Tramwaje w Warszawie
| ||
tramwaj | ||
![]() Tramwaje Pesa Swing na moście Poniatowskiego | ||
Państwo | ![]() | |
Województwo | ![]() | |
Lokalizacja | Warszawa | |
Organizator | ZTM | |
Operator | Tramwaje Warszawskie | |
Liczba linii | dzienne: 25[1] | |
Lata funkcjonowania | od 1866 | |
Infrastruktura | ||
![]() Mapa sieci tramwajowej (animowana mapa konstrukcji linii) | ||
Długość sieci | 132 km[2][3] | |
Rozstaw szyn | 1435 mm 1525 mm (do 1950) | |
Napięcie zasilania | 600 V DC | |
Strona internetowa | ||
Portal ![]() |
Tramwaje w Warszawie – system tramwajowy działający jako jeden z elementów komunikacji miejskiej, w Warszawie. Pierwsza linia tramwaju konnego została uruchomiona w 1866 r., zaś obecnie eksploatacją sieci tramwajowej oraz świadczeniem usług przewozowych zajmują się Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o., wydzielone 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych (MZK).
W grudniu 2017 Tramwaje Warszawskie posiadały 729 wagonów tramwajowych[4]. W 2018 łączna długość linii tramwajowych wynosiła 355,3 km[5]. Planowana jest dalsza rozbudowa sieci o kolejne trasy zarówno w samej Warszawie, jak i poza nią.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Tramwaje konne[edytuj | edytuj kod]


Historia warszawskich tramwajów zaczęła się 11 grudnia 1866, wraz z otwarciem 6-kilometrowej linii tramwajów konnych (zwanej Żelazną Drogą Konną[6]) łączącej Dworzec Wiedeński z Dworcem Petersburskim (obecnym Dworcem Wileńskim) i nowo zbudowanym Dworcem Terespolskim (Dworcem Wschodnim). Linia została wybudowana przez Główne Towarzystwo Dróg Żelaznych Rosyjskich. Trasa prowadziła przez ul. Marszałkowską, ul. Królewską (z odgałęzieniem od placu Grzybowskiego), Krakowskim Przedmieściem, plac Zamkowy, most Kierbedzia do ul. Targowej z odgałęzieniami w ul. Kijowskiej.
Tramwaj konny zabierał ok. 30 pasażerów[7].
Towarzystwo Belgijskie[edytuj | edytuj kod]
W latach 70. XIX w. magistrat postanowił stworzyć własną sieć tramwajową i w 1881 r. wybudowana została przez belgijską spółkę pierwsza miejska linia tramwajowa, od początku przeznaczona do przewozu pasażerów po mieście, biegnąca ul. Nalewki – ul. Świętojerską – ul. Długą – ul. Wąską – Podwalem – Krakowskim Przedmieściem (na odcinku Królewska – Nowy Zjazd obok tramwaju kolejowego) – Nowym Światem – Al. Ujazdowskimi – Bagatelą do rogatek Mokotowskich. Cała trasa, oddana do użytku 18 października 1881, była jednotorowa, a tramwaje kursowały na niej w godzinach 7:30 – 22:00. 1 listopada 1881 linię wydłużono o odcinek Muranów – Powązki (przez ul. Dziką). Miesiąc później otworzono odcinek w ul. Bielańskiej (między Nalewkami a pl. Teatralnym), a w 1882 r. tory na ul. Senatorskiej.

W następnych latach Towarzystwo Belgijskie („Société Générale de Tramways Varsoviens”) rozwijało swoją sieć, m.in. w 1882 r. przejęło tramwaj kolejowy, który utracił pierwotne znaczenie po wybudowaniu w 1875 r. kolei obwodowej wraz z mostem przy Cytadeli. W 1883 r. wprowadzono projekt reorganizacji stworzony przez Władysława T. Kisiel-Kiślańskiego, a sam pomysłodawca został prezesem tramwajów konnych do czasu ich przejęcia przez miasto (w 1898). Pod koniec 1883 sieć tramwajowa w Warszawie miała 22 km długości i 80 tramwajów obsługujących 11 linii. W latach 1886–1890 powstała trasa w Al. Jerozolimskich między ul. Marszałkowską a Nowym Światem.
W 1899 cała sieć, licząca w tym czasie 30 km i 234 tramwajów obsługujących 17 linii, została wykupiona przez miasto. Została ona następie wydzierżawiona prywatnej spółce założonej przez kilku arystokratów za roczną opłatę w wysokości 0,5 mln rubli[7]. Prezesem przedsiębiorstwa został łódzki aptekarz Maurycy Spokorny.
W 1908 miasto powierzyło firmie „Siemens & Halske” zastąpienie trakcji konnej tramwajem elektrycznym, kierownictwo tej operacji powierzono prezesowi Spokornemu (który przez kolejne osiem lat pełnił funkcję prezesa tramwajów elektrycznych).
Tramwaje elektryczne[edytuj | edytuj kod]

7 lutego 1908 uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich, a 26 marca 1908 o godz. 9:35 wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny na trasie pl. Krasińskich – pl. Unii Lubelskiej.
Logo tramwajów przedstawiało herb miasta z Syreną pod koroną z muru[9]. Pod tarczą herbową umieszczono uskrzydlone koło (symbol komunikacji szynowej) oraz wiązkę promieni (symbolizujących elektryczność)[9]. Wizerunki Syreny umieszczano także na zajezdniach tramwajowych, nazywanych w tamtym czasie remizami[9].
Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]
24 lipca 1919 Zarząd Miejski powołał przedsiębiorstwo Tramwaje Miejskie m.st. Warszawy. 31 grudnia 1921 uruchomiono pierwszą linię nocną na trasie pl. Zbawiciela – pl. Teatralny. W marcu 1925 otworzono remizę „Praga” przy ul. Kawęczyńskiej.
Okres okupacji[edytuj | edytuj kod]
W okresie od września do 18 października 1939 linie tramwajowe nie kursowały z powodu zniszczeń wojennych. 1 lipca 1941 utworzono przedsiębiorstwo „Städtische Verkehrsbetriebe Warschau”, które zajęło się eksploatacją linii tramwajowych. Od 1 sierpnia 1944 tramwaje faktycznie nie kursowały.
Okres powojenny[edytuj | edytuj kod]
W 1939 roku tabor tramwajowy wynosił 710 wozów tramwajowych, z których wojnę przetrwało ok. 200[10]. Przed wybuchem powstania warszawskiego eksploatowano 186 wozów tramwajowych. Spowodowane było to zarówno zniszczeniami wojennymi, brakiem części zamiennych, jak i polityką okupanta. W trakcie powstania zniszczono lub wywieziono 590 wozów tramwajowych, rozebrano całą sieć trakcyjną, zniszczono 3 podstacje, elektrownię, 5 zajezdni, warsztaty, a tory uszkodzono w ponad 300 miejscach[11].

20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą po wojnie linię tramwajową nr „1” łączącą ul. Kawęczyńską z ul. Wiatraczną[15]. Do sierpnia kursowało już pięć linii. We wrześniu tego samego roku po uruchomieniu podstacji na Szczęśliwicach ruszyła pierwsza po lewobrzeżnej stronie miasta linia tramwajowa na Ochocie pomiędzy Okęciem a placem Starynkiewicza, a do końca roku dalszych pięć[11]. W grudniu 1945 w mieście funkcjonowało 11 linii tramwajowych obsługiwanych przez 47 wozów silnikowych i 49 doczepnych[16].
Pod koniec 1945 podjęto decyzję o przekuciu torów tramwajowych z rozstawu 1525 mm (rosyjski) na 1435 mm[17], co związane było z tym, że tramwaje dla Warszawy pochodziły z Berlina (rewindykowano 67 sztuk nieodebranych przez Warszawę z fabryk w Gdańsku i na Śląsku przed wybuchem wojny) i Wrocławia (ofiarowano 60 sztuk). Planowano normalizację rozstawów w Polsce. Prace rozpoczęto od peryferii miasta (Mokotów, Boernerowo, Koło, Żoliborz)[11]. Zakończyły się w 1950[18]. Decyzja o zmianie rozstawu torów umożliwiła przystąpienie do budowy w Konstalu w Chorzowie nowego typu wozów silnikowych oznaczonego symbolem „N”[18].
W lipcu 1946 w stołecznych tramwajach rozpoczęło pracę pierwsze 20 kobiet-konduktorek[19].
W tym okresie uruchomiono wtedy zajezdnię „Żoliborz” przy ul. Słowackiego. 22 lipca 1946 r. uruchomiono pod wiaduktem mostu Poniatowskiego prowizoryczną zajezdnię Solec, która istniała do 1960 r. Obsługiwała ona linie Powiśla (zjazd ul. Książęcą z placu Trzech Krzyży). 18 maja 1948 zlikwidowano zajezdnię „Rakowiec”. 10 września 1955 uruchomiono zajezdnię „Mokotów” oraz zlikwidowano zajezdnię „Puławska”. 30 czerwca 1963 uruchomiono zajezdnię „Północ” oraz zlikwidowano zajezdnię „Żoliborz”.
W marcu 1948 po raz pierwszy po wojnie uruchomiono tramwaje nocne[20].
W okresie powojennym następowało konsekwentne wydzielanie torowisk tramwajowych z jezdni, co usprawniło ruch. Dokonano też pewnych likwidacji wynikających z przebudowy zburzonego miasta, jak np. linii w Al. Ujazdowskich, zastąpionej trolejbusem, czy na Nowym Świecie i Krakowskim Przedmieściu. Także pętli na pl. Trzech Krzyży i zjazdu ul. Książęcą na Powiśle. 11 września 1973 została zlikwidowana przedwojenna linia tramwajowa do Wilanowa biegnąca ulicami Goworka, Spacerową, Gagarina (odcinek otwarty w latach 1950, zamiast zjazdu ul. Książęcą z placu Trzech Krzyży) i Czerniakowską. Na linii tej musiała uciekać z tramwaju rozpoznana, żona prezydenta USA, Jacqueline Kennedy, która przyjechała na pogrzeb jednego z Radziwiłłów. Był to trzeci szlak miejskiego transportu szynowego biegnący w to miejsce. Zastąpiła ona linię wąskotorowej kolei grójeckiej.
Obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego[21] przewiduje budowę tramwaju do Wilanowa. Tym razem w ciągu ulic Belwederska – Sobieskiego – al. Rzeczypospolitej do nowej pętli w rejonie ul. Pałacowej. Byłaby to trzecia trasa tramwajowa do Wilanowa (i czwarta trasa szynowa).
W 1987 doszło w Warszawie, na skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Młynarskiej do katastrofy tramwajowej, w której zginęło 7 osób oraz było wielu rannych.
