieku w miejscowości dominowali Polacy. We wsi znajdowało się wówczas 165 domów zamieszkanych przez 928 mieszkańców z czego 728 Polaków.

Pod koniec XIX wieku miejscowość wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego jako leżącą w powiecie rybnickim. Wieś dzieliła się na dwie części dworską oraz wiejską. Największą własność w miejscowości posiadał hrabia von Wengersky, który miał gospodarstwo hodowlane liczące w 1842 roku – 8460 sztuk owiec rasy merynos bardzo cenionych ze względu na obfite runo. Do jego dóbr należało także 2136 morg lasu. Wieś miała wówczas zarząd miejski i znajdował się w niej urząd pocztowy oraz zakład karny na 100 przestępców mieszczący się w rezydencji dziedzica Pilchowic hrabiego Węgierskiego. Miejscowość miała wówczas charakter rolniczo-targowy. Odbywały się w niej 4 jarmarki rocznie oraz cotygodniowe targi. Ludność miejscowa trudniła się głównie handlem, rolnictwem oraz tkactwem lnianym.

Edukacja

Przedszkola:

• Przedszkole w Pilchowicach

Szkoły podstawowe:

• Szkoła Podstawowa w Pilchowicach

Gimnazja:

• Gimnazjum w Pilchowicach

Turystyka

Przez wieś przebiega szlak turystyczny:

• – Szlak Husarii Polskiej

Ludzie związani z miejscowością

• W Pilchowicach zmarł Konstanty Damrot – poeta, pisarz, działacz górnośląski oraz duchowny katolicki.
• W Pilchowicach mieszka pisarz Szczepan Twardoch.

Bibliografia

• Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.

Linki zewnętrzne

• Pilchowice (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 133 .

Zobacz też

• Pilchowice
• Parafia Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pilchowicach
• Pilchowice (stacja kolejowa)
• Pilchowice Bierawka
• Pilichowice