Tramwaje w Warszawie

Tramwaje w Warszawie
tramwaj
Tramwaje Pesa Swing na moście Poniatowskiego
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Lokalizacja	Warszawa
Organizator	ZTM
Operator	Tramwaje Warszawskie
Liczba linii	dzienne: 25
Lata funkcjonowania	od 1866
Infrastruktura
Mapa sieci tramwajowej (animowana mapa konstrukcji linii)
Długość sieci	132 km
Rozstaw szyn	1435 mm 1525 mm (do 1950)
Napięcie zasilania	600 V DC
Strona internetowa
Portal Transport szynowy

Tramwaje w Warszawie – system tramwajowy działający jako jeden z elementów komunikacji miejskiej, w Warszawie. Pierwsza linia tramwaju konnego została uruchomiona w 1866 r., zaś obecnie eksploatacją sieci tramwajowej oraz świadczeniem usług przewozowych zajmują się Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o., wydzielone 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych (MZK).

W grudniu 2017 Tramwaje Warszawskie posiadały 729 wagonów tramwajowych. W 2018 łączna długość linii tramwajowych wynosiła 355,3 km. Planowana jest dalsza rozbudowa sieci o kolejne trasy zarówno w samej Warszawie, jak i poza nią.

Historia

Tramwaje konne

Wagon tramwaju konnego w Warszawie

Logo warszawskich tramwajów elektrycznych z 1908 przedstawiające herb miasta z Syreną pod koroną z muru, z uskrzydlonym kołem (symbol komunikacji szynowej) i wiązką promieni (symbolizujących elektryczność) pod tarczą herbową

Historia warszawskich tramwajów zaczęła się 11 grudnia 1866, wraz z otwarciem 6-kilometrowej linii tramwajów konnych (zwanej Żelazną Drogą Konną) łączącej Dworzec Wiedeński z Dworcem Petersburskim (obecnym Dworcem Wileńskim) i nowo zbudowanym Dworcem Terespolskim (Dworcem Wschodnim). Linia została wybudowana przez Główne Towarzystwo Dróg Żelaznych Rosyjskich. Trasa prowadziła przez ul. Marszałkowską, ul. Królewską (z odgałęzieniem od placu Grzybowskiego), Krakowskim Przedmieściem, plac Zamkowy, most Kierbedzia do ul. Targowej z odgałęzieniami w ul. Kijowskiej.

Tramwaj konny zabierał ok. 30 pasażerów.

Towarzystwo Belgijskie

W latach 70. XIX w. magistrat postanowił stworzyć własną sieć tramwajową i w 1881 r. wybudowana została przez belgijską spółkę pierwsza miejska linia tramwajowa, od początku przeznaczona do przewozu pasażerów po mieście, biegnąca ul. Nalewki – ul. Świętojerską – ul. Długą – ul. Wąską – Podwalem – Krakowskim Przedmieściem (na odcinku Królewska – Nowy Zjazd obok tramwaju kolejowego) – Nowym Światem – Al. Ujazdowskimi – Bagatelą do rogatek Mokotowskich. Cała trasa, oddana do użytku 18 października 1881, była jednotorowa, a tramwaje kursowały na niej w godzinach 7:30 – 22:00. 1 listopada 1881 linię wydłużono o odcinek Muranów – Powązki (przez ul. Dziką). Miesiąc później otworzono odcinek w ul. Bielańskiej (między Nalewkami a pl. Teatralnym), a w 1882 r. tory na ul. Senatorskiej.

Roboty przy zakładaniu trakcji tramwajów elektrycznych przy rogu Marszałkowskiej i Al. Jerozolimskich w 1907 roku

Elektrownia tramwajowa przy ul. Przyokopowej

W następnych latach Towarzystwo Belgijskie („Société Générale de Tramways Varsoviens”) rozwijało swoją sieć, m.in. w 1882 r. przejęło tramwaj kolejowy, który utracił pierwotne znaczenie po wybudowaniu w 1875 r. kolei obwodowej wraz z mostem przy Cytadeli. W 1883 r. wprowadzono projekt reorganizacji stworzony przez Władysława T. Kisiel-Kiślańskiego, a sam pomysłodawca został prezesem tramwajów konnych do czasu ich przejęcia przez miasto (w 1898). Pod koniec 1883 sieć tramwajowa w Warszawie miała 22 km długości i 80 tramwajów obsługujących 11 linii. W latach 1886–1890 powstała trasa w Al. Jerozolimskich między ul. Marszałkowską a Nowym Światem.