Teraźniejszość[edytuj | edytuj kod]
W latach 1980–2009 otwarto jedynie trzy odcinki tras tramwajowych, wszystkie związane z obecną dzielnicą Bemowo. 1 sierpnia 1992 roku otwarta została budowana przez 13 lat linia Cmentarz Wolski – Osiedle Górczewska, o długości ok. 4 km trasy dwutorowej. 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych wyłoniono spółkę zajmującą się prowadzeniem komunikacji tramwajowej na terenie miasta Warszawy, Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o.
31 sierpnia 1997 otwarto linię tramwajową z Koła na Nowe Bemowo. Budowa obejmowała ok. 2 km nowej trasy dwutorowej, ok. 900 m drugiego toru na istniejącej trasie do Boernerowa oraz pętlę tramwajową „Nowe Bemowo” (wyposażoną w dwa tory peronowe i jeden tor odstawczy).
21 grudnia 2005 pierwszy raz po torach wzdłuż ul. Powstańców Śląskich i al. Reymonta pojechał tramwaj specjalnej linii „P”, zaś od 2 stycznia 2006 regularnie kursują po nich linie zwykłe. Jest to pierwsza trasa tramwajowa w Warszawie z zastosowanym torowiskiem trawiastym (na części odcinka) i bezwzględnym priorytetem w ruchu dla tramwajów, a także pierwsza inwestycja tramwajowa współfinansowana z funduszy Unii Europejskiej. Trasa liczy ok. 1,9 km długości, a w ramach jej budowy przebudowano pętlę Piaski oraz pętlę Nowe Bemowo (dodatkowy tor peronowy z wyjazdem w stronę północną).

Od 16 czerwca 2007 w związku z rozpoczęciem generalnego remontu torowiska zmieniła się organizacja ruchu tramwajowego w rejonie mostu Poniatowskiego i Alej Jerozolimskich. Utrudnienia z tym związane trwały do 1 października 2007. Remont był elementem projektu modernizacji trasy tramwajowej od pętli Banacha do pętli Gocławek, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej.
W dniu 26 marca 2008 tramwaje elektryczne obchodziły stulecie istnienia. W tym samym roku rozpoczęto modernizację trasy tramwajowej od pętli Cm. Wolski do Dworca Wileńskiego. W ramach prac wykonany m.in. został pierwszy odcinek torowiska z dopuszczonym ruchem liniowym autobusów (od placu Bankowego do ul. Jagiellońskiej). W ramach tych prac, w 2008 r., zamknięty był dla ruchu tramwajowego fragment ul. Wolskiej, natomiast w 2009 w związku z licznymi pracami na trasie W-Z przez dłuższy czas tramwaje nie kursowały na odcinku od placu Bankowego do Dworca Wileńskiego, a także czasowo na pobliskich odcinkach, w tym na trasach prostopadłych (ulice Marszałkowska – Andersa, aleja Jana Pawła II, ulica Okopowa–Towarowa), gdzie również wymiennie prowadzone były remonty.
W sierpniu 2010 ogłoszono przetarg na zaprojektowanie i budowę łącznika w ciągu ulicy Powstańców Śląskich od ul. Górczewskiej do Radiowej[22].
W fazie projektowania znajdował się odcinek trasy tramwajowej na Tarchominie wzdłuż ulic Projektowanej i Światowida; odcinek na Trasie Mostu Północnego został zbudowany w ramach przetargu prowadzonego przez Zarząd Miejskich Inwestycji Drogowych w Warszawie, jako jeden z elementów trasy mostowej. W dniu 21 stycznia 2013 nastąpiło otwarcie pierwszego etapu trasy tramwajowej na Tarchomin. Uruchomiono obsługiwaną dwukierunkowymi tramwajami SWING Duo linię numer 2, kursującą między krańcami Metro Młociny i Stare Świdry. W dniu 24 grudnia 2014 przedłużono linię od przystanku Stare Świdry do pętli Tarchomin Kościelny, gdzie początkowo dojeżdżała tylko linia numer 2, następnie skierowano tam również linię numer 17 (przeniesiono pętlę z Metra Młociny). W dniu 27.02.2017 r. otworzono kolejne przedłużenie linii 2 na Tarchominie o 1,5 km do przystanku Nowodwory. Ze względu na brak pętli trasa obsługiwana jest wagonami dwukierunkowymi Pesa Jazz.
W 2019 na terenie zajezdni Mokotów otwarto Izbę Tradycji Tramwajów Warszawskich[23].
Linie tramwajowe[edytuj | edytuj kod]
Oznaczenia linii tramwajowych[edytuj | edytuj kod]
Numer | Przeznaczenie | Uwagi |
---|---|---|
1 – 39 | Linie zwykłe | Kursują codziennie w godzinach od około 4:00 do około 0:00. Wyjątkiem jest linia 14, która w dni powszednie kursuje w godzinach od poniedziałku do soboty w godzinach od około 6:00 do około 22:00, a w niedziele i święta od około 8:00 do około 22:00. Ponadto linia 9 kursuje codziennie do około 2:00. |
40 – 49 | Linie okresowe | Kursują tylko w wybrane dni tygodnia i/lub godziny |
50 – 69 | Zakres wolny | Dawniej zakres ten przeznaczony był dla trolejbusów |
70 – 79 | Linie zastępcze i uzupełniające | Uruchamiane na specjalne okoliczności lub na czas remontów oraz wyłączeń z ruchu na danym odcinku komunikacji szynowej |
80 – 99 | Zakres wolny | |
Cx | Linie cmentarne | Kursują jedynie w okresie dnia Wszystkich Świętych, zapewniając dojazd do stołecznych nekropolii |
Uruchamiane są także linie specjalne obsługiwane taborem zabytkowym, np:
D na Dzień Dziecka
W na Wielkanoc, 1 Sierpnia, Walentynki
M na Mikołajki
T jako atrakcja turystyczna
Układ linii tramwajowych[edytuj | edytuj kod]
Stan na 30 listopada 2019
Pętle i krańce[edytuj | edytuj kod]
Zestawienie zawiera istniejące pętle oraz rozjazdy, na których tramwaje dwukierunkowe mogą zmieniać kierunek jazdy.
