Puchacz śnieżny
| ||
| Bubo scandiacus[1] | ||
| (Linnaeus, 1758) | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ptaki | |
| Podgromada | Neornithes | |
| Infragromada | ptaki neognatyczne | |
| Rząd | sowy | |
| Rodzina | puszczykowate | |
| Rodzaj | Bubo | |
| Gatunek | puchacz śnieżny | |
| Synonimy | ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
 w sezonie lęgowym zimowiska | ||
Puchacz śnieżny, sowa śnieżna[4] (Bubo scandiacus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny puszczykowatych (Strigidae).
Klasyfikacja systematyczna[edytuj | edytuj kod]
Gatunek został dwukrotnie opisany naukowo przez Karola Linneusza w dziesiątej edycji Systema Naturae, w 1758 roku, pod nazwami Strix scandiaca i Strix nyctea[2]. Zgodnie z zasadami ICZN, pierwsza nazwa ma priorytet, a druga jest jej synonimem. W 1826 gatunek został przeniesiony do monotypowego rodzaju Nyctea Stephens, 1826.
Późniejsze badania genetyczne wykazały bliskie pokrewieństwo tego gatunku z puchaczami z rodzaju Bubo. Na tej podstawie w 2003 roku AOU zaakceptował zmianę nazwy Nyctea scandiaca na Bubo scandiacus[5]. Również polska nazwa zwyczajowa została zmieniona na puchacz śnieżny[6].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Gniazduje w tundrze Eurazji i Ameryki Północnej. Zimuje na całym Półwyspie Skandynawskim, w środkowej Azji oraz tajdze i północnej części Wielkich Równin Ameryki Północnej.
Gatunek zaliczany do awifauny Polski[7], bardzo rzadko do niej zalatujący[8]. Inwazyjne pojawy w kraju odnotowano zimą 1920/21 i 1932/33[9]. W Polsce pojawia się głównie w okresie zimowym - od października do lutego. Jest rzadkim gościem w naszym kraju i można ją zaobserwować tylko podczas niektórych zim i przede wszystkim w północnej części kraju[10].
Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]
Wygląd zewnętrzny[edytuj | edytuj kod]
Duży ptak, wielkości puchacza. Wyraźna biała szlara, wokół dzioba długie miękkie pióra. Nogi i palce obficie opierzone. Dymorfizm płciowy w upierzeniu: samiec – nieomal czysto biały, niewiele brązowych plamek, najliczniejszych na lotkach i sterówkach oraz barkówkach i pokrywach skrzydłowych. Samica większa, a plamki zlewają się w poprzeczne pręgi. Młode z jeszcze większą ilością barwy brązowej.
Wymiary[edytuj | edytuj kod]
Głos[edytuj | edytuj kod]
Samce sowy śnieżnej wydają monotonne krooh, krooh, krooh…, najczęściej siedząc na gałęzi[14].
Biotop[edytuj | edytuj kod]
Tundra[11], przy ciężkiej zimie przelatują na południe[15], jednak wędrówki są nieregularne, a migruje zmienna liczba osobników.
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
Gniazdo na ziemi, w płytkim zagłębieniu. Okres lęgowy przypada na maj i czerwiec. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w maju 5–14 jaj. Jaja składane w odstępach kilkudniowych, wysiadywane są od zniesienia pierwszego jaja przez okres 5 tygodni. Pisklętami zajmują się obydwoje rodzice[11].
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Gryzonie (głównie lemingi) i ptaki. Czasami poluje na ryby[11]. Im mniej pokarmu, tym większą jego część stanowią gryzonie. Poluje za dnia.
Sowa śnieżna w kulturze[edytuj | edytuj kod]
Puchaczem śnieżnym była Hedwiga z cyklu powieści o Harrym Potterze[16].
W powieści Łowcy przygód Jerzego Marlicza występuje puchacz śnieżny imieniem Wooto.
Status i ochrona[edytuj | edytuj kod]
Od 2017 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje puchacza śnieżnego za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). Wcześniej miał on status gatunku najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3].
W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej[17].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Bubo scandiacus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c Species taxon summary: scandiaca Linnæus, 1758 described in Strix (ang.). AnimalBase. [dostęp 5 września 2010].
- ↑ a b c Bubo scandiacus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
- ↑ Paweł Mielczarek, Włodzimierz Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ Banks et al. Forty-fourth supplement to the American Ornithologists' Union Check-list of North American Birds (pdf). „The Auk”. 120 (3), s. 923–931, 2003 (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: Paweł Mielczarek, Marek Kuziemko: Podrodzina: Striginae Leach, 1820 – puszczyki (Wersja: 2013-09-25). W: Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2018, Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej PTZool [dostęp 2019-09-08] (pol.).
- ↑ Andrzej G. Kruszewicz, Ptaki Polski, Multico, 2005.
- ↑ Zygmunt Czarnecki: Ptaki Europy: przewodnik terenowy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1982. ISBN 83-0100-229-8.
- ↑ Sowy SOS, Puchacz śnieżny (Bubo scandiacus), Stowarzyszenie Ochrony Sów [dostęp 2020-12-17] (pol.).
- ↑ a b c d E. Keller, prof. dr. J. H. Reichholf, G. Steinbach i inni: Leksykon zwierząt: Ptaki. Cz. 3. Warszawa: Świat Książki, 2003. ISBN 83-7311-622-2.
- ↑ P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
- ↑ Snowy Owl – Bubo scandiacus (ang.). The Owl Pages. [dostęp 28 lutego 2010].
- ↑ Sowy Polski – Sowa Śnieżna. [dostęp 23 czerwca 2010]. Cytat: Samce wydają monotonne krooh krooh krooh…, zwykle siedząc na gałęzi, rzadziej w locie.
- ↑ Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
- ↑ Joanne K. Rowling: Harry Potter i Kamień Filozoficzny. Wyd. poprawione. Media Rodzina, s. 89 i dalsze. ISBN 83-7278-000-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183)