Powiat chojnicki
| |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Państwo |  Polska
| ||||||||
| Województwo |  pomorskie
| ||||||||
| TERYT | 6.22.28.02.00.0 | ||||||||
| Siedziba | Chojnice | ||||||||
| Starosta | Marek Szczepański | ||||||||
| Powierzchnia | 1364 km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności |
97 645[1] | ||||||||
| • gęstość | 71,6 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja | 57,5% | ||||||||
| Tablice rejestracyjne | GCH | ||||||||
Adres urzędu: ul. 31 Stycznia 5689-600 Chojnice | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||
| 53°42′N 17°33′E/53,700000 17,550000 | |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Portal  Polska
| |||||||||
.svg)
Powiat chojnicki (kaszub. Chònicczi kréz) – powiat w Polsce (województwo pomorskie), utworzony w 1999 w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Chojnice.
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejskie: Chojnice
- gminy miejsko-wiejskie: Brusy, Czersk
- gminy wiejskie: Chojnice, Konarzyny
- miasta: Chojnice, Brusy, Czersk
Powiat chojnicki znajduje się na terenie trzech mezoregionów: Borów Tucholskich, Pojezierza Krajeńskiego oraz Równiny Charzykowskiej. Powoduje to zróżnicowanie warunków naturalnych na terenie powiatu.
Powiat powstał w 1772, jednakże wcześniej Chojnice były ważnym ośrodkiem administracyjno-gospodarczym na terenie powiatów człuchowskiego i tucholskiego. Do 1975 powiat należał do województwa bydgoskiego, a od 1999 do województwa pomorskiego ze stolicą w Gdańsku.
Rolnictwo ma małe znaczenie w gospodarce powiatu. W Chojnicach oraz Czersku rozwinięty jest przemysł. Głównymi gałęziami przemysłu są: drzewny, rolno-spożywczy, metalowy oraz maszynowy. Coraz większe znaczenie mają usługi, głównie handel i turystyka.
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 97 645 osób.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Powiat chojnicki znajduje się w południowo-zachodniej części województwa pomorskiego. Graniczy z powiatami: bytowskim, człuchowskim, kościerskim i starogardzkim leżącymi w województwie pomorskim oraz sępoleńskim i tucholskim w województwie kujawsko-pomorskim.
W podziale fizycznogeograficznym Kondrackiego obszar powiatu znajduje się na terenie trzech mezoregionów: Bory Tucholskie, Pojezierze Krajeńskie oraz Równina Charzykowska[3].
Stolica powiatu, miasto Chojnice, znajduje się w pobliżu zachodniej granicy powiatu.
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
Geologia[edytuj | edytuj kod]
Geologia powiatu chojnickiego jest zróżnicowana. W osadach czwartorzędowych na tym terenie znajdują się pokłady piasków, piaskowców, wapieni, dolomitów, margli i iłów. Warstwa trzeciorzędowa jest bardziej jednorodna. Dominują w niej piaski kwarcowe z węglem brunatnym[4].
W holocenie powstały namuły rzeczne oraz kreda jeziorna[5].
Geomorfologia[edytuj | edytuj kod]
Rzeźba terenu jest urozmaicona, typowa dla Pojezierza Południowopomorskiego[6]. Obszar powiatu znajduje się na terenie trzech mezoregionów: Bory Tucholskie, Pojezierze Krajeńskie oraz Równina Charzykowska[3], co ma duże znaczenie przy zmianach w ukształtowaniu terenu.
Dominantą jest rzeźba glacjalna i postglacjalna, ukształtowana przez lądolód w zlodowaceniu północnopolskim oraz jego ablacje. Dominującą formą geomorfologiczną jest równina sandrowa, poprzecinana rynnami i dolinami. W południowej części powiatu znajdują się wysoczyzny morenowe faliste z lokalnie występującymi pagórkami i wzgórzami morenowymi[6]. W bezpośrednim sąsiedztwie Chojnic znajduje się rzeźba wykazująca czoło lądolodu[7].
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu działa jedna stacja meteorologiczna pierwszego rzędu. Stacja ta znajduje się przy ulicy Meteorologicznej[8] w północno-zachodniej części Chojnic[9].
Hydrologia[edytuj | edytuj kod]
Sieć hydrologiczna jest bogata. Największą rzeką jest Brda. Drugą co do wielkości jest Wda, która jednak płynie na niewielkim fragmencie powiatu[10]. Wszystkie cieki należą do zlewni Wisły. Dominującym kierunkiem spływu jest z północnego zachodu na południowy wschód. Głównym źródłem zasilania cieków są wody roztopowe[11]. Większość rzek ma stosunkowy duży spadek jak na rzeki pomorskie[10].
