51°58′00″N 22°13′39″E/51,966667 22,227500Rezerwat przyrody Jata
| ||
 Droga leśna w rezerwacie Jata | ||
| rezerwat leśny | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo |  lubelskie
| |
| Mezoregion | Nizina Południowopodlaska (318.9) | |
| Data utworzenia | 1933-03-21 | |
| Akt prawny | M.P. z 1952 r. nr 69, poz. 1049 | |
| Powierzchnia | 1116,94 ha | |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Łuków  | ||
Położenie na mapie Polski  | ||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | ||
Położenie na mapie powiatu łukowskiego  | ||
| 51°58′00″N 22°13′39″E/51,966667 22,227500
| ||
Rezerwat przyrody Jata – leśny rezerwat przyrody znajdujący się na terenie gminy Łuków w województwie lubelskim[1]; na północno-zachodnim skraju Równiny Łukowskiej, w Lasach Łukowskich.
Przedmiotem ochrony (według aktu powołującego) jest zachowanie wielogatunkowego lasu o charakterze naturalnym z udziałem jodły, występującej tu na północno-wschodniej granicy swego zasięgu.
Zachodnia część rezerwatu (przylegająca do drogi Żdżary – Domanice przez Jagodne), o powierzchni 337,42 ha, objęta jest ochroną ścisłą, pozostała część, o powierzchni 779,52 ha, to rezerwat częściowy.
Z bagien na terenie rezerwatu wypływają rzeki Krzna Północna i Krzna Południowa.
Flora[edytuj | edytuj kod]
Drzewostany rezerwatu tworzą jodła, jawor, dąb, świerk, sosna oraz mniej licznie lipa, klon, wiąz, olsza i jesion. Znaczna część tego drzewostanu to ponad 100-letni starodrzew.
W warstwie runa rezerwatu występują gatunki rzadkie i objęte ochroną lub charakterystyczne dla innych stref geograficznych i klimatycznych. Występujące tu gatunki objęte ochroną, to: widłak jałowcowaty, widłak goździsty, wawrzynek wilczełyko, orlik pospolity, bluszcz pospolity, lilia złotogłów, widłak jałowcowaty, widłak goździsty, bagno zwyczajne, podkolan biały, a objęte ochroną częściową to m.in. kruszyna pospolita, kalina koralowa, kopytnik pospolity, przytulia wonna, porzeczka czarna.
Fauna[edytuj | edytuj kod]
Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie między innymi gatunków –
- płazów, np. traszka grzebieniasta,
- gadów: zaskroniec zwyczajny, padalec, żmija zygzakowata,
- ptaków, tj. m.in. orlik krzykliwy, orzechówka, mysikrólik zwyczajny, gil, krzyżodziób świerkowy, bocian czarny, brodziec samotny, dzięcioł średni, muchołówka mała, puchacz zwyczajny, trzmielojad zwyczajny,
- ssaków: łoś, jeleń, sarna, dzik, 12 gatunków nietoperzy i in.
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Miejsca pamięci[edytuj | edytuj kod]
W granicach rezerwatu znajdują się pomniki upamiętniające wydarzenia historyczne związane z walką wyzwoleńczą na tym terenie:
Pomnik pamięci ks. Brzóski z 1928 wybudowany w 63 rocznicę śmierci bohatera powstania styczniowego
Pomnik – Krzyż Virtuti Militari upamiętniający miejsce obozu żołnierzy AK w latach 1943–1944
Pomnik partyzantów polskich i radzieckich z 1969 roku
Obelisk z 1996 roku upamiętniający żołnierzy AK uczestniczących w operacji Burza
Trasy turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przez teren rezerwatu biegną:
dydaktyczna ścieżka przyrodnicza "Rezerwat Jata": leśniczówka Jata – pomnik żołnierzy AK,
zielony szlak pieszy: Szlak Powstańców Styczniowych ks. Brzóski,
żółty szlak rowerowy: leśniczówka Jata – pomnik partyzantów polskich i radzieckich – pomnik ks. Brzóski – Żdżary (wieś w województwie lubelskim).
Historia ochrony przyrody[edytuj | edytuj kod]
- W 1929 r. na łamach Ochrony Przyrody Władysław Szafer opublikował projekt rezerwatu[2].
- W 1930 r. decyzją Dyrekcji Lasów Państwowych w Siedlcach zatwierdzoną przez Ministerstwo Rolnictwa ustanowiono (na powierzchni ponad 300 ha) rezerwat w celu ochrony jodły[3].
- Zarządzenie Naczelnej Dyrekcji Lasów Państwowych Nr U/2015/3 z dnia 21 marca 1933 roku potwierdziło ustanowienie rezerwatu.
- Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 4 sierpnia 1952 roku w sprawie uznania za rezerwat przyrody (M.P. z 1952 r. nr 69, poz. 1049) ustanowiło rezerwat na obszarze 335,21 ha zgodnie z nową ustawą z 7 kwietnia 1949.
- Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 7 maja 1984 zmieniające zarządzenia w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (M.P. z 1984 r. nr 15, poz. 107 §1) rozszerzyło obszar rezerwatu do 1116,96 ha i wprowadziło podział na rezerwat ścisły i częściowy.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rezerwat przyrody Jata w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody. [dostęp 2010-08-24].
- ↑ Władysław Szafer. Projekt rezerwatu dla ochrony kresowej jodły pod Łukowem. „Ochrona Przyrody”. 9, 1929. Kraków: Państwowa Rada Ochrony Przyrody.
- ↑ Maciej Zajączkowski. Ochrona przyrody w Polsce w r. 1930. „Las Polski”. 11 (3), s. 100-101, 1931. Warszawa: Związek Zawodowy Leśników w Rzeczypospolitej Polskiej.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Wacław Niedziałkowski: Monografia fitogeograficzno-leśna rezerwatów jodłowych w Nadleśnictwie Państwowem Łuków, ze szczególnym uwzględnieniem stosunków typologicznych. Instytut Badawczy Lasów Państwowych, 1935.
- Małgorzata Stanicka. Rozwój sieci rezerwatów przyrody na Lubelszczyźnie. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”. LXV (1), s. 117-136, 2010. Lublin: Zakład Ochrony Środowiska, Instytut Nauk o Ziemi, UMCS. DOI: 10.2478/v10066-010-0023-3. ISSN 0137-1983.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Rezerwat Jata (pdf) i galeria zdjęć
- strona internetowa poświęcona rezerwatowi Jata i wydarzeniom z nim związanym – wersja archiwalna
- Tajemnice rezerwatu Jata - katalog poplenerowej wystawy fotografii. Gmina Łuków.
- Formy ochrony przyrody. Nadleśnictwo Łuków.
- Rezerwat Jata – Przyroda. Towarzystwo Przyrodniczo-Historyczne „Orlik”. [dostęp 2018-05-20].
- Rezerwat Jata – Historia. Towarzystwo Przyrodniczo-Historyczne „Orlik”. [dostęp 2018-05-20].
- Jata, las, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 509.