W 1899 cała sieć, licząca w tym czasie 30 km i 234 tramwajów obsługujących 17 linii, została wykupiona przez miasto. Została ona następie wydzierżawiona prywatnej spółce założonej przez kilku arystokratów za roczną opłatę w wysokości 0,5 mln rubli. Prezesem przedsiębiorstwa został łódzki aptekarz Maurycy Spokorny.

W 1908 miasto powierzyło firmie „Siemens & Halske” zastąpienie trakcji konnej tramwajem elektrycznym, kierownictwo tej operacji powierzono prezesowi Spokornemu (który przez kolejne osiem lat pełnił funkcję prezesa tramwajów elektrycznych).

Tramwaje elektryczne

Bilet imienny okresowy I klasy z 1917 roku

Mapa sieci przed 1939 (wersja interaktywna)

7 lutego 1908 uruchomiono Elektrownię Tramwajów Miejskich, a 26 marca 1908 o godz. 9:35 wyruszył pierwszy tramwaj elektryczny na trasie pl. Krasińskich – pl. Unii Lubelskiej.

Logo tramwajów przedstawiało herb miasta z Syreną pod koroną z muru. Pod tarczą herbową umieszczono uskrzydlone koło (symbol komunikacji szynowej) oraz wiązkę promieni (symbolizujących elektryczność). Wizerunki Syreny umieszczano także na zajezdniach tramwajowych, nazywanych w tamtym czasie remizami.

Okres międzywojenny

24 lipca 1919 Zarząd Miejski powołał przedsiębiorstwo Tramwaje Miejskie m.st. Warszawy. 31 grudnia 1921 uruchomiono pierwszą linię nocną na trasie pl. Zbawiciela – pl. Teatralny. W marcu 1925 otworzono remizę „Praga” przy ul. Kawęczyńskiej.

Okres okupacji

W okresie od września do 18 października 1939 linie tramwajowe nie kursowały z powodu zniszczeń wojennych. 1 lipca 1941 utworzono przedsiębiorstwo „Städtische Verkehrsbetriebe Warschau”, które zajęło się eksploatacją linii tramwajowych. Od 1 sierpnia 1944 tramwaje faktycznie nie kursowały.

Okres powojenny

W 1939 roku tabor tramwajowy wynosił 710 wozów tramwajowych, z których wojnę przetrwało ok. 200. Przed wybuchem powstania warszawskiego eksploatowano 186 wozów tramwajowych. Spowodowane było to zarówno zniszczeniami wojennymi, brakiem części zamiennych, jak i polityką okupanta. W trakcie powstania zniszczono lub wywieziono 590 wozów tramwajowych, rozebrano całą sieć trakcyjną, zniszczono 3 podstacje, elektrownię, 5 zajezdni, warsztaty, a tory uszkodzono w ponad 300 miejscach.

Tramwaj linii „8” z „gronami” („winogronami”) pasażerów wiszących na pomostach przy drzwiach wjeżdżający na most Poniatowskiego (po 1945). Widoczna na fotografii jazda na buforze z tyłu wozu była z kolei nazwana jazdą na „cycku”

20 czerwca 1945 uruchomiono pierwszą po wojnie linię tramwajową nr „1” łączącą ul. Kawęczyńską z ul. Wiatraczną. Do sierpnia kursowało już pięć linii. We wrześniu tego samego roku po uruchomieniu podstacji na Szczęśliwicach ruszyła pierwsza po lewobrzeżnej stronie miasta linia tramwajowa na Ochocie pomiędzy Okęciem a placem Starynkiewicza, a do końca roku dalszych pięć. W grudniu 1945 w mieście funkcjonowało 11 linii tramwajowych obsługiwanych przez 47 wozów silnikowych i 49 doczepnych.

Pod koniec 1945 podjęto decyzję o przekuciu torów tramwajowych z rozstawu 1525 mm (rosyjski) na 1435 mm, co związane było z tym, że tramwaje dla Warszawy pochodziły z Berlina (rewindykowano 67 sztuk nieodebranych przez Warszawę z fabryk w Gdańsku i na Śląsku przed wybuchem wojny) i Wrocławia (ofiarowano 60 sztuk). Planowano normalizację rozstawów w Polsce. Prace rozpoczęto od peryferii miasta (Mokotów, Boernerowo, Koło, Żoliborz). Zakończyły się w 1950. Decyzja o zmianie rozstawu torów umożliwiła przystąpienie do budowy w Konstalu w Chorzowie nowego typu wozów silnikowych oznaczonego symbolem „N”.