Wśród jezior dominują jeziora rynnowe, często przepływowe[10]. Jeziora te przypominają doliny rzeczne[12].
Sieć hydrologiczną uzupełniają kanały i rowy melioracyjne[12].
Gleby[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu występują: gleby bielicowe, czarne ziemie oraz gleby bagienne[13]. Gleby bielicowe są dominującym typem występującym szczególnie w północnej i środkowej części powiatu[14]. Czarne ziemie występują wyspowo w okolicy Czerska oraz Chojnic. Spora część gleb bielicowych jest za słaba na potrzeby rolnictwa, stąd są zalesione[13].
Fauna i flora[edytuj | edytuj kod]
Ochrona przyrody[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu znajdują się Zaborski Park Krajobrazowy oraz część Tucholskiego Parku Krajobrazowego oraz liczne rezerwaty przyrody, zwłaszcza w gminach Brusy i Chojnice[15].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Chojnice mimo że już na przełomie XIII i XIV wieku były miastem, to nie odgrywały roli lokalnego ośrodka administracyjnego[16]. W 1323 były stolicą gminy miejskiej[17] w ramach komturstwa człuchowskiego[18]. Wschodnia część obecnego powiatu znajdowała się w granicach komturstwa tucholskiego[19]. W 1454 tereny powiatu chojnickiego znalazły się w powiatach człuchowskim i tucholskim, granice tych powiatów pokrywały się z granicami komturstw[20]. W XVI wieku Chojnice nie były oficjalnie stolicą powiatu, lecz jednak był to największy ośrodek miejski na terenie powiatów człuchowskiego i tucholskiego oraz centrum życia gospodarczego regionu[21]. Z czasem starostowie człuchowscy coraz częściej rezydowali w Chojnicach. W 1617 oficjalnie została przeniesiona z Człuchowa do Chojnic siedziba dekanatu. W XVIII wieku sąd odbywał się na terenie Chojnic, a nie Człuchowa[22].
21 września 1772 w wyniku I rozbioru teren powiatu wszedł w skład państwa pruskiego. Prusacy utworzyli tego samego dnia powiat chojnicki. Powiat ten należał do rejencji kwidzyńskiej[23]. Do powiatu należało między innymi byłe miasto powiatowe - Tuchola. Nastąpił wówczas znaczny rozwój Chojnic. W mieście lokowano instytucje powiatowe oraz ponadpowiatowe, obejmujące swoim zasięgiem okoliczne powiaty. Nawet po wydzieleniu powiatu tucholskiego w Chojnicach znajdował się między innymi sąd obejmujący swoim działaniem powiat tucholski[24]. Szczytowy okres dynamiki rozwoju Chojnic i powiatu nastąpił wkrótce po budowie stacji kolejowej w mieście[25].
1 sierpnia 1919 utworzono województwo pomorskie, ze stolicą w Toruniu. W powiecie chojnickim utworzono 1 miasto oraz 88 gmin wiejskich. Liczba gmin oraz ich granice ulegały częstym zmianom. 23 marca 1933 liczba oraz granice gmin uległy stabilizacji[23].
W 1945 powiat chojnicki stał się częścią województwa pomorskiego ze stolicą w Bydgoszczy. W 1950 województwo zmieniło nazwę na bydgoskie[26]. W latach 50. miejscy radni próbowali przeforsować projekt wydzielenia Chojnic z powiatu i ustanowienia ich miastem na prawach powiatu (powiatem grodzkim). Ze względu na brak wymaganych 50 tysięcy mieszkańców projekt upadł. W 1975 teren powiat został zlikwidowany, a jego gminy zostały podzielone pomiędzy województwa: bydgoskie (większość powiatu łącznie ze stolicą), gdańskie (gmina Karsin) oraz słupskie (gminy Konarzyny i Lipnica). Początkowo jednak zabiegano o to, żeby Chojnice stały się miastem wojewódzkim[27].
W 1999 w wyniku reformy administracyjnej przywrócono powiaty. W powiecie znalazły się gminy z podziału sprzed 1975, z wyjątkiem gmin Karsin i Lipnica[28]. W wyniku lobbowania miejscowych radnych oraz Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego powiat chojnicki stał się częścią województwa pomorskiego ze stolicą w Gdańsku[29].
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
W końcu września 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w powiecie obejmowała ok. 2,9 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 7,8% do aktywnych zawodowo[30].