Cała sieć przystosowana jest do obsługi taboru jednokierunkowego umożliwiając tramwajom zawracanie za pomocą pętli. Do 23 grudnia 2014 wyjątkiem był kraniec Stare Świdry, który jako jedyny przystosowany był do obsługi wyłącznie tramwajów dwukierunkowych – zastosowane zostały tam rozjazdy nakładkowe. Po wydłużeniu trasy tramwajowej do pętli Tarchomin Kościelny rozjazd został zdemontowany. W kolejnych latach, wraz ze wzrostem udziału taboru dwukierunkowego, na sieci zaczęto instalować stałe rozjazdy między torami. Znajdują się one na ulicy Prostej (kraniec Rondo Daszyńskiego) oraz na ulicy Woronicza (kraniec Metro Wierzbno). W najbliższych latach planowana jest budowa kolejnych. Oprócz tego rozjazdy nakładkowe są regularnie wykorzystywane przy okazji remontów i wyłączeń fragmentów sieci tramwajowej z ruchu lub rozbudowy sieci – na ulicy Światowida (kraniec Nowodwory) oraz na ulicy Marynarskiej (kraniec Domaniewska).
Za pętle mogą posłużyć także zajezdnie, na terenie których tramwaj zawraca bez zatrzymania się (pierwszy i ostatni przystanek ma przed zajezdnią). Takie rozwiązanie było stosowane na przykład przy budowie Trasy Mostu Północnego, kiedy to linia nr 5 zawracała na terenie zajezdni Żoliborz.
Tabor[edytuj | edytuj kod]





Tramwaje wysokopodłogowe[24][edytuj | edytuj kod]
Ilustracja | Model | Eksploatacja w Warszawie od | Liczba wagonów | Liczba składów |
---|---|---|---|---|
![]() |
Konstal 105Na | 1984 | 166 | 80 + 6 solówek |
![]() |
Konstal 105Nb | 1992–1993 | 4 | 2 |
![]() |
Konstal 105Nb/e | 1994 | 4 | 2 |
![]() |
Konstal 105Ne | 1993–1994 | 18 | 9 |
![]() |
Konstal 105Nf | 1994 | 44 | 22 |
![]() |
Konstal 105Ng | 1993 | 2 | 1 |
![]() |
Konstal 105Ni | 1992 | 28 | 11 + 6 solówek |
![]() |
Konstal 105Nm | 1996–1997 | 14 | 7 |
![]() |
Konstal 105N2k | 1995–2001 | 45 | 22 + 1 solówka |
![]() |
Konstal 105N2k/2000 | 2001 | 62 | 31 |
![]() |
HCP 123N | 2007 | 30 | 15 |
Razem: | 418 | 202 + 14 solówek |
Tramwaje niskopodłogowe[edytuj | edytuj kod]
Ilustracja | Model | Eksploatacja w Warszawie od | Niska podłoga ![]() |
Liczba wagonów |
---|---|---|---|---|
![]() |
Konstal 112N | 1995 | 24% | 1 |
![]() |
Konstal 116N | 1998 | 61% | 1 |
![]() |
Konstal 116Na | 1999 | 61% | 2 |
![]() |
Konstal 116Na/1 | 1999–2000 | 61% | 26 |
![]() |
Pesa 120N | 2007 | 100% | 15 |
![]() |
Pesa 120Na | 2010 | 100% | 180 |
![]() |
Pesa 120NaDuo[25] | 2012 | 100% | 6 |
![]() |
Pesa 128N[26][27] | 2014–2015 | 100% | 50 |
![]() |
Pesa 134N[28] | 2015[29] | 100% | 30 |
Razem: | 311 | |||
Udział składów niskowejściowych i niskopodłogowych: | 59,01% |
Tramwaje zabytkowe[30][31][edytuj | edytuj kod]
Ilustracja | Model | Producent | Rok produkcji | Numery inwentarzowe |
---|---|---|---|---|
![]() |
A | Falkenried/MAN | 1907 | 43 |
[1] | C | Lilpop, Rau i Loewenstein | 1925 | 257 |
![]() |
Lw | Linke-Hoffman Werke | 1925 | 541 |
K | Gdańska Fabryka Wagonów | 1940 | 403 | |
![]() |
Wspólnota Interesów Katowice | 1940 | 445 | |
[2] | N | Konstal | 1949 | 607 |
![]() |
Konstal | 1951 | 674 | |
![]() |
4N | Konstal | 1961 | 873 |
![]() |
4NJ | Konstal | 1957 | 838 |
![]() |
13N | Konstal | 1959 | 503 |
Konstal | 1969 | 795 | ||
102N | Konstal | 1969 | 5 | |
![]() |
102Na | Konstal | 1971 | 42 |
![]() |
105Na[32] | Konstal | 1975 | 1000, 1001 |
Kolorem pomarańczowym oznaczono wagony oczekujące na remont.