W lipcu 1946 w stołecznych tramwajach rozpoczęło pracę pierwsze 20 kobiet-konduktorek.

W tym okresie uruchomiono wtedy zajezdnię „Żoliborz” przy ul. Słowackiego. 22 lipca 1946 r. uruchomiono pod wiaduktem mostu Poniatowskiego prowizoryczną zajezdnię Solec, która istniała do 1960 r. Obsługiwała ona linie Powiśla (zjazd ul. Książęcą z placu Trzech Krzyży). 18 maja 1948 zlikwidowano zajezdnię „Rakowiec”. 10 września 1955 uruchomiono zajezdnię „Mokotów” oraz zlikwidowano zajezdnię „Puławska”. 30 czerwca 1963 uruchomiono zajezdnię „Północ” oraz zlikwidowano zajezdnię „Żoliborz”.

W marcu 1948 po raz pierwszy po wojnie uruchomiono tramwaje nocne.

W okresie powojennym następowało konsekwentne wydzielanie torowisk tramwajowych z jezdni, co usprawniło ruch. Dokonano też pewnych likwidacji wynikających z przebudowy zburzonego miasta, jak np. linii w Al. Ujazdowskich, zastąpionej trolejbusem, czy na Nowym Świecie i Krakowskim Przedmieściu. Także pętli na pl. Trzech Krzyży i zjazdu ul. Książęcą na Powiśle. 11 września 1973 została zlikwidowana przedwojenna linia tramwajowa do Wilanowa biegnąca ulicami Goworka, Spacerową, Gagarina (odcinek otwarty w latach 1950, zamiast zjazdu ul. Książęcą z placu Trzech Krzyży) i Czerniakowską. Na linii tej musiała uciekać z tramwaju rozpoznana, żona prezydenta USA, Jacqueline Kennedy, która przyjechała na pogrzeb jednego z Radziwiłłów. Był to trzeci szlak miejskiego transportu szynowego biegnący w to miejsce. Zastąpiła ona linię wąskotorowej kolei grójeckiej.

Obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przewiduje budowę tramwaju do Wilanowa. Tym razem w ciągu ulic Belwederska – Sobieskiego – al. Rzeczypospolitej do nowej pętli w rejonie ul. Pałacowej. Byłaby to trzecia trasa tramwajowa do Wilanowa (i czwarta trasa szynowa).

W 1987 doszło w Warszawie, na skrzyżowaniu ulic Wolskiej i Młynarskiej do katastrofy tramwajowej, w której zginęło 7 osób oraz było wielu rannych.

Teraźniejszość

W latach 1980–2009 otwarto jedynie trzy odcinki tras tramwajowych, wszystkie związane z obecną dzielnicą Bemowo. 1 sierpnia 1992 roku otwarta została budowana przez 13 lat linia Cmentarz Wolski – Osiedle Górczewska, o długości ok. 4 km trasy dwutorowej. 1 marca 1994 z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych wyłoniono spółkę zajmującą się prowadzeniem komunikacji tramwajowej na terenie miasta Warszawy, Tramwaje Warszawskie Sp. z o.o.

31 sierpnia 1997 otwarto linię tramwajową z Koła na Nowe Bemowo. Budowa obejmowała ok. 2 km nowej trasy dwutorowej, ok. 900 m drugiego toru na istniejącej trasie do Boernerowa oraz pętlę tramwajową „Nowe Bemowo” (wyposażoną w dwa tory peronowe i jeden tor odstawczy).

21 grudnia 2005 pierwszy raz po torach wzdłuż ul. Powstańców Śląskich i al. Reymonta pojechał tramwaj specjalnej linii „P”, zaś od 2 stycznia 2006 regularnie kursują po nich linie zwykłe. Jest to pierwsza trasa tramwajowa w Warszawie z zastosowanym torowiskiem trawiastym (na części odcinka) i bezwzględnym priorytetem w ruchu dla tramwajów, a także pierwsza inwestycja tramwajowa współfinansowana z funduszy Unii Europejskiej. Trasa liczy ok. 1,9 km długości, a w ramach jej budowy przebudowano pętlę Piaski oraz pętlę Nowe Bemowo (dodatkowy tor peronowy z wyjazdem w stronę północną).