Rolnictwo, rybactwo i leśnictwo[edytuj | edytuj kod]
Najlepsze warunki dla rolnictwa są w południowej części powiatu. Dominuje tam produkcja roślinna. Na północy ze względu na gorsze gleby ważniejsza jest produkcja zwierzęca. Na obszarze powiatu występują znaczne różnice w strukturze rolnictwa. W gminie Chojnice dominują gospodarstwa duże, z kolei w pozostałych gminach – rozdrobnione[31].
Ze względu na dużą liczbę cieków oraz jezior na terenie powiatu rozwinięte jest rybactwo, zarówno w stawach hodowlanych, jak i w warunkach naturalnych. Dobre warunki do łowienia ryb powodują rozwój turystyki[31].
Niska jakość gleb w północnej części powiatu powoduje, że znaczna ich część jest zalesiona. Obszar powiatu ma lesistość na poziomie około 50%, jednakże znaczna część jest pod ochroną, co uniemożliwia uzyskiwanie drewna z tej części obszaru[31].
Przemysł i budownictwo[edytuj | edytuj kod]
Największym ośrodkiem przemysłowym w powiecie jest miasto Chojnice. Poza tym przemysł rozwinął się również w pozostałych miastach powiatu, a także na wsiach[31]. W latach 60. XX wieku na terenie gmin wiejskich zaczął rozwijać się przemysł. Planowano urbanizację wsi gminych i odejście od rolnictwa jako głównego źródła utrzymania ludności[32].
Główne gałęzie przemysłu na terenie powiatu to przemysł drzewny, rolno-spożywczy oraz metalowy i maszynowy[31].
Usługi[edytuj | edytuj kod]
Usługi dominują w liczbie zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie powiatu. Jednakże są to głównie małe przedsiębiorstwa, zajmujące się handlem lub obsługujące ruch turystyczny. Większość z nich zarejestrowana jest w Chojnicach[31].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Powiat chojnicki znajduje się w regionie chojnickim pomorskiego PTTK. Większość szlaków została utworzona w czasach, kiedy obszar ten znajdował się w województwie bydgoskim, stąd są one bardziej związane z obszarami znajdującymi się na południe od powiatu. Długość szlaków regionu wynosi około 300 km. 5 z nich to szlaki długie, mające 40–60 km. Jednakże znaczna część to szlaki krótkie i łącznikowe[33].
Najbardziej atrakcyjną pod względem turystycznym miejscowością w powiecie są Chojnice, w których znajduje się najwięcej obiektów będących potencjalnym celem turystyki kulturowej. W pozostałych miejscowościach, mimo że w mniejszej liczbie, występują również cenne obiekty zarówno sakralne (kościoły w Brusach, Czersku, Konarzynach i Leśnie oraz klasztor w Orliku), jak i techniczne (akwedukt w Fojutowie, Kamienne Kręgi w Odrach, Brda i Kanał Brdy oraz inne budowle hydrotechniczne). W powiecie chojnickim znajdują się miejsca upamiętniające bitwy stoczone na tym terenie (Chojnice 1454, 1657, 1939 oraz Krojanty 1939, a także Dolina Śmierci, miejsce egzekucji nazistowskich w latach 1939-1945). Na terenie powiatu organizowane są festiwale o charakterze regionalnym, związane głównie z etnologią i historią ziemi chojnickiej[34].
Oprócz turystyki kulturowej duże znaczenie ma turystyka przyrodnicza, związana głównie z terenami leśnymi mezoregionu Bory Tucholskie[34].
Na terenie powiatu działa jeden hotel o standardzie trzygwiazdkowym, dwa o standardzie dwugwiazdkowym oraz trzy o standardzie jednogwiazdkowym. Oprócz tego mieszczą się tu schroniska przyszkolne, a także kwatery agroturystyczne. Większość miejsc noclegowych znajduje się w Chojnicach[34].
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2013[35]):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 96 085 | 100 | 48 676 | 50,66 | 47 409 | 49,34 |
| Miasto | 55 246 | 57,50 | 28 533 | 29,70 | 26 713 | 27,80 |
| Wieś | 40 839 | 42,50 | 20 143 | 20,96 | 20 696 | 21,54 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu chojnickiego w 2014 roku[36].
Ludność w latach[edytuj | edytuj kod]
 |
|
Urbanizacja[edytuj | edytuj kod]
W miastach mieszka 57,5% mieszkańców powiatu. Jest to mniej niż w województwie pomorskim oraz w Polsce. W Chojnicach widoczna jest suburbanizacja, która w pozostałych miastach praktycznie nie występuje[38].