Statystyka[24][edytuj | edytuj kod]
Typ wagonu | Zakład Eksploatacji Tramwajów | Razem | |||
---|---|---|---|---|---|
R-1 | R-2 | R-3 | R-4 | ||
105Na | – | 6 | 10 | 70 | 86 |
105N po NG3 | – | 20 | 34 | 71 | 125 |
105Ne | – | 2 | 2 | – | 4 |
105Nf | – | 16 | 14 | – | 30 |
105Nm | – | – | 8 | – | 8 |
105Ni | 28 | – | – | – | 28 |
105N2k | 45 | – | – | – | 45 |
105N2k/2000 | -- | – | 62 | – | 62 |
112N | – | 1 | – | – | 1 |
116N | 1 | – | – | – | 1 |
116Na | – | 2 | – | – | 2 |
116Na/1 | – | 26 | – | – | 26 |
120N | – | – | 15 | – | 15 |
120Na | 13 | 30 | 63 | 74 | 180 |
120NaDuo | – | – | – | 6 | 6 |
123N | 30 | – | – | – | 30 |
128N | 15 | – | 20 | 15 | 50 |
134N | 18 | 12 | – | – | 30 |
Razem | 150 | 115 | 228 | 236 | 729 |
Numeracja[33][edytuj | edytuj kod]
Typ wagonu | Numery inwenarzowe |
---|---|
105Na | 1122–1123, 1164–1167, 1184-1185, 1218-1220, 1222-1258, 1260-1292, 1330+1329, 1340+1339, 2005 |
105N po NG3 | 1293-1328, 1331-1338, 1341-1362, 1365-1381, 1383-1385, 1387-1389, 1393-1400, 1403-1406, 1409-1410, 1415-1416, 1423-1428, 1433-1436, 1439-1440, 1443-1444, 1463-1464, 1467-1470 |
105Ne | 1401-1402, 1407-1408 |
105Nf | 1411-1414, 1417-1422, 1429-1432, 1437-1438, 1441-1442, 1445-1456 |
105Ni | 1363–1364, 1386, 1390–1392, 2006–2023, 2028-2029, 2038–2039 |
105Nm | 1457–1462, 1465-1466 |
105N2k | 2024-2027, 2030–2035, 2037, 2040–2073 |
105N2k/2000 | 2074–2135 |
112N | 3001 |
116N | 3002 |
116Na | 3003–3004 |
116Na/1 | 3005–3030 |
120N | 3101–3115 |
120Na | 3116–3295 |
120NaDuo | 3501–3506 |
123N | 2136–2165 |
128N | 3601–3650 |
134N | 3801–3830 |
Tabor[edytuj | edytuj kod]
Obecnie spółka Tramwaje Warszawskie posiada 529 składów. 59% z nich to pojazdy niskopodłogowe[34]. Linie: 6, 27 oraz 28 obsługiwane są głównie przez pojedyncze wagony (tzw. solówki). Resztę linii obsługują składy dwuwagonowe lub pojazdy przegubowe. 18 sierpnia 2007 na jedną z brygad linii Z-9 wyjechał po raz pierwszy po trzynastu latach przerwy skład złożony z trzech wagonów. Od 20 sierpnia 2016 r. składy trójwagonowe nie kursują już w Warszawie (ostatni raz wyjechały 19 sierpnia na linię 31).
W dniu 22 sierpnia 2008 ogłoszony został dwustopniowy przetarg na dostawę 186 wagonów całkowicie niskopodłogowych o pojemności 200/250 pasażerów (w zależności od przyjętego standardu podróży pasażerów stojących), tj. odpowiadających 186 składom dwuwagonowym tramwajów wysokopodłogowych. 155 tramwajów przeznaczonych jest na wymianę istniejącego taboru typu 13N i dużą część 105N, 31 – do obsługi nowej trasy przez Most Północny na Tarchomin. Szacowana wartość kontraktu to niemal 1,5 mld złotych netto.
13 czerwca 2010 pierwszy z nowo zamówionych składów typu 120Na Swing wyjechał na trasę. Według danych producenta kolejny Swing ma się pojawić w Warszawie w połowie lipca, a do końca roku dotrą 33 składy, a do Euro 2012 – 120[35]. 31 grudnia 2012 był ostatnim dniem eksploatacji wagonów typu 13N. W tym dniu uruchomiono również specjalną linę obsługiwaną przez te wagony.
1 czerwca 2012 roku, spółka ogłosiła przetarg na dostawę 45 fabrycznie nowych dwukierunkowych tramwajów. Przetarg wygrała Pesa oferując tramwaj z nowej rodziny Jazz (128N). Tramwaje mają dotrzeć do stolicy w latach 2014–2015.
3 lipca 2013 roku, został rozpisany przetarg na dostawę 30 nowych tramwajów, tym razem mają być krótsze (mają mieć maksymalnie 22 metry)[36].
21 listopada 2013 roku dostarczono ostatniego ze 186 Swingów, tym samym kończąc tzw. kontrakt stulecia.
Tramwaje Warszawskie podpisały umowę z firmą Hyundai Rotem na dostawę łączną 213 tramwajów. Wersja podstawowa zakłada 123 wagony (w zakres wchodzi 85 tramwajów dwukierunkowych i 18 jednokierunkowych o długości 32,5 m oraz 20 krótszych, o długości 24 m). Opcja na 90 tramwajów zakłada domówienie 45 składów dwukierunkowych i 45 jednokierunkowych o długości 32,5 metra. Te tramwaje będą o 2 metry dłuższe niż eksploatowane teraz tramwaje Pesa 120N. Planowane dostawy mają nastąpić od 2021 roku.