Przedwojenne tory tramwajowe na Krakowskim Przedmieściu, wydobyte spod asfaltu w czasie remontu w 2007 i zdemontowane

Od 16 czerwca 2007 w związku z rozpoczęciem generalnego remontu torowiska zmieniła się organizacja ruchu tramwajowego w rejonie mostu Poniatowskiego i Alej Jerozolimskich. Utrudnienia z tym związane trwały do 1 października 2007. Remont był elementem projektu modernizacji trasy tramwajowej od pętli Banacha do pętli Gocławek, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej.

W dniu 26 marca 2008 tramwaje elektryczne obchodziły stulecie istnienia. W tym samym roku rozpoczęto modernizację trasy tramwajowej od pętli Cm. Wolski do Dworca Wileńskiego. W ramach prac wykonany m.in. został pierwszy odcinek torowiska z dopuszczonym ruchem liniowym autobusów (od placu Bankowego do ul. Jagiellońskiej). W ramach tych prac, w 2008 r., zamknięty był dla ruchu tramwajowego fragment ul. Wolskiej, natomiast w 2009 w związku z licznymi pracami na trasie W-Z przez dłuższy czas tramwaje nie kursowały na odcinku od placu Bankowego do Dworca Wileńskiego, a także czasowo na pobliskich odcinkach, w tym na trasach prostopadłych (ulice Marszałkowska – Andersa, aleja Jana Pawła II, ulica Okopowa–Towarowa), gdzie również wymiennie prowadzone były remonty.

W sierpniu 2010 ogłoszono przetarg na zaprojektowanie i budowę łącznika w ciągu ulicy Powstańców Śląskich od ul. Górczewskiej do Radiowej.

W fazie projektowania znajdował się odcinek trasy tramwajowej na Tarchominie wzdłuż ulic Projektowanej i Światowida; odcinek na Trasie Mostu Północnego został zbudowany w ramach przetargu prowadzonego przez Zarząd Miejskich Inwestycji Drogowych w Warszawie, jako jeden z elementów trasy mostowej. W dniu 21 stycznia 2013 nastąpiło otwarcie pierwszego etapu trasy tramwajowej na Tarchomin. Uruchomiono obsługiwaną dwukierunkowymi tramwajami SWING Duo linię numer 2, kursującą między krańcami Metro Młociny i Stare Świdry. W dniu 24 grudnia 2014 przedłużono linię od przystanku Stare Świdry do pętli Tarchomin Kościelny, gdzie początkowo dojeżdżała tylko linia numer 2, następnie skierowano tam również linię numer 17 (przeniesiono pętlę z Metra Młociny). W dniu 27.02.2017 r. otworzono kolejne przedłużenie linii 2 na Tarchominie o 1,5 km do przystanku Nowodwory. Ze względu na brak pętli trasa obsługiwana jest wagonami dwukierunkowymi Pesa Jazz.

W 2019 na terenie zajezdni Mokotów otwarto Izbę Tradycji Tramwajów Warszawskich.

Linie tramwajowe

Oznaczenia linii tramwajowych

Numer	Przeznaczenie	Uwagi
1 – 39	Linie zwykłe	Kursują codziennie w godzinach od około 4:00 do około 0:00. Wyjątkiem jest linia 14, która w dni powszednie kursuje w godzinach od poniedziałku do soboty w godzinach od około 6:00 do około 22:00, a w niedziele i święta od około 8:00 do około 22:00. Ponadto linia 9 kursuje codziennie do około 2:00.
40 – 49	Linie okresowe	Kursują tylko w wybrane dni tygodnia i/lub godziny
50 – 69	Zakres wolny	Dawniej zakres ten przeznaczony był dla trolejbusów
70 – 79	Linie zastępcze i uzupełniające	Uruchamiane na specjalne okoliczności lub na czas remontów oraz wyłączeń z ruchu na danym odcinku komunikacji szynowej
80 – 99	Zakres wolny
Cx	Linie cmentarne	Kursują jedynie w okresie dnia Wszystkich Świętych, zapewniając dojazd do stołecznych nekropolii

