Piotr Doroszenko
| ||
| ||
| Hetman kozacki | ||
| Data i miejsce urodzenia | 1627 Czehryń, Rzeczpospolita | |
| Data i miejsce śmierci | 9 listopada?/ 19 listopada 1698 Jaropołcz, Rosja | |
| Przebieg służby | ||
| Lata służby | 1665–1676 | |
| Siły zbrojne | Hetmanat | |
| ||
Piotr Doroszenko[1][2] (ukr. Петро Дорошенко, Petro Doroszenko, zwany Doroszem; ur. w 1627 roku w Czehryniu, zm. 9 listopada?/ 19 listopada 1698) – hetman kozacki (Ukraina Prawobrzeżna) w latach 1665–1676.
Był wnukiem Michała Doroszenki, hetmana kozackiego[1]. Przypuszczalnie kształcił się w Kolegium Kijowsko-Mohylańskim[1]. Od 1657 był pułkownikiem pułku pryłuckiego, potem został pułkownikiem pułku czehryńskiego. W czasach Pawła Tetery był generalnym esaułem i pułkownikiem czerkaskim[1].
Dążył do uniezależnienia Hetmanatu od Rzeczypospolitej i Carstwa Rosyjskiego, opierał się na sojuszu z Imperium Osmańskim i Chanatem Krymskim. Przeciwstawiał się podziałowi Ukrainy Naddnieprzańskiej pomiędzy Rzeczpospolitą a Rosję, dokonanym w rozejmie andruszowskim i chciał zachować jej integralność przez podporządkowanie jako protektorat Imperium Osmańskiemu.
- 1660 – ugoda cudnowska
- 1665 – 28 sierpnia wybrany w obozie pod Bohusławiem na hetmana kozackiego. W dowód wierności Rzeczypospolitej Doroszenko odesłał poprzedniego hetmana Stepana Oparę do Polski
- 1665 październik – razem w 500-osobowym polskim oddziałem z twierdzy w Białej Cerkwi oblega i zdobywa zamek w Bracławiu obsadzony przez Kozaków pod dowództwem Wasyla Drozda
- 1666 marzec – za radą króla Jana Kazimierza Doroszenko zwołuje radę w Łysiance, która formułuje dezyderaty, które mieli przedstawić jej posłowie w senacie Rzeczypospolitej
- 1666 – 10 czerwca dostarcza prowiant polskiej twierdzy w Białej Cerkwi
- 1666 lipiec – wspomaga kozackie powstanie przeciwko Rosjanom na Lewobrzeżu i prosi Tatarów o posiłki
- 1666 lipiec – w związku z rosyjską propozycją zawieszenia broni, król nakazuje Doroszence nie atakować Rosjan
- 1666 – 9 października Doroszenko oficjalnie zawiera sojusz z Tatarami i wyprawia się na okupowane przez Rosjan Lewobrzeże, które pustoszy
- 1666 – 19 grudnia razem z Tatarami uderzył na dywizję koronną pułkownika Sebastiana Machowskiego rozłożoną na zimowych leżach w Ścianie i Braiłowie.
- 1667 – 30 stycznia podpisano rozejm andruszowski – Rzeczpospolita i Rosja wstrzymały toczące się od 1654 działania wojenne, dokonały podziału Ukrainy Naddnieprzańskiej wzdłuż Dniepru i ustanowiły wspólny protektorat nad Zaporożem – wtedy Doroszenko zwrócił się do sułtana o objęcie protekcją przez Turcję i zerwał ostatecznie z Rzecząpospolitą
- 1667 – Doroszenko rozpoczął oblężenie polskiego zamku w Czehryniu bronionego przez Żebrowskiego, który skapitulował w pierwszej połowie września
- 1667 czerwiec – Doroszenko rozpoczął oblężenie polskiej twierdzy w Białej Cerkwi, jednak jego oddziały poniosły klęskę zadaną mu przez garnizon
- 1667 październik – razem z sułtan kałgą Krym-Girejem uderzył na obóz w Podhajcach, gdzie ponieśli klęskę od wojsk Sobieskiego. W jednym z listów do Marysieńki hetman Sobieski pisał o nim:
... w polu zsiadłszy z konia, przepraszał mię; wyrzekł się wszystkich i tureckich protekcyj i przysiągł ze wszystkim wojskiem być wiernym Króla JMci poddanym.
- 1667 – na skutek ataku kozaków siczowych Iwana Sirki na Krym Tatarzy poprosili Polskę o pokój
- 1667, 19 października – Doroszenko podpisał porozumienie, na podstawie którego jedynym swoim protektorem uznał Rzeczpospolitą
- 1668, styczeń – wysłał poselstwo do Stambułu z ofertą poddania się władzy sułtana
- 1668, wiosna – Doroszenko blokował twierdzę w Białej Cerkwi
- 1668, czerwiec – doprowadził do śmierci hetmana Brzuchowieckiego i stał się jedynym hetmanem kozackim na obu brzegach Dniepru
- 1669 – na radzie w Czehryniu doprowadził do przyjęcia protekcji sułtana nad Ukrainą Prawobrzeżną (stolica w Czehryniu)
- nadał jako uposażenie miasto Stajki prawosławnemu metropolicie kijowskiemu Tukalskiemu, z którym współpracował
- sejm koronacyjny – Doroszenko wystosował memoriał o tragicznym stanie Cerkwi prawosławnej z prośbą o przywrócenie ustaleń unii hadziackiej
- 1670 – ugoda ostrogska – hetmanem kozackim został Chanenko, a nie Doroszenko
- 1671 – bitwa pod Bracławiem – jego oddziały rozbite przez Sobieskiego
- 1672 – przyjął zbuntowane w tzw. „buncie Lipków” chorągwie tatarskie, które wyprowadzono z wojska koronnego
- brał udział w oblężeniu Kamieńca Podolskiego razem z wojskiem tureckim
- traktat w Buczaczu – Doroszenko uznany za hetmana kozackiego (wcześniej nadany tytuł przez sułtana)
- pod Czetwerynówką jego oddziały kozackie rozbite przez Polaków i Kozaków Chanenki
- 1676 – oblegał Czehryń w 12 tys. żołnierzy, chcąc odzyskać swą stolicę; okrążony przez wojska rosyjsko-kozackie, skapitulował
- został zmuszony do przyjęcia protektoratu Moskwy.
W latach 1679–1682 pełnił funkcję wojewody carskiego w Wiatce[3].
Zmarł 9 listopada?/ 19 listopada 1698[4][5] w Jaropołczu koło Moskwy[3], gdzie został pochowany[5].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Natalia Jakowenko: Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000, s. 258.
- ↑ Marek Wagner: Generałowie wojska polskiego w społeczeństwie Rzeczypospolitej czasów Jana III Sobieskiego (1668–1696). W: Społeczeństwo Staropolskie. Seria nova. T. 4. Warszawa: DiG, 2015, s. 197.
- ↑ a b Doroshenko, Petro. W: Internet Encyclopedia of Ukraine [on-line]. [dostęp 2015-10-12].
- ↑ Doroszenko Piotr D., [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-10-06].
- ↑ a b Natalia Jakowenko: Historia Ukrainy. Od czasów najdawniejszych do końca XVIII wieku. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, 2000, s. 264.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Jan Perdenia, Hetman Piotr Doroszenko a Polska, Kraków: Universitas, 2000, ISBN 83-7052-671-3, OCLC 297547308.