- w roku 2006 zamówiono 15 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120N. Dotarły one w 2007 roku;
- w roku 2009 zamówiono 186 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120Na. Dostawa rozpoczęła się w 2010 roku, a zakończyła się w 2013;
- w roku 2013 zamówiono 45 nowych niskopodłogowych, dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N. Rozpoczęła się dostawa w roku 2014. a zakończyła w 2015 roku;
- w roku 2013 zamówiono 30 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 134N. Dostawa rozpoczęła się pod koniec 2014 a zakończyła w 2015 roku[39];
- w roku 2014 zamówiono 5 nowych niskopodłogowych, dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N. Dostawa w 2015 roku
Razem Tramwaje Warszawskie od stycznia 2016 roku są w posiadaniu 311 tramwajów niskopodłogowych na 418 wysokopodłogowych z których zestawione są 202 składy dwuwagonowe i 14 solówek.
Zajezdnie tramwajowe[edytuj | edytuj kod]
Istniejące[edytuj | edytuj kod]
Zajezdnia | Adres | Ilustracja | Rok uruchomienia | Obsługiwane linie |
---|---|---|---|---|
ZET R-1 Wola | ul. Młynarska 2 | ![]() |
1903 | 9, 10, 11, 13, 14, 20, 23, 24, 26, 27, 28 |
ZET R-2 Praga | ul. Kawęczyńska 16 | 1925 | 3, 6, 7, 9, 13, 22, 23, 24, 25, 26, 28 | |
ZET R-3 Mokotów | ul. Woronicza 27 | ![]() |
1955 | 1, 4, 7, 9, 10, 14, 15, 17, 18, 25, 31, 33, 35, 41 |
ZET R-4 Żoliborz | ul. Zgrupowania Kampinos 10 | 1963 | 1, 2, 4, 6, 11, 15, 17, 18, 22, 24, 26, 28, 33, 35, 41 |
Planowane lub w budowie[edytuj | edytuj kod]
Nieistniejące[edytuj | edytuj kod]
Zajezdnia | Adres | Lata istnienia | Uwagi |
---|---|---|---|
Inżynierska | ul. Inżynierska 6 | 1866–1925 | Przejęcie obsługi przez R-2 Praga |
Muranów | ul. Sierakowska 8 | 1881–1944 | |
Mokotów | ul. Puławska 15 | 1882–1955 | Przejęcie obsługi przez R-3 Mokotów |
Rakowiec | ul. Opaczewska 35 | 1930–1948 | Zlikwidowana wraz z tramwajami szerokotorowymi |
Solec | ? | 1945–1950 | Zajezdnia prowizoryczna, zamknięta w 1950 roku wraz z likwidacją tramwajów szerokotorowych, faktycznie zlikwidowano ją w 1961 roku |
Żoliborz | Ul. Słowackiego |
1946–1963 | Przejęcie obsługi przez R-4 Północ (obecnie Żoliborz) |
Warszawski Tramwaj Wodny[edytuj | edytuj kod]
Warszawa jest jednym z siedmiu (obok Bydgoszczy, Poznania, Szczecinka, Gdyni, Gdańska i Krakowa) miast w Polsce, które posiadają tramwaj wodny. W 2006 Warszawski Tramwaj Wodny stanowiły dwa nieduże rzeczne statki wycieczkowe (w 2005 jeden – Wars), które kursowały po Wiśle w okresie letnim. Ich trasa zaczyna się przy Starym Mieście a kończy na Przyczółku Czerniakowskim. Statki te podlegają zarządowi Tramwajów Warszawskich i dlatego właśnie nazywane są tramwajami wodnymi.
Warszawski Omnibus Konny[edytuj | edytuj kod]
Warszawski Omnibus Konny to zabytkowy środek transportu przypominający tramwaj, lecz nie poruszający się po torach. Kursuje on na terenie Śródmieścia Warszawy w okresie wakacyjnym.
Omnibus kursował po stolicy od 1836 do 1881 i został zastąpiony przez tramwaje konne. W 2005 omnibusy powróciły na stołeczne ulice jako atrakcja turystyczna. Żaden z obecnie eksploatowanych omnibusów nie jest jednak dokładną repliką pojazdów z XIX wieku.
Inne informacje[edytuj | edytuj kod]
- W 2018 w granicach miasta znajdowało się 577 przystanków tramwajowych[5].
- Standardową częstotliwością linii tramwajowych w Warszawie jest co 8 minut w szczycie, co 12 minut poza szczytem, co 15 w soboty i w święta, oraz co 20 minut wczesnym rankiem i późnym wieczorem.
- Najczęściej kursującymi liniami tramwajowymi są:
- • co 2–4 minuty w szczycie, co 6 minut poza szczytem oraz co 7-8 w soboty i święta:
- – 2 Metro Młociny – Nowodwory (największa częstotliwość na odcinku Metro Młociny – Tarchomin Kościelny)
- • co 3 minuty w szczycie, 6 minut poza szczytem oraz co 15 w soboty i święta:
- – 31 Metro Wierzbno – PKP Służewiec
- Powyższe linie są zarazem najkrótszymi liniami tramwajowymi w Warszawie:
- linia 2 ma zaledwie 9 przystanków: Metro Młociny, Zajezdnia Żoliborz, Świderska, Stare Świdry, Myśliborska, Tarchomin, Mehoffera, Štefánika i Nowodwory. W godzinach szczytu linia obsługuje także kursy skrócone do pętli Tarchomin Kościelny, w których pokonuje jedynie 8 przystanków. W latach 2018–2019 linia będzie wydłużona do pętli „Winnica”. Linia 2 jest także jedyną linią tramwajową w Warszawie, spełniającą kryteria szybkiego tramwaju: bezwzględny priorytet na skrzyżowaniach (tj. zielona fala indukowana przez nadjeżdżający tramwaj) oraz ograniczona liczba przystanków usytuowanych w sporej odległości od siebie (średnio co 700 m; największa odległość między przystankami na trasie linii to 2200 m).