Uruchamiane są także linie specjalne obsługiwane taborem zabytkowym, np:
D na Dzień Dziecka
W na Wielkanoc, 1 Sierpnia, Walentynki
M na Mikołajki
T jako atrakcja turystyczna

Układ linii tramwajowych

Stan na 30 listopada 2019

Linia	Trasa	Częstotliwość [min]	Uwagi	Schemat
1	Annopol ↔ (Pl. Narutowicza) ↔ Banacha Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – Okopowa – Towarowa – rondo Daszyńskiego – Towarowa – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – Banacha	powszednie: 4/6 wolne: 7-8	Podstawowa trasa: Annopol ↔ Banacha. W godzinach szczytu dodatkowe kursy na trasach: Żerań Wschodni ↔ Banacha lub Żerań Wschodni ↔ Plac Narutowicza.
2	Nowodwory ↔ (Tarchomin Kościelny) ↔ Metro Młociny Światowida – Kuklińskiego – most Skłodowskiej-Curie – Zgrupowania AK „Kampinos”	powszednie: 4/6 (2/6) wolne: 7-8	Podstawowa trasa: Nowodwory ↔ Metro Młociny. W godzinach szczytu dodatkowe kursy na skróconej trasie: Tarchomin Kościelny ↔ Metro Młociny.
3	Annopol ↔ Gocławek Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – 11 Listopada – Targowa – plac Wileński – Targowa – Zamoyskiego – Grochowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
4	Wyścigi ↔ Żerań Wschodni Puławska – plac Unii Lubelskiej – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Bankowy – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – Jagiellońska – Ratuszowa – Targowa – 11 Listopada – rondo Żaba – Odrowąża – Matki Teresy z Kalkuty – Rembielińska – Annopol	powszednie: 8/12 wolne: 15
6	Gocławek ↔ Metro Młociny Grochowska – Zamoyskiego – Targowa – plac Wileński – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – Międzyparkowa – Andersa – Mickiewicza – plac Inwalidów – Mickiewicza – plac Wilsona – Słowackiego – Marymoncka – Zgrupowania AK „Kampinos”	powszednie: 8/12 wolne: 15o
7	Kawęczyńska-Bazylika ↔ P+R Aleja Krakowska Kawęczyńska – Kijowska – Targowa – aleja Zieleniecka – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – aleja Krakowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
9	Gocławek ↔ (Wiatraczna) ↔ P+R Aleja Krakowska (Pl. Narutowicza) Grochowska – aleja Waszyngtona – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – aleja Krakowska	powszednie: 4/12 (4/6) wolne: 15 (7-8)	Podstawowa trasa: Gocławek ↔ P+R Aleja Krakowska. Poza godzinami szczytu co drugi kurs wykonywany jest na skróconej trasie: Wiatraczna ↔ P+R Aleja Krakowska. Linia ponadto ma kursy skrócone na trasie Wiatraczna ↔ Plac Narutowicza.
10	Metro Młociny ↔ Wyścigi Nocznickiego – Wólczyńska –Broniewskiego – aleja Reymonta – Powstańców Śląskich – Połczyńska – Wolska – Skierniewicka – Kasprzaka – Prosta – aleja Jana Pawła II – Chałubińskiego – aleja Niepodległości – Nowowiejska – plac Politechniki – Nowowiejska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska	powszednie: 8/12 wolne: 15
11	Rondo Daszyńskiego ↔ Piaski Rondo Daszyńskiego – Prosta – Kasprzaka – Skierniewicka – Wolska – Połczyńska – Powstańców Śląskich – aleja Reymonta – Broniewskiego	powszednie: 8/12 wolne: 15
13	Kawęczyńska-Bazylika ↔ Cmentarz Wolski Kawęczyńska – Kijowska – Targowa – plac Wileński – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – Wolska	powszednie: 8/12 wolne: 15
14	Banacha ↔ Metro Wilanowska Banacha – Grójecka – plac Narutowicza – Filtrowa – Krzywickiego – Nowowiejska – plac Politechniki – Nowowiejska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska	powszednie: 8/12 wolne: 15
15	Marymont-Potok ↔ P+R Aleja Krakowska Mickiewicza – plac Wilsona – Mickiewicza – plac Inwalidów – Mickiewicza – Andersa – plac Bankowy – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Konstytucji – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Nowowiejska – plac Politechniki – Nowowiejska – Krzywickiego – Filtrowa – plac Narutowicza – Grójecka – aleja Krakowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