Transport[edytuj | edytuj kod]
_-_019.JPG)
Transport kolejowy[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu znajdują się 2 węzły kolejowe: Chojnice oraz Czersk. W Chojnicach łączą się ze sobą linie: 203, 208, 210, 211 oraz Linia kolejowa nr 281. W Czersku krzyżują się linie 203 i 215. Przez powiat przechodzi również linia kolejowa nr 201, która krzyżuje się bez węzła w okolicach Łęga[39].
Kolej dotarła do Chojnic w 1871 w ramach Królewskich Kolei Wschodnich, została wtedy zbudowana linia nr 203. Chojnice miały wówczas tylko 3000 mieszkańców. Kolej ta łączyła Berlin z Gdańskiem i Królewcem[40]. W 1877 po zbudowaniu linii z Chojnic do Człuchowa powstał pierwszy węzeł kolejowy na terenie powiatu. W 1883 powstała linia z Chojnic do Tucholi[41]. W 1894 otwarto linię z Nakła nad Notecią do Chojnic[42]. W 1902 Chojnice uzyskały bezpośrednie połączenie z Kościerzyną. W 1906 powstał drugi węzeł kolejowy na terenie powiatu po tym, jak Czersk uzyskał połączenie z Laskowicami Pomorskimi[43]. W okresie międzywojennym powstała magistrala węglowa, której jeden z odcinków znalazł się na terenie powiatu. Dodatkowo w 1928 otwarto ostatni na terenie powiatu odcinek Czersk – Bąk[44].
Transport drogowy[edytuj | edytuj kod]
Przez powiat przechodzi jedna droga krajowa – 22, która biegnie przez powiat od granicy z powiatem człuchowskim w pobliżu Chojnic do granicy z powiatem starogardzkim w okolicy Czarnej Wody[45].
Przez powiat przechodzą drogi wojewódzkie nr: 212, 235, 236, 237[45].
| Klasa drogi | Długość [km] |
|---|---|
| Droga krajowa | 37 |
| Drogi wojewódzkie | 120 |
| Drogi powiatowe | 316 |
| Drogi gminne | 176 |
Komunikacja miejska[edytuj | edytuj kod]
Jedynym miastem posiadającym komunikację miejską w powiecie chojnickim są Chojnice. Chojnicka komunikacja miejska powstała 1 lipca 1959, kiedy w ramach Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej powstał Miejski Zakład Komunikacji Miejskiej w Chojnicach. Sieć rozwijała się stopniowo o kolejne linie i autobusy. W 1976 chojnicki przewoźnik przeszedł pod Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Bydgoszczy. W 1989 WPK się rozpadł i Naczelnik Miasta Chojnice założył Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Chojnicach. W latach 90. w wyniku przekształceń MPK zostaje najpierw przekształcone w jednostkę budżetową Miejski Zakład Komunikacji, a następnie Miejski Zakład Komunikacji Spółka z o.o., który oprócz przewozów miejskich i podmiejskich zajął się przewozami turystycznymi. W 2002 został zakupiony pierwszy niskopodłogowy autobus marki DAB. W 2004 przewoźnik uruchomił stację kontroli pojazdów[47].
Kultura[edytuj | edytuj kod]
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
Pierwszą uczelnią wyższą działającą na terenie powiatu chojnickiego było założone w 1992 kolegium językowe, przygotowujące do nauczania w szkołach języków niemieckiego i angielskiego. Patronat naukowy nad placówką sprawowały Uniwersytet Gdański oraz Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Bydgoszczy. Po zakończeniu kursu nie przeprowadzono jednak dalszych naborów. W 1997 powstał zamiejscowy wydział Politechniki Koszalińskiej, kształcący w systemie zaocznym i wieczorowym na kierunkach ekonomia, marketing i zarządzanie, mechanika i budowa maszyn, technika rolnicza i leśna oraz informatyka. Do 2002 zajęcia odbywały się w budynkach szkół zawodowych i podstawowych[48]
Na terenie powiatu znajduje się Powszechna Wyższa Szkoła Humanistyczna Pomerania w Chojnicach[49].
Szkoły średnie[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu znajduje się 10 szkół ponadpodstawowych. Oprócz 7 tego typu podmiotów w Chojnicach, szkoły znajdują się w Brusach, Czersku i Malachinie[50].
Szkoły podstawowe i gimnazja[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu chojnickiego znajduje się 41 szkół podstawowych i 20 gimnazjów[51].
| Gmina | Szkoły podstawowe | Gimnazja |
|---|---|---|
| Brusy | 11 | 2 |
| Chojnice (miejska) | 7 | 7 |
| Chojnice (wiejska) | 10 | 6 |
| Czersk | 12 | 4 |
| Konarzyny | 1 | 1 |
Sport[edytuj | edytuj kod]
Obiekty sportowe[edytuj | edytuj kod]
Większość obiektów sportowych na terenie powiatu znajduje się w Chojnicach. W stolicy powiatu znajduje się stadion piłkarski, hala sportowo-widowiskowa, park wodny. W Charzykowach znajduje się marina oraz plaża[34].