- linia 31 ma tylko 10 przystanków: Metro Wierzbno, Telewizja Polska, Samochodowa, Woronicza, Konstruktorska, Domaniewska, Rondo Unii Europejskiej, Postępu, Wynalazek i PKP Służewiec.
- W całej historii Tramwajów Warszawskich linią-rekordzistką pod względem krótkości trasy była linia 5, obsługująca trasę Metro Młociny – Zajezdnia Żoliborz o długości ok. 1 km, wzdłuż której miała jedynie 2 przystanki – początkowy i końcowy.
- W zespole Dworzec Centralny spotyka się 9 linii (7, 9, 10, 17, 22, 24, 25, 33 i 41). Podobna sytuacja jest w zespole Centrum, gdzie zatrzymuje się 9 linii tramwajowych (4, 7, 9, 15, 18, 22, 24, 25, 35), w zespole Okopowa, gdzie zatrzymuje się 10 linii tramwajowych (1, 10, 11, 13, 20, 22, 23, 24, 26, 27).
- Najdłużej kursującymi liniami tramwajowymi są linie 9 (codziennie od ok. 4:15 do 1:00 w nocy) oraz 2 (codziennie od ok. 4:30 do północy).
- Na ulicy Stawki, Stalowej, Nowowiejskiej między Politechniką a placem Zbawiciela, 11 Listopada oraz Młynarskiej w kierunku Bemowa torowisko jest ułożone na jezdni. Na ulicy Młynarskiej w kierunku Centrum i w alei „Solidarności” na odcinku od placu Wileńskiego do placu Bankowego, torowisko również jest położone na jezdni, jednak został tam wydzielony specjalny pas dla tramwajów i autobusów.
- 31 to jedyna warszawska linia, na której można było spotkać potrójne zestawy wagonów 105Na. Ostatnim dniem kursowania potrójnych składów, był 19 sierpnia 2016.
- W latach 90. i w pierwszej dekadzie XXI wieku, linią na której najczęściej testowano tramwaje była linia 36, która do 2001 r. oraz w latach 2006–2008 jako jedyna nie pokonywała żadnych zakrętów pod kątem prostym między krańcami – jej trasa biegła ulicami Puławską, Marszałkowską, Andersa i Mickiewicza, które są wzajemnymi przedłużeniami.
- W latach 2001–2007 w regularnej komunikacji, nie był wykorzystywany zakręt wschód-południe na placu Bankowym. W ramach objazdów skierowano tam jedynie kilkakrotnie linie 2 i 18, w latach 2001–2003 kursujące mostem Gdańskim, Międzyparkową i Andersa. Jedyną stałą linią wykorzystującą ten w zakręt we wspomnianym okresie, była linia nocna 640, która od 31 grudnia 2004 r. do końca lutego 2005 r. pokonywała ten zakręt w weekendowe noce. 16 czerwca 2007 r. na wymieniony zakręt powróciła linia 4. W latach 2011–2014 był on czasowo obsługiwany przez linię 18, zmiana była związana z budową stacji II linii metra „Dw. Wileński”.
- Do 2007 r. po Warszawie kursowały linie tramwajowe o częstotliwości 30 minut w weekendy. W latach 2006–2007 były to linie 20 i 21. Przed 2 stycznia 2006 r. co pół godziny kursowały również linie 8, 23, 24, 27, 29 i 32. Obecnie w Warszawie nie ma linii tramwajowej o tak niskiej częstotliwości kursowania.
- Odcinek: PL. BANKOWY – PL. ZBAWICIELA na ciągu ulicy Marszałkowskiej był w latach 1994–2001 obsługiwany przez siedem linii tramwajowych (do 1998 r. – 2, 4, 15, 18, 31, 35 i 36, później 2, 4, 15, 18, 35, 36 i 45), liczba ich uległa redukcji, w miarę przedłużania I linii metra. W 1998 r. kursowanie linii 31 (Potocka – plac Narutowicza) ograniczono do dni powszednich i przekształcono ją w okresową 45, która pod koniec swojego istnienia kursowała również w soboty. W 2001 r. po przedłużeniu I linii metra do stacji Ratusz Arsenał, zdecydowano o likwidacji linii 45, której rolę na Ochocie przejęła linia 36, a na Żoliborzu linia 4. W 2004 r. w związku z przedłużeniem I linii metra do stacji Dw. Gdański, Zarząd Transportu Miejskiego zdecydował się na wycofanie z Marszałkowskiej linii 2 (Żerań Wschodni – Banacha). Dwa lata później, w styczniu 2006 r. zawieszono linię 4, która została jednak przywrócona w czerwcu 2007 r. W kwietniu 2008 r. zlikwidowano jednak linię 15 (Huta – Okęcie) i od tego momentu ciąg jest obsługiwany przez cztery linie tramwajowe, początkowo 4, 18, 35 i 36, a od 2011 r. 4, 15, 18 i 35.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rozkłady jazdy. W: Warszawski Transport Publiczny [on-line]. wtp.waw.pl. [dostęp 2020-08-30].
