Szafran
Przejdź do nawigacji
Przejdź do wyszukiwania
| ||
 Morfologia (szafran uprawny) | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | jednoliścienne | |
| Rząd | szparagowce | |
| Rodzina | kosaćcowate | |
| Rodzaj | szafran | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Crocus L. Sp. Pl. 36. 1753 | ||
Szafran
.jpg)
.JPG)
Szafran, krokus (Crocus L.) – rodzaj roślin z rodziny kosaćcowatych. Należy do niego ponad 80 gatunków. Gatunkiem typowym jest szafran uprawny (Crocus sativus L.)[2].
Spis treści
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Liście
- Kilka wąskich, rynienkowatych liści, które rosną silnie dopiero po kwitnieniu, wyrastają z bulwocebuli.
- Kwiaty
- Wyrastają także prosto z bulwocebuli. Płatki tylko w górnej części wolne, niżej zrośnięte w rurkę. Kwitnie wczesną wiosną, choć niektóre gatunki (jak szafran okazały) to gatunki jesienne.
- Część podziemna
- Kuliste bulwocebule, nieco spłaszczone, pokryte suchymi łuskami.
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
- Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG III z 2009)
Jeden z rodzajów podrodziny Crocoideae G. T. Burnett w obrębie kosaćcowatych (Iridaceae) należących do rzędu szparagowców (Asparagales) w obrębie jednoliściennych[1].
- Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa jednoliścienne (Liliopsida Brongn.), podklasa liliowe (Liliidae J.H. Schaffn.), nadrząd Lilianae Takht., rząd kosaćcowce (Iridales Raf.), podrząd Iridineae Engl., rodzina kosaćcowate (Iridaceae Juss.), podrodzina Crocoideae Burnett, plemię Croceae Dumort., podplemię Crocinae Benth. & Hook.f., rodzaj szafran (Crocus L.)[3].
- Gatunki flory Polski[4]
- szafran spiski, krokus spiski (Crocus scepusiensis (Rehmann & Woł.) Borbás)
- Crocus aerius Herb. – szafran spiżowy
- Crocus ancyriensis (Herb.) Maw – szafran turecki
- Crocus angustifolius, syn. C. susianus Hayne ex Steud. – szafran wąskolistny, krokus wąskolistny
- Crocus boryi J. Gay
- Crocus cartwrightianus Herb.
- Crocus chrysanthus (Herb.) Herb. – szafran złocisty
- Crocus etruscus Parl. – szafran toskański
- Crocus flavus Hav. – szafran żółtokwiatowy, krokus żółty
- Crocus gargaricus Herb. – szafran gargański
- Crocus sativus L. – szafran uprawny, szafran siewny, krokus uprawny
- Crocus sieberi L. – szafran Siebera, krokus Siebera
- Crocus speciosus M.B – szafran okazały, krokus okazały
- Crocus tommasinianus Herb. – szafran Tommasiniego
- Crocus vernus (L.) Hill – szafran wiosenny
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
- Roślina ozdobna: uprawianych jest około 30 gatunków. Nadają się do ogródków skalnych, na rabaty i obrzeża rabat. Mogą być również uprawiane w kępach na trawniku i pędzone w szklarni.
- Roślina przyprawowa: Od wieków też hoduje się szafran uprawny (Crocus sativus). Wysuszone znamiona szafranu uprawnego używane są jako przyprawa. Ten żółty proszek jest najdroższą przyprawą na świecie. Na zebranie 1 kg znamion potrzeba 150 tys. kwiatów szafranu uprawnego.
- Sztuka kulinarna: Szafran barwi potrawy na żółto. Zbyt duża ilość szafranu sprawia, że potrawa staje się gorzka. Szafran najczęściej stosuje się do przyprawiania ryżu, owoców morza, zup i ciast. Dobrze komponuje się z bazylią i oregano. W Polsce sławne były ongiś tzw. „baby szafranowe”, czyli puszyste ciasta drożdżowe, zabarwione na żółto szafranem.
- Jako afrodyzjak stosowany był przez Asyryjczyków, Fenicjan, Greków, Arabów, a nawet Brytyjczyków, którzy od XIV w. hodowali go w Saffron Walden.
- Jako barwnik organiczny stosowany już w starożytnej Grecji i Rzymie, także w Chinach.
Uprawa[edytuj | edytuj kod]
- Wymagania. Krokusy są łatwe w uprawie i nie mają specjalnych wymagań. Najlepiej rosną na próchniczno-piaszczystej glebie w pełnym słońcu[7].
- Rozmnażanie. Rozmnażają się wegetatywnie przez bulwocebule powstające u podstawy łodygi, powszechnie, choć nieprawidłowo, określane mianem cebulek. Najlepiej sadzić je we wrześniu-październiku, w drugim roku po oborniku[7]. Najlepiej sadzić po 3–5 bulw na głębokość 5–10 cm w odstępach około 5 cm[7]. Raz zasadzone bulwki krokusów pozostają w tym samym miejscu przez kilka-kilkanaście lat, gdy nadmiernie się zagęszczą trzeba je rozsadzić. Niektóre gatunki (szczególnie tzw. botaniczne) można uprawiać także z nasion, jednakże trzeba od wysiewu czekać 3 lata na ich zakwitnięcie[5].
Obecność w kulturze i symbolice[edytuj | edytuj kod]
Według mitologii greckiej Krokos (Crocus) był młodzieńcem, który został zamieniony w szafran (krokus)[8].
Krokus jest też symbolem trzeźwości (abstynencji)[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2009-06-09].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Crocus (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b zbiorowe: A-Z encyklopedia. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 978-3-8331-1916-3.
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c Bolesław Chlebowski, Kazimierz Mynett: Kwiaciarstwo. Warszawa: PWRiL, 1983. ISBN 83-09-00544-X.
- ↑ Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 193. ISBN 83-04-04673-3.
- ↑ Linki - Krokus Tarnobrzeg, www.krokus.tarnobrzeg.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