Największym obiektem sportowym w powiecie jest Stadion Miejski w Chojnicach, pojemność trybun wynosi 3500 miejsc. Na stadionie odbył się sparing reprezentacji NRD z Chojniczanką Chojnice[52]. Oprócz boiska piłkarskiego stadion jest wyposażony w kompletną infrastrukturę do uprawiania lekkoatletyki[53],
W Chojnicach znajduje się także hala widowiskowo-sportowa Centrum Park Chojnice, w której w 2006 roku odbył się finał Pucharu Polski w futsalu, a w 2007 roku mecz towarzyski Polska - Białoruś.
Futsal[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu działa występujący w Ekstraklasie klub Red Devils Chojnice[54], który w 2013 roku zdobył Wicemistrzostwo Polski. Wcześniej w Chojnicach działał także klub Holiday Chojnice, który zdobył Wicemistrzostwo Polski oraz Puchar Polski[55].
W Chojnicach funkcjonują także drużyny Red Devils Ladies Chojnice, która przez dwa sezony występowała w I lidze oraz Red Devils II Chojnice, która występowała w rozgrywkach II ligi.
Corocznie rozgrywana jest Chojnicka Liga Halowa, która ma na celu wyłonienie mistrza Chojnic w futsalu.
Piłka nożna[edytuj | edytuj kod]
Na terenie powiatu działa siedemnaście klubów piłkarskich, grających w rozgrywkach ligowych organizowanych przez PZPN i Pomorski ZPN. Najbardziej utytułowanym z nich jest Chojniczanka Chojnice, która jest jedynym klubem, który grał w rozgrywkach centralnych. Największym sukcesem piłkarzy z Chojnic jest trzecie miejsce w I lidze (drugi poziom rozgrywek) w sezonie 2017/2018[56].
W klasie okręgowej Gdańsk grają: Borowiak Czersk, Chojniczanka II Chojnice, Tęcza Brusy[57]. W Klasie A grają: Brda Rytel, Kolejarz Chojnice, Sparta Konarzyny, Jantar Pawłowo[58]. W klasie B grają: Agra Ostrowite, Nowi Nowa Cerkiew, Unia Presto Stal Klawkowo, Grom Leśno, Temis Brda Wielkie Chełmy, Olimpia Czersk, Meteor Silno, Perła Czyczkowy, Orkan Huta, Zieloni Łąg
Rugby[edytuj | edytuj kod]
22 maja 2003 powstał klub Tur Chojnice, występujący w rozgrywkach rugby 7. Od 2006 klub występuje w Ekstralidze Rugby 7[59]
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Na liście Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się 54 obiekty z terenu powiatu.
W Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków znajduje się ponad 808 obiektów[60] położonych na terenie powiatu. Najwięcej obiektów zabytkowych znajduje się w gminie Chojnice – 294 pozycji, najmniej w gminie Konarzyny – 41[61].
Religia[edytuj | edytuj kod]
Chrześcijaństwo[edytuj | edytuj kod]
Katolicyzm[edytuj | edytuj kod]
Parafia chojnicka należy do najstarszych na Pomorzu. Według podań została założona w 1205 przez Sambora I. Najstarsza wzmianka historyczna pochodzi z 1360 w dokumencie lokacji miasta. Z tego okresu pochodzi również najstarsza część chojnickiej fary[62]. W 1555 świątynia ta została przejęta przez luteranów. Okoliczne wsie pozostały jednak katolickie[63]. W 1616 katolicy odzyskali tę świątynię[64]. W celu umocnienia wiary katolickiej po odzyskaniu fary ówczesny proboszcz sprowadził do Chojnic zakonników. W 1620 u proboszcza zamieszkało dwóch jezuitów z Nowych Szkotów (obecnie część Gdańska). W 1630 arcybiskup zatwierdził powstanie klasztoru jezuickiego w Chojnicach. Zakonnicy zajmowali się między innymi prowadzeniem szkoły katolickiej[65].
Po 1920 odsetek katolików w mieście i powiecie zaczął szybko wzrastać. W 1921 już ponad 92% mieszkańców powiatu była wyznania rzymskokatolickiego. W 1937 ten udział wyniósł 96,7%[66].
W latach 70. i 80. XX wieku na skutek rozwoju Chojnic zaczęły powstawać w mieście nowe parafie[67].
