Stanisław Tym

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Stanisław Tym
Ilustracja
Stanisław Tym w 2010
Imię i nazwisko Stanisław Aleksy[a] Tym
Andrzej Kill (pseudonim)
Data i miejsce urodzenia 17 lipca 1937
Małkinia
Zawód aktor, felietonista, reżyser, satyryk, komediopisarz
Lata aktywności od 1958
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
Commons Multimedia w Wikimedia Commons
Wikicytaty Cytaty w Wikicytatach

Stanisław Aleksy[a] Tym pseud. Andrzej Kill (ur. 17 lipca 1937 w Małkini Górnej) – polski satyryk, aktor, komediopisarz, reżyser i felietonista.

Życiorys[edytuj]

W latach 50. XX wieku studiował w Warszawie, m.in. chemię na Politechnice Warszawskiej, przetwórstwo na SGGW, a także na Wydziale Aktorskim PWST. W czasie studiów pisał teksty i występował w kabaretach studenckich. Był też bramkarzem i szatniarzem w klubie Stodoła. W latach 1960-1972 był aktorem, autorem i reżyserem warszawskiego Teatru STS, oraz Kabaretu Owca. W latach 1984-1986 dyrektor Teatru Dramatycznego w Elblągu.

Autor wielu sztuk teatralnych, skeczy (jednym ze słynniejszych jest Ucz się Jasiu w wykonaniu Jana Kobuszewskiego, Wiesława Gołasa i Wiesława Michnikowskiego, prezentowany w kabarecie "Dudek") i słuchowisk radiowych, a także scenariuszy do filmów Stanisława Barei, w których również występował i był współreżyserem. Odtwórca roli kaowca w filmie Marka Piwowskiego Rejs. Współautor i aktor kabaretów Owca, Dudek, Lopek i Wagabunda.

Cenzura komunistyczna[edytuj]

 Osobny artykuł: Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Nazwisko Stanisława Tyma znajdowało się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL publikuje poufną instrukcję cenzorską z 21 listopada 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono nazwisko satyryka oraz następujące wytyczne: "Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów"[1].

Okres po upadku PRL[edytuj]

W drugiej połowie lat 90. pisał felietony do tygodnika Wprost, dziennika Rzeczpospolita, obecnie stały felietonista Polityki.

Laureat wielu nagród, m.in. za najlepszy scenariusz do filmu Rozmowy kontrolowane na FPFF w Gdyni w 1992 roku, Nagrody Kisiela dla najlepszego publicysty w 1998, nagrody telewizyjnego Pegaza "za poczucie humoru i przenikliwość umysłu" w 2002 roku.

W 2005 ukazał się zbiór jego tekstów i rysunków, pod tytułem "Mamuta tu mam" (który jest palindromem). Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Został członkiem komitetu poparcia Bronisława Komorowskiego przed przyspieszonymi wyborami prezydenckimi 2010[2].

Ma brata, Antoniego Tyma, który zagrał epizodyczne role w filmach Miś (1980) i Ryś (2007).

Wybrana filmografia[edytuj]

Reżyseria[edytuj]

Scenarzysta[edytuj]

Stanisław Tym w Loży Ekspertów zielonogórskiego Festiwalu Kabaretu, w 2005
Stanisław Tym i Zofia Merle na Festiwalu Kabaretu w Zielonej Górze, w 2007
Stanisław Tym i Zofia Merle w Loży Ekspertów Festiwalu Kabaretu w Zielonej Górze, w 2007

Aktor[edytuj]

Ciekawostki[edytuj]

  • W filmie Rejs Stanisław Tym grając Kaowca wypowiada w słynnym monologu swoją prawdziwą datę i miejsce urodzenia:
Znamy się mało... więc może ja bym powiedział parę słów o sobie - najpierw. Urodziłem się... urodziłem się w Małkini, w 1937 roku, w lipcu. Znaczy, w połowie lipca... właściwie w drugiej połowie lipca, właściwie... dokładnie 17 lipca. No... to tyle może o sobie - na początek... Czy są jakieś pytania?
  • 17 lipca urodziny obchodzi także Ryszard Filipski, aktor, z którego Bareja i Tym kpili z powodu jego nacjonalistyczno-komunistycznych przekonań i zaangażowania politycznego po stronie PZPR:
    • W filmie Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz Tadeusz Dudała (bohater kreowany przez Tyma) mówi do dyrektora Krzakoskiego (Krzysztof Kowalewski): "Mogę ci tylko zdradzić jego inicjały - R.F." "eref-66" był to jednoosobowy teatr Filipskiego, którego monodram Ja i mój brat wywołał falę krytyki i oskarżeń o antysemityzm. Kpiną z Filipskiego jest także to, że filmowy bohater o inicjałach "R. F." ma być remedium na kłopoty dyrektora Krzakoskiego, a Filipski słynął z wygłaszania szumnych deklaracji bardziej niż z dyskretnych działań.
    • Z filmu Miś cenzura nakazała usunięcie nazwiska tego aktora ze sceny relacjonowania przez Ochódzkiego Oli rozmowy z "reżyserem Polańskim". W oryginale Ochódzki mówił: "Oni wszyscy powariowali. Filipskiego chcą ze mnie zrobić!" co zostało zamienione na znaną dziś wersję: "Fronczewskiego chcą ze mnie zrobić!"
  • W komedii Poszukiwany, poszukiwana to ręce Stanisława Tyma pieczętują obrazy na początku filmu.
  • Ze względu na prywatny spór z Bareją, scenariusz do Bruneta wieczorową porą podpisał jako Andrzej Kill i zrezygnował z głównej roli Michała Romana.
  • Postać zniewieściałego kombinatora Malinowskiego (w tej roli Wiesław Gołas), dokonującego zamiany mieszkań, pojawiającą się w Nie ma róży bez ognia Tym stworzył dla potrzeb kabaretu "Dudek". W skeczu pt. Karolkowa niejaki Witold Kocibrzycki (także Gołas) próbował wymóc na kierowniku referatu w spółdzielni (Wiesław Michnikowski) zamianę mieszkania "w związku z przebudową ulicy Karolkowej". Z "Dudka" do scenariuszy filmowych Tyma przeniknęła także postać majstra-mentora (Jan Kobuszewski) pouczającego młodego pracownika o meandrach zawodu (skecz Ucz się Jasiu i film Brunet wieczorową porą).

Uwagi

  1. ↑ a b Na stronie internetowej ZAiKS (online.zaiks.org.pl) w wyszukiwarce utworów S. Tyma.

Przypisy

  1. ↑ Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 95.
  2. ↑ Komitet poparcia Bronisława Komorowskiego. onet.pl, 16 maja 2010. [dostęp 26 kwietnia 2014].

Bibliografia[edytuj]

  • Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015, s. 201. ISBN 9788361344704.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Tym&oldid=49922452”