17	Tarchomin Kościelny ↔ (Metro Marymont) ↔ PKP Służewiec Światowida – Kuklińskiego – Most Skłodowskiej-Curie – Marymoncka – Słowackiego – Popiełuszki – aleja Jana Pawła II – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – rondo ONZ – aleja Jana Pawła II – Chałubińskiego – aleja Niepodległości – Rakowiecka – Boboli – Wołoska – Marynarska	powszednie: 8/12 (4/6) wolne: 15 (7-8)	Podstawowa trasa: Tarchomin Kościelny ↔ PKP Służewiec. Co drugi kurs na skróconej trasie:Metro Marymont ↔ PKP Służewiec.
18	Żerań FSO ↔ PKP Służewiec Jagiellońska – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – Międzyparkowa – Andersa – plac Bankowy – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Konstytucji – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska – Woronicza – Wołoska – Marynarska	powszednie: 8/12 wolne: 15
20	Boernerowo ↔ Żerań FSO Kaliskiego – Dywizjonu 303 – Obozowa – Młynarska – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – plac Wileński – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska	powszednie: 8/12 wolne: 15
22	Wiatraczna ↔ Piaski Grochowska – Zamoyskiego – aleja Zieleniecka – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Towarowa – rondo Daszyńskiego – Towarowa – Okopowa – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Broniewskiego	powszednie: 8/12 wolne: 15
23	Czynszowa ↔ Nowe Bemowo Czynszowa – Stalowa (powrót: Stalowa – Środkowa – Wileńska – Czynszowa) – 11 Listopada – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – Młynarska – Obozowa – Dywizjonu 303 – Radiowa – Powstańców Śląskich	powszednie: 8/12 wolne: 15
24	Gocławek ↔ Nowe Bemowo Grochowska – aleja Waszyngtona – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Towarowa – rondo Daszyńskiego – Towarowa – Okopowa – aleja Solidarności – Młynarska – Obozowa – Dywizjonu 303 – Radiowa – Powstańców Śląskich	powszednie: 8/12 wolne: 15
25	Annopol ↔ Banacha Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – 11 Listopada – Targowa – plac Wileński – Targowa – aleja Zieleniecka – aleja Poniatowskiego – most Poniatowskiego – Aleje Jerozolimskie – rondo Dmowskiego – Aleje Jerozolimskie – plac Zawiszy – Grójecka – plac Narutowicza – Grójecka – Banacha	powszednie: 8/12 wolne: 15
26	Koło ↔ Wiatraczna Dywizjonu 303 – Radiowa – Powstańców Śląskich – Połczyńska – Wolska – aleja Solidarności – most Śląsko-Dąbrowski – aleja Solidarności – plac Wileński – Targowa – Zamoyskiego – Grochowska	powszednie: 8/12 wolne: 15
27	Cmentarz Wolski ↔ Metro Marymont Wolska – aleja Solidarności – Okopowa – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Popiełuszki	powszednie: 8/12 wolne: 15
28	Dw. Wschodni (Kijowska) ↔ Piaski Kijowska – Targowa – plac Wileński – Targowa – Ratuszowa – Jagiellońska – Starzyńskiego – most Gdański – Słomińskiego – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Broniewskiego	powszednie: 8/12 wolne: 15
31	Metro Wierzbno ↔ PKP Służewiec Woronicza – Wołoska – Marynarska	powszednie: 3/6 wolne: 15
33	Kielecka ↔ Metro Młociny Rakowiecka – aleja Niepodległości – Chałubińskiego – aleja Jana Pawła II – rondo ONZ – aleja Jana Pawła II – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Broniewskiego – Wólczyńska – Nocznickiego	powszednie: 4/6 wolne: 7-8
35	Nowe Bemowo ↔ Wyścigi Powstańców Śląskich – aleja Reymonta – Broniewskiego – aleja Jana Pawła II – rondo Zgrupowania AK „Radosław” – aleja Jana Pawła II – Stawki – Andersa – plac Bankowy – Marszałkowska – rondo Dmowskiego – Marszałkowska – plac Konstytucji – Marszałkowska – plac Zbawiciela – Marszałkowska – plac Unii Lubelskiej – Puławska	powszednie: 8/12 wolne: 15
36	Metro Marymont ↔ Pl.Narutowicza Filtrowa - Nowowiejska - Pl.Konstytucji - Marszałkowska - Pl.Bankowy - Andersa - Mickiewicza - Słowackiego	powszednie:-/- wolne: 30	Linia zabytkowa kursująca w wakacje obsługiwana taborem zabytkowym
41	Żerań Wschodni ↔ PKP Służewiec Annopol – Rembielińska – Matki Teresy z Kalkuty – Odrowąża – rondo Żaba – Starzyńskiego – Most Gdański – Słomińskiego – al. Jana Pawła II – Chałubińskiego – al. Niepodległości – Rakowiecka – Boboli – Wołoska – Marynarska	powszednie: 8/- wolne: -