Na terenie powiatu znajdują siedziby dekanatów[68]:
Oprócz tego na terenie powiatu znajdują się parafie należące do Dekanatu Borzyszkowy.
Protestantyzm[edytuj | edytuj kod]
Protestantyzm w Chojnicach rozwinął się krótko po rozpoczęciu reformacji i rozłamie Kościoła zachodniego[69]. Pod koniec lat 40. XIV wieku na skutek wyjazdów młodzieży na studia do Lipska, a także działalności kaznodziejów, Kościół ten zyskał wielu wyznawców w mieście, w tym burmistrza. Początkowo miejscowi katolicy z proboszczem fary na czele utrudniali życie protestantom, lecz już w 1555 chojnicka fara została przejęta przez protestantów. Wkrótce po tym luteranie mimo protestów katolików przejmowali kolejne świątynie[70]. Problem współżycia katolików i protestantów w mieście stał się jedną z najważniejszych spraw polityki wewnętrznej miasta. Często dochodziło do agresji[71], głównie ze strony luteranów[72]. W 1821 ewangelicy stanowili 70% mieszkańców Chojnic. Odsetek ten jednak malał. Główną przyczyną tego stanu było szybsze przybywanie ludności katolickiej oraz żydów. W 1900 protestanci stanowili połowę mieszkańców miasta. W 1905 było ich mniej niż katolików, którzy w 1910 stanowili większość mieszkańców miasta[73].
W maju 1945 w oficjalnych statystykach w powiecie nie było protestantów. Majątek parafii został przejęty przez parafie katolickie oraz gminy[74]. Chojnicki cmentarz położony w centrum miasta został przekształcony w park miejski[75].
W Chojnicach znajdują się po jednym zborze wyznawców:
Restoracjonizm[edytuj | edytuj kod]
Działalność Świadków Jehowy w powiecie chojnickim rozpoczęła się przed 1939. W latach 20. XX w. działała tam m.in. rodzina Borysów, która została wyznawcami w 1923, oraz niejaki Bruski. Wówczas jednak wyznawcy zostali przyjęci bardzo niechętnie przez miejscową ludność. Ich publikacje były publicznie palone, natomiast prasa lokalna nazywała ich przechrztami lub szkodliwą sektą. W tym samym czasie także chojnicka prokuratura oskarżyła mieszkającego tam pioniera o nazwisku Śmieszko o dopuszczenie się „bluźnierstwa” za pomocą druków. Rozprawa sądowa w tej sprawie odbyła się w 1933. Jej przebieg obserwowało mnóstwo ludzi. W charakterze biegłego ze strony Kościoła katolickiego powołany był ksiądz Janke, posiadający doktorat z filozofii wykładowca religii w gimnazjum w Chojnicach. Ze strony Towarzystwa Strażnica wystąpił Wilhelm Scheider. W wyniku dyskusji na temat szeregu podstawowych zagadnień doktrynalnych ksiądz „Janke uznał się za całkowicie pokonanego”[79]. W 1989 Świadkowie Jehowy w Polsce odzyskali osobowość prawną. Na terenie powiatu chojnickiego posiadają oni 3 zbory (Chojnice-Wschód, Chojnice-Zachód (w tym grupa rosyjskojęzyczna), Czersk (w tym grupa j. migowego)[80][81].
Judaizm[edytuj | edytuj kod]
Żydzi zamieszkiwali Chojnice i Czersk od XVIII wieku. Wówczas stworzyli gminę, która w XIX wieku znacznie się rozwinęła. W 1809 powstała pierwsza synagoga w Chojnicach. W 1869 powstała nowa synagoga. W 1885 żydzi stanowili około 9% mieszkańców stolicy powiatu chojnickiego, w tym samym roku w Czersku mieszkało 229 wyznawców judaizmu. W 1900 na skutek zamieszek antyżydowskich chojnicka synagoga spłonęła. Na początku XX wieku Czersk zamieszkiwało kilku żydów. W 1920 po ustaleniu granic na Pomorzu, żydzi ponownie byli prześladowani przez miejscową ludność, gdyż byli mocno związani z kulturą niemiecką. W tym samym roku w Czersku mieszkał tylko jeden żyd. W 1927 powstała zbiorcza gmina żydowska, która zasięgiem obejmowała dawne gminy chojnicką, czerską oraz tucholską. W 1931 w gminie żydowskiej Chojnice było 65 żydów, z czego 58 mieszkało w Chojnicach. Na terenie powiatu chojnickiego nie działało żadne stowarzyszenie żydowskie, gdyż żydzi zaliczając siebie do kultury niemieckiej działali w stowarzyszeniach niemieckich. W przededniu II wojny światowej chojniccy żydzi uciekli w głąb Polski. Po wkroczeniu armii niemieckiej zburzono synagogi oraz inne obiekty związane z żydami zamieszkującymi powiat[82][83].