- ↑ Wskaźniki eksploatacyjne. Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o.. [dostęp 2010-06-15].
- ↑ 403 – Dostęp zabroniony – Blog.pl.
- ↑ informator statystyczny - informacje - ZTM Warszawa, www.ztm.waw.pl [dostęp 2018-04-27] (pol.).
- ↑ a b Raport o stanie miasta. Warszawa dostępna, różnorodna i rozwijająca się. Warszawa: Urząd m.t. Warszawy, 2018, s. 18.
- ↑ Tramwaje w Polsce. Justyna Żurawicz (red.). Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2013, s. 239. ISBN 978-83-7729-215-0.
- ↑ a b Stefan Kieniewicz: Warszawa w latach 1795–1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 215.
- ↑ Źródło:Tygodnik „Świat”, 1907, nr 29 (z 20 lipca), s. 17.
- ↑ a b c Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 70.
- ↑ Janusz Oleksiewicz. Ochota – bardzo dobry adres. „Stolica”. Nr 1 (1413) (5 stycznia 1975), s. 2–3. WWP RSW „Prasa Książka Ruch”.
- ↑ a b c Jan Kubalski. Dwa resorty, których odbudowa dała najlepsze wyniki. Komunikacja. „Stolica”. Nr 2 (11) (19–26 stycznia 1947), s. 4. Naczelna Rada Odbudowy Warszawy.
- ↑ Grzegorz Sołtysiak, Jerzy S. Majewski: Warszawa. Ballada o okaleczonym mieście. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Baobab, 2006, s. 177. ISBN 978-83-7626-380-9.
- ↑ a b Jerzy Pytko, Leopold J. Pytko: Warszawa. Ocalić od zapomnienia. Warszawa: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Skarpa Warszawska, 2019, s. 216. ISBN 978-83-66195-22-6.
- ↑ Grzegorz Sołtysiak, Jerzy S. Majewski: Warszawa. Ballada o okaleczonym mieście. Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Baobab, 2006, s. 64. ISBN 978-83-7626-380-9.
- ↑ Warszawskie tramwaje elektryczne. Tom IV. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2008, s. 95. ISBN 978-83-923702-0-8.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 137.
- ↑ Tramwaje w Polsce. Justyna Żurawicz (red.). Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2013, s. 253. ISBN 978-83-7729-215-0.
- ↑ a b Marian Gajewski: Odbudowa warszawskich urządzeń komunalnych (1944–1951) [w: Warszawa stolica Polski Ludowej. Zeszyt 2]. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 107.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 148.
- ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 173.
- ↑ Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m.st. Warszawy. Urząd m.st. Warszawy, 2006-10-10. [dostęp 2012-06-14].
- ↑ Przetarg na zaprojektowanie i wybudowanie trasy tramwajowej w ciągu ul. Powstańców Śląskich (ul. Górczewską – ul. Radiową). Tramwaje Warszawskie. [dostęp 2010-08-27].
- ↑ Przyjdź i zobacz historię Tramwajów Warszawskich!. W: Tramwaje Warszawskie [on-line]. tw.waw.pl, 25 marca 2019. [dostęp 2019-04-21].
- ↑ a b Tramwaje Warszawskie - statystyka taboru, tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ wagony typu 120Na DUO (Swing DUO), tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ wagony typu 128N Jazz DUO, tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ Wszystko na temat branży kolejowej: PKP, Intercity, przewozy regionalne, koleje mazowieckie, rozkłady jazdy PKP, Kolej.
- ↑ wagony typu 134N Jazz, tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ Jazz Duo dotrą za rok do stolicy (pol.). kurier-kolejowy.pl, 2013-03-21. [dostęp 2013-03-21].
- ↑ Tramwaje • KMKM Warszawa, kmkm.waw.pl [dostęp 2020-07-09] (pol.).
- ↑ Tramwaje Warszawskie - typy, tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ Pojazdy technicznie są jako 105Na.
- ↑ Tramwaje Warszawskie - spis taboru, tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ Nowe tramwaje dla warszawskich pasażerów. Tramwaje Warszawskie, 2019-02-08. [dostęp 2019-03-11].
- ↑ Krzysztof Śmietana. Swing wyjeżdża na tory – pierwszy kurs już w sobotę. „Gazeta Stołeczna”, 2010-06-11.
- ↑ Wszystko na temat branży kolejowej: PKP, Intercity, przewozy regionalne, koleje mazowieckie, rozkłady jazdy PKP, Kolej.
- ↑ przetargi taborowe Tramwajów Warszawskich, tramwar.pl [dostęp 2020-07-09] .
- ↑ Wszystko na temat branży kolejowej: PKP, Intercity, przewozy regionalne, koleje mazowieckie, rozkłady jazdy PKP, Kolej.
- ↑ Witold Urbanowicz , Wszystkie Jazzy już w Warszawie. Odbiory przedłużą się, www.transport-publiczny.pl [dostęp 2017-02-09] (pol.).
- ↑ Konrad Majszyk, Monika Górecka-Czuryłło: Supertramwaje z zajezdni Żerań (pol.). 2009-03-27. [dostęp 2013-12-03].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Nieoficjalna strona o tramwajach w Warszawie
- Schemat sieci tramwajowej
- Plany rozwojowe transportu tramwajowego w Warszawie
- Nawigacja w komunikacji miejskiej
- Tramway in Warsaw (ang. • niem.)
|
|