Pętle i krańce

Pętla Górczewska

Pętla PKP Służewiec

Pętla Wyścigi

Zestawienie zawiera istniejące pętle oraz rozjazdy, na których tramwaje dwukierunkowe mogą zmieniać kierunek jazdy.

Nazwa	Lokalizacja	Typ	Linie	Schemat	Liczba torów postojowych
Aleja Zieleniecka	al. Zieleniecka / ul. Zamoyskiego	Pętla	brak		2
Annopol	ul. Annopol / ul. Wenecka	Pętla	1, 3, 25		4
Banacha	ul. Banacha / ul. Pawińskiego	Pętla	1, 14, 25		3
Boernerowo	ul. Kaliskiego / ul. Westerplatte	Pętla	20		1
Cmentarz Wolski	ul. Fort Wola / ul. Wolska	Pętla	13, 27		3
Czynszowa	ul. Czynszowa / ul. Równa	Kryterium uliczne	23		2
Dworzec Wschodni (Kijowska)	ul. Kijowska / al. Tysiąclecia	Pętla	28		1
Gocławek	ul. Grochowska / ul. Olszynki Grochowskiej	Pętla	3, 6, 9, 24		3
Kawęczyńska-Bazylika	ul. Kawęczyńska / ul. Otwocka	Pętla	7, 13		2
Kielecka	ul. Rakowiecka / ul. Łowicka	Pętla	33		1
Koło	ul. Dywizjonu 303 / ul. Księcia Janusza	Pętla	26		3
Marymont-Potok	ul. Mickiewicza / ul. Potocka	Pętla	15		2
Metro Marymont	ul. Słowackiego / ul. Potocka	Pętla	17, 27		3
Metro Wilanowska	ul. Puławska / al. Niepodległości	Pętla	14		2
Metro Młociny	ul. Nocznickiego / ul. Kasprowicza	Pętla	2, 6, 10, 11, 33		6
Metro Wierzbno	ul. Woronicza / al. Niepodległości	Rozjazd	31		1
Nowe Bemowo	ul. Powstańców Śląskich / ul. Oławska	Pętla	23, 24, 35		3
Nowodwory	ul. Światowida / ul. Strumykowa	Rozjazd	2		brak
Osiedle Górczewska	ul. Górczewska / ul. Doroszewskiego	Pętla	brak		5
P+R Aleja Krakowska	al. Krakowska / ul. Malownicza	Pętla	7, 9, 15		3
Piaski	ul. Galla Anonima / ul. Broniewskiego	Pętla	11, 22		2
PKP Służewiec	ul. Marynarska / ul. Suwak	Pętla	17, 18, 31, 41		3
Plac Narutowicza	ul. Grójecka / ul. Filtrowa	Pętla	1, 11, 28		5
Plac Starynkiewicza	ul. Lindleya / ul. Nowogrodzka	Pętla	brak		2
Ratuszowa-ZOO	ul. Jagiellońska / ul. Ratuszowa	Pętla	brak		2
Rondo Daszyńskiego	ul. Prosta / ul. Towarowa	Rozjazd	11		brak
Tarchomin Kościelny	ul. Światowida / ul. Mehoffera	Pętla	2, 17		2
Twardowska	ul. Marymoncka / ul. Twardowska	Pętla	brak		1
Wiatraczna	ul. Grochowska / al. Stanów Zjednoczonych / al. Waszyngtona	Pętla	9, 22, 26		4
Woronicza	ul. Woronicza / ul. Marzanny	Pętla	brak		1
Wyścigi	ul. Puławska / ul. Rzymowskiego	Pętla	4, 10, 35		3
Żerań FSO	ul. Jagiellońska / ul Toruńska	Pętla	18, 20		3
Żerań Wschodni	ul. Annopol / ul. Daniszewska	Pętla	4, 41		3