Administracja i polityka[edytuj | edytuj kod]
Władze lokalne[edytuj | edytuj kod]
Starostowie[edytuj | edytuj kod]
Lista za[84]:
- Stanisław Sikorski – 1 lutego 1920 – 31 marca 1923
- Wawrzyniec Jankowski (tymczasowy kierownik starostwa) – 1 kwietnia 1923 do 27 czerwca 1923
- Jan Popiel – 28 czerwca 1923 – 27 października 1927
- Seweryn Weiss – 28 października 1927 – 5 lutego 1929
- Dr Józef Rzóska – 6 czerwca 1929 – 25 marca 1930
- Dr Józef Zalewski – 26 marca 1930 – 8 sierpnia 1932
- Jan Mieszkowski – 9 sierpnia 1932 – 13 listopada 1934
- Tadeusz Lipski – 14 listopada 1934 – sierpień 1939
- Janusz Palmowski – 1 stycznia 1999 – 2002
- Marek Buza – 2002 – 2006
- Stanisław Skaja – od 2006 - 2018
- Marek Szczepański - od 2018
Rada Powiatu
| Ugrupowanie | 2002-2006[85] | 2006-2010[86] | 2010-2014[87] | 2014-2018[88] | 2018-2023 |
| Samoobrona | 1 | 1 | - | - | - |
| Sojusz Lewicy Demokratycznej | 6 (SLD-UP) | - | - | - | - |
| Samorząd 2002 | 4 | - | - | - | - |
| Samorządni | 3 | - | - | 5 | - |
| Wyborcze Forum Samorządowe | 7 | 5 | - | - | - |
| Prawo i Sprawiedliwość | - | 3 | 4 | 5 | 5 |
| Platforma Obywatelska | - | 4 | 6 | 4 | - |
| Arseniusz Finster | - | 3 | - | 2 | - |
| SIS Samorządni | - | 4 | - | - | - |
| Chrześcijański Ruch Samorządowy | - | 1 | - | - | - |
| Projekt Samorządność | - | - | 1 | - | - |
| Razem dla Powiatu | - | - | 10 | - | - |
| Polskie Stronnictwo Ludowe | - | - | - | 1 | - |
| Powiatowe Forum Samorządowe | - | - | - | 4 | 4 |
| Bezpartyjni Samorządowcy | - | - | - | - | 1 |
| Koalicja Obywatelska | - | - | - | - | 9 |
| Dla Miasta Rady i Powiatu | - | - | - | - | 2 |
Okręgi wyborcze[edytuj | edytuj kod]
Mieszkańcy powiatu chojnickiego wybierają przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego w okręgu nr 1, przedstawicieli do Sejmu w okręgu nr 26[89] natomiast do Senatu w Okręgu nr 63[90]. Siedzibą komisji wyborczych do sejmu i senatu jest Gdynia, natomiast do Parlamentu Europejskiego – Gdańsk[91].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ a b Jerzy Kondracki: Geografia Regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002, s. 74. ISBN 83-01-13897-1.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 11.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 12.
- ↑ a b Gierszewski 1971 ↓, s. 13.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 14.
- ↑ Stacje i posterunki (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Chojnice,Meteorologiczna (pol.). [dostęp 2013-08-23].>.
- ↑ a b c Gierszewski 1971 ↓, s. 20.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 19.
- ↑ a b Gierszewski 1971 ↓, s. 22.
- ↑ a b Gierszewski 1971 ↓, s. 23.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 24.
- ↑ Dzierżanowski i Zbieranek 2012 ↓, s. 10.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 53.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 55.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 59.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 60.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 79.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 83.
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 86.
- ↑ a b Gierszewski 1971 ↓, s. 127.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 236.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 242.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 637.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 638.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 675.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 639.
- ↑ GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r., stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ a b c d e f Starostwo Powiatowe Chojnice (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Gierszewski 1971 ↓, s. 267.
- ↑ PTTK – Znakowane Szlaki Turystyczne Województwa Pomorskiego - Region Chojnicki - Prezentacja (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ a b c d Tomasz Jankowski. Raport z analizy potencjału turystyczno-kulturowego powiatu chojnickiego. „Turystyka kulturowa”. 6/2013.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 VI 2013 r.). Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-06-30. ISSN 1734-6118.
