50°12′58″N 18°33′40″E/50,216111 18,561111Pilchowice (województwo śląskie)
| |||
| |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | śląskie | ||
| Powiat | gliwicki | ||
| Gmina | Pilchowice | ||
| Sołectwo | Pilchowice | ||
| Liczba ludności (2008) | 2919 | ||
| Strefa numeracyjna | (+48) 032 | ||
| Kod pocztowy | 44-145 | ||
| Tablice rejestracyjne | SGL | ||
| SIMC | 0219046 | ||
Położenie na mapie gminy Pilchowice   Pilchowice | |||
Położenie na mapie Polski  Pilchowice | |||
Położenie na mapie województwa śląskiego  Pilchowice | |||
Położenie na mapie powiatu gliwickiego  Pilchowice | |||
| 50°12′58″N 18°33′40″E/50,216111 18,561111
| |||
Pilchowice (niem. Pilchowitz) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Pilchowice, siedziba gminy Pilchowice. Historycznie leży na Górnym Śląsku.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim.
Spis treści
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Nazwa miejscowości wywodzi się od pilcha[1][2] (tj. popielicy szarej, Glis glis). Heinrich Adamy w swoim dziele o nazwach miejscowości na Śląsku wydanym w 1888 we Wrocławiu wymienia najwcześniejszą nazwę wsi jako Pylchowicz podając jej znaczenie Billmaus, Haselmansort czyli po polsku Miejscowość Pilchów[1]. Od tego zwierzęcia nazwę miejscowości wywodził również zmarły w Pilchowicach śląski pisarz Konstanty Damrot. W swoim dziele z 1896 o nazwach miejscowych na Śląsku podał także dwie nazwy polską Pilchowice oraz niemiecką Pilchowitz[2].
Polską nazwę Pilchowice w książce Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa[3]. Od nazwy tego zwierzęcia tworzono również staropolskie nazwiska, a więc nazwa wsi może mieć charakter nazwy patronomicznej wywodzącej się od założyciela lub pierwszego właściciela o nazwisku Pilch.
Ze względu na polskie pochodzenie nazwy miejscowości w 1936 ówczesna nazistowska administracja III Rzeszy w akcji germanizacyjnej postanowiła zmienić ją i wprowadziła nową, całkowicie niemiecką w brzmieniu Bilchengrund. Obecną nazwę wsi zatwierdzono administracyjnie 12 listopada 1946[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość powstała w XIV wieku i była początkowo wsią rycerską, która rozwinęła się z miejsca, w którym odbywały się targi. W 1363 roku w dokumentach zanotowany został Leutholdus z Pilchowic, a między 1480–1496 dokumenty notują Jana Gołego z Ponęcic pana na Pilchowicach. We wsi powstał w tym początkowym okresie zamek obronny otoczony fosami oraz wałami, który w późniejszym czasie po zasypaniu fosy oraz zrównaniu wałów, przekształcony został w rezydencję dworską[5].
W 1437 roku Pilichowice wraz z innymi posiadłościami przechodzą na własność Nacława pana na Opawie i Raciborzu; odstąpione mu przez ks. Mikołaja. Następuje to w wyniku podziału ziem raciborskiej, karniowskiej i rybnickiej[5].
W 1780 roku wzniesiony został w miejscowości kościół parafialny, a także kilkuklasowa szkoła oraz katolickie seminarium nauczycielskie. W 1809 roku przy klasztorze braci miłosierdzia powstał szpital na 40 łóżek, który wzniósł ówczesny dziedzic dóbr pilchowskich hrabia Węgierski z fundacji Antoniego Wenzla z Rybnika[5].
W połowie XIX wieku w miejscowości dominowała ludność polska. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 notuje stosunki ludnościowe na terenie wsi – Die Bevolkerung besteht aus 165 Haushaltungen mit 928 Seelen, von denen 786 nur der polnischen Sprache (...). czyli w tłumaczeniu na język polski Ludność składa się 928 dusz w 165 gospodarstwach domowych, z których 786 mówi tylko po polsku (...)[6]. Również pod koniec XIX wieku w miejscowości dominowali Polacy. We wsi znajdowało się wówczas 165 domów zamieszkanych przez 928 mieszkańców z czego 728 Polaków[5].
Pod koniec XIX wieku miejscowość wymienia Słownik geograficzny Królestwa Polskiego jako leżącą w powiecie rybnickim. Wieś dzieliła się na dwie części dworską oraz wiejską. Największą własność w miejscowości posiadał hrabia Węgierski, który miał gospodarstwo hodowlane liczące w 1842 roku – 8460 sztuk owiec rasy merynos bardzo cenionych ze względu na obfite runo. Do jego dóbr należało także 2136 morg lasu[5]. Wieś miała wówczas zarząd miejski i znajdował się w niej urząd pocztowy oraz zakład karny na 100 przestępców mieszczący się w rezydencji dziedzica Pilchowic hrabiego Węgierskiego. Miejscowość miała wówczas charakter rolniczo-targowy. Odbywały się w niej 4 jarmarki rocznie oraz cotygodniowe targi. Ludność miejscowa trudniła się głównie handlem, rolnictwem oraz tkactwem lnianym[5].
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Przedszkola:
- Przedszkole w Pilchowicach
Szkoły podstawowe:
- Szkoła Podstawowa w Pilchowicach
Gimnazja:
- Gimnazjum w Pilchowicach
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przebiega szlak turystyczny:
Ludzie związani z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- W Pilchowicach zmarł Konstanty Damrot – poeta, pisarz, działacz górnośląski oraz duchowny katolicki[7].
- W Pilchowicach mieszka pisarz Szczepan Twardoch.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Heinrich Adamy: Die Schlesischen Ortsnamen ihre entstechung und bedeutung. Breslau: Verlag von Priebotsch`s Buchhandlung, 1888, s. 60.
- ↑ a b Konstanty Damrot: Die älteren Ortsnamen Schlesiens, ihre Entstehung und Bedeutung: mit einem Anhange über die schlesisch-polnischen Personennamen: Beiträge zur schlesischen Geschichte und Volkskunde. Beuthen: Verlag von Felix Kasprzyk, 1896, s. 178.
- ↑ Józef Lompa, „Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej”, Głogówek 1847, s. 32.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b c d e f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. VIII, hasło "Pilchowice". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1887, s. 133. [dostęp 2018–06–26].
- ↑ Felix Triest 1865 ↓, s. 804.
- ↑ Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Felix Triest: Topographisches handbuch von Oberschliesen. Breslau: Verlag von Wilh. Gottl. Korn, 1865.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Pilchowice (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. VIII: Perepiatycha – Pożajście. Warszawa 1887.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Pilchowice
- Parafia Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Pilchowicach
- Pilchowice (stacja kolejowa)
- Pilchowice Bierawka
- Pilichowice
| ||||||
