Stanisław Pawłowski (geograf)
| ||
| ||
| Data i miejsce urodzenia | 16 marca 1882 Dębowiec koło Jasła | |
| Data i miejsce śmierci | 6 stycznia 1940 Poznań | |
| Profesor nauk geograficznych | ||
| Alma Mater | Uniwersytet we Lwowie | |
| Doktorat | 1910 | |
| Habilitacja | 1913 | |
| Profesura | 1918 | |
| Rektor | ||
| Uczelnia | Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu | |
| Okres spraw. | 1932–1933 | |
| Poprzednik | Jan Sajdak | |
| Następca | Stanisław Runge | |
| Odznaczenia | ||
 
| ||
Stanisław Pawłowski (ur. 16 marca 1882 w Dębowcu koło Jasła, zm. 6 stycznia 1940 w Poznaniu) – polski geograf, rektor Uniwersytetu Poznańskiego, członek PAU.
Spis treści
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w Dębowcu w Galicji, był synem Józefa, który większą część życia spędzał w podróżach, i Apolonii z Watulewiczów. W wieku 13 lat stracił matkę.
Od 1894 uczęszczał do C. K. Gimnazjum im. Arcyksiężnej Elżbiety w Samborze, następnie do gimnazjum w Jaśle, gdzie w roku 1902 złożył egzamin dojrzałości. Studia uniwersyteckie w zakresie geografii, geologii i meteorologii odbywał początkowo na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie uczęszczał m.in. na wykłady Albrechta Pencka, a następnie na Uniwersytecie we Lwowie, gdzie słuchał wykładów Antoniego Rehmana i młodego wówczas docenta Eugeniusza Romera, a także wybitnego historyka Bronisława Dembińskiego. Po ukończeniu studiów pracował początkowo w szkole średniej we Lwowie. Zajmował się geografią fizyczną i ekonomiczną. Jako pierwszy opracował rzeźbę polskiego wybrzeża, twórca geografii krajobrazowej.
Kariera naukowa[edytuj | edytuj kod]
Pracę doktorską pt. Temperatura wód płynących w Galicji obronił w 1910, a w 1913 złożył rozprawę habilitacyjną pt. Zlodzenie górnej Wisły, górnego Dniestru oraz ich dopływów. Tytuł profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Lwowskim uzyskał w 1918.
Od 1 kwietnia 1919 Profesor Uniwersytetu Poznańskiego, był organizatorem Instytutu Geograficznego Uniwersytetu Poznańskiego. Tu opracowano Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej, wydany w wersjach polskiej, francuskiej i angielskiej.
22 stycznia 1920 po przemianowaniu Towarzystwa Krajoznawczego na oddział Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, stanął na jego czele.
W 1923 założył Zrzeszenie Polskich Nauczycieli Geografii i przewodniczył jego dzielności do roku 1939. W 1925 zorganizował Ogólnokrajowe Towarzystwo geograficzne. Był wieloletnim redaktorem wielu czasopism geograficznych.
Z jego inicjatywy w 1928 roku powstało w Poznaniu Towarzystwo Geograficzne.
W 1932 wybrany rektorem Uniwersytetu Poznańskiego, jednak z powodu napięć na tle politycznym złożył nieprzyjętą przez senat UP rezygnację. Ponownego wyboru na urząd rektora w 1933 nie przyjął.
W 1933 roku został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[1].
Od 1936 członek Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1938 wiceprezydent Międzynarodowej Unii Geograficznej. wybrany w uznaniu olbrzymiego dorobku naukowego w dziedzinie geografii, na Międzynarodowym Kongresie Geograficznym w Amsterdamie.
Był odznaczony m. in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1938), Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą bułgarskiego Orderu Zasługi Cywilnej (1936), jugosłowiańskim Orderem Św. Sawy, Orderem Komandorskim holenderskiego dworu królewskiego Oranje-Nassau (1938), a pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1957).
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Żonaty z Ewą Pawłowską (zd. Kamińską). Mieli córkę Wandę i syna Przemysława, którzy zginęli w obozie koncentracyjnym Auschwitz.
Śmierć[edytuj | edytuj kod]
14 października 1939 został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu na ul. Młyńskiej w Poznaniu, skąd 2 grudnia przewieziono go do Fortu VII. Tutaj został rozstrzelany przez hitlerowców 6 stycznia 1940, a jego prochy pochowano prawdopodobnie w mogiłach zbiorowych na terenie Wielkopolskiego Parku Narodowego w leśnictwie Wypalanki, oddział 188.
W akcie zgonu profesora Pawłowskiego jako przyczynę zgonu podano zastrzelenie przy próbie ucieczki, była to próba zatuszowania faktu bestialskiego zamordowania[2].
Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]
Jest patronem Zespołu Szkół nr 3 im. Stanisława Pawłowskiego w Jaśle[3] oraz Szkoły Podstawowej im. prof. dr Stanisława Pawłowskiego w Dębowcu[4].
6 stycznia 2010 na Wydziale Nauk Geograficznych i Geologicznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu odbyła się uroczystość nadania Collegium Geographicum imienia Profesora Stanisława Pawłowskiego.
Jest również patronem ulic w Poznaniu oraz Gdańsku.
Wybrane publikacje[edytuj | edytuj kod]
Opublikował ponad 330 prac, m.in.:
- 1911 Niektóre kanały spławne na ziemiach polskich
- 1912 Zlodzenie górnej Wisły, górnego Dniestru i ich dopływów
- 1917 Geografia Polski
- T. I – Geografia ogólna
- T. II – Kraje i morza europejskie, cz. I – Polska, cz. II – Kraje europejskie
- T. III – Kraje i morza pozaeuropejskie
- Ze studiów nad zlodowaceniem Czarnohory
- 1922 Charakterystyka morfologiczna wybrzeża polskiego
- 1924 O położeniu geograficznym Polski
- 1928 Geograficzny krajobraz i położenie Poznania
- 1934 O przyrodniczych podstawach geografii
- 1938 Geografia jako nauka i przedmiot nauczania
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. [dostęp 2018-03-2o].
- ↑ Biogram Stanisława Pawłowskiego na stronie ipn.gov.pl. [dostęp 2016-06-05].
- ↑ Patron szkoły: Stanisław Pawłowski. [dostęp 2016-06-05].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. prof. dr. Stanisława Pawłowskiego w Dębowcu -, Szkoła Podstawowa im. prof. dr. Stanisława Pawłowskiego w Dębowcu [dostęp 2018-01-06] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Pawłowski na nina.gov.pl
- Dzięczkowski Andrzej, Pawłowski Stanisław [w] Polski słownik biograficzny, wyd PAN, tom 25, z 106, Warszawa 1980, s. 513-516
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| ||||||||||