- ↑ Powiat chojnicki w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Bank Danych Lokalnych – Ludność. [dostęp 2013-12-08].
- ↑ Dzierżanowski i Zbieranek 2012 ↓, s. 15.
- ↑ Ryszard Stankiewicz, Marcin Stiasny: Mały atlas linii kolejowych Polski 2011. Rybnik: Eurosprinter, 2011, s. B5. ISBN 978-83-931006-3-7.
- ↑ Michał Jerczyński. Królewska Kolej Wschodnia. „Świat Kolei”. 7/2001, s. 18-25. Łódź: EMI-PRESS. ISSN 1234-5962.
- ↑ Keller 2012 ↓, s. 262.
- ↑ Keller 2012 ↓, s. 283.
- ↑ Keller 2012 ↓, s. 263.
- ↑ Keller 2012 ↓, s. 264.
- ↑ a b powiat chojnicki-Mapy google (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Dzierżanowski i Zbieranek 2012 ↓, s. 39.
- ↑ Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. w Chojnicach (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 715.
- ↑ POLON (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Starostwo Powiatowe Chojnice (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Kuratorium Gdańskie: Wykaz szkół i placówek (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Stadion Miejski w Chojnicach (Stadion Chojniczanki) – Stadiony.net (pol.). [dostęp 2013-09-09].
- ↑ Chojnice (pol.). [dostęp 2013-09-09].
- ↑ Skarb - Red Devils Chojnice (f) (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Skarb - Holiday Chojnice (f) (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Skarb - Chojniczanka Chojnice (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Klasa okręgowa 2013/2014, grupa: Gdańsk II. [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Klasa A 2013/2014, grupa: Gdańsk III (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Historia klubu | Rugby Tur Chojnice (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Na wykazie nie ma danych z gminy Czersk.
- ↑ Wojewódzka Ewidencja Zabytków (pol.). ochronazabytkow.gda.pl. [dostęp 2012-11-24].
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 199.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 200.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 204.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 208.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 423.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 698.
- ↑ Dekanaty i Parafie (pol.). Diecezja Pelplińska. [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 193.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 194.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 197.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 198.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 252.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 616.
- ↑ Ostrowski 2003 ↓, s. 617.
- ↑ Zbór adwentystów w Chojnicach (pol.). Adwentysci.org – informacje o zborach w diecezji zachodniej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP. [dostęp 2013-09-13].
- ↑ Baptyści w Chojnicach (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Zbory - Kościół Zielonoświątkowy w Polsce: (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Rocznik Świadków Jehowy 1994, s. 193
- ↑ Działalność świadków Jehowy w Chojnicach – PRL - Materiały - Historia Chojnic. historiachojnic.pl. [dostęp 2013-09-13].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-18].
- ↑ Historia – Społeczność żydowska przed 1989 - Chojnice - Wirtualny Sztetl (pol.). [dostęp 2013-09-09].
- ↑ Historia – Społeczność żydowska przed 1989 - Czersk - Wirtualny Sztetl (pol.). [dostęp 2013-09-09].
- ↑ Starostwo Powiatowe Chojnice (pol.). [dostęp 2013-08-23].
- ↑ Państwowa Komisja Wyborcza: Wybory samorządowe, wybory2002.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-16].
- ↑ Geografia wyborcza - Wybory samorządowe - Państwowa Komisja Wyborcza, wybory2006.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-16].
- ↑ Dituel Sp., Wybory Samorządowe 2010 - Geografia wyborcza - Województwo pomorskie - Powiat chojnicki, wybory2010.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-16].
- ↑ PKW | Samorząd 2014, samorzad2014.pkw.gov.pl [dostęp 2017-06-16].
- ↑ Wybory 2011 - Geografia (Sejm) (pol.). [dostęp 2013-08-05].
- ↑ Wybory 2011 - Geografia (Senat) (pol.). [dostęp 2013-08-05].
- ↑ Wybory 2011 - Okręgowe Komisje Wyborcze (pol.). [dostęp 2013-08-05].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Maciej Dzierżanowski, Piotr Zbieranek: Analiza potencjału gospodarczego powiatu chojnickiego. Gdańsk: 2012.
- Stanisław Gierszewski (red.): Chojnice dzieje miasta i powiatu. Wrocław – Warszawa - Kraków - Gdańsk: Ossolineum, 1971.
- Dawid Keller (red.): Dzieje kolei w Polsce. Rybnik: Eurosprinter, 2012. ISBN 978-83-931006-8-2.
- Kazimierz Ostrowski (red.): Dzieje Chojnic. Chojnice: urząd Miejski w Chojnicach, 2003.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| ||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||