Cała sieć przystosowana jest do obsługi taboru jednokierunkowego umożliwiając tramwajom zawracanie za pomocą pętli. Do 23 grudnia 2014 wyjątkiem był kraniec Stare Świdry, który jako jedyny przystosowany był do obsługi wyłącznie tramwajów dwukierunkowych – zastosowane zostały tam rozjazdy nakładkowe. Po wydłużeniu trasy tramwajowej do pętli Tarchomin Kościelny rozjazd został zdemontowany. W kolejnych latach, wraz ze wzrostem udziału taboru dwukierunkowego, na sieci zaczęto instalować stałe rozjazdy między torami. Znajdują się one na ulicy Prostej (kraniec Rondo Daszyńskiego) oraz na ulicy Woronicza (kraniec Metro Wierzbno). W najbliższych latach planowana jest budowa kolejnych. Oprócz tego rozjazdy nakładkowe są regularnie wykorzystywane przy okazji remontów i wyłączeń fragmentów sieci tramwajowej z ruchu lub rozbudowy sieci – na ulicy Światowida (kraniec Nowodwory) oraz na ulicy Marynarskiej (kraniec Domaniewska).

Za pętle mogą posłużyć także zajezdnie, na terenie których tramwaj zawraca bez zatrzymania się (pierwszy i ostatni przystanek ma przed zajezdnią). Takie rozwiązanie było stosowane na przykład przy budowie Trasy Mostu Północnego, kiedy to linia nr 5 zawracała na terenie zajezdni Żoliborz.

Tabor

Konstal 105Na za Mostem Poniatowskiego

Konstal 116Na/1 na linii 2 mija pętlę Annopol. Był to jeden z pierwszych niskopodłogowych tramwajów w Warszawie

Pesa 120N na linii 9 w trasie na Okęcie

Pesa Swing Duo na linii 2

Pesa Jazz Duo to obecnie najnowocześniejszy typ wagonu tramwajowego w Warszawie

Tramwaje wysokopodłogowe

Ilustracja	Model	Eksploatacja w Warszawie od	Liczba wagonów	Liczba składów
	Konstal 105Na	1984	166	80 + 6 solówek
	Konstal 105Nb	1992–1993	4	2
	Konstal 105Nb/e	1994	4	2
	Konstal 105Ne	1993–1994	18	9
	Konstal 105Nf	1994	44	22
	Konstal 105Ng	1993	2	1
	Konstal 105Ni	1992	28	11 + 6 solówek
	Konstal 105Nm	1996–1997	14	7
	Konstal 105N2k	1995–2001	45	22 + 1 solówka
	Konstal 105N2k/2000	2001	62	31
	HCP 123N	2007	30	15
Razem:			418	202 + 14 solówek

Tramwaje niskopodłogowe

Ilustracja	Model	Eksploatacja w Warszawie od	Niska podłoga	Liczba wagonów
	Konstal 112N	1995	24%	1
	Konstal 116N	1998	61%	1
	Konstal 116Na	1999	61%	2
	Konstal 116Na/1	1999–2000	61%	26
	Pesa 120N	2007	100%	15
	Pesa 120Na	2010	100%	180
	Pesa 120NaDuo	2012	100%	6
	Pesa 128N	2014–2015	100%	50
	Pesa 134N	2015	100%	30
Razem:				311
Udział składów niskowejściowych i niskopodłogowych:				59,01%

Tramwaje zabytkowe

Ilustracja	Model	Producent	Rok produkcji	Numery inwentarzowe
	A	Falkenried/MAN	1907	43
[1]	C	Lilpop, Rau i Loewenstein	1925	257
	Lw	Linke-Hoffman Werke	1925	541
	K	Gdańska Fabryka Wagonów	1940	403
		Wspólnota Interesów Katowice	1940	445
[2]	N	Konstal	1949	607
		Konstal	1951	674
	4N	Konstal	1961	873
	4NJ	Konstal	1957	838
	13N	Konstal	1959	503
		Konstal	1969	795
	102N	Konstal	1969	5
	102Na	Konstal	1971	42
	105Na	Konstal	1975	1000, 1001

Kolorem pomarańczowym oznaczono wagony oczekujące na remont.

Statystyka

Typ wagonu	Zakład Eksploatacji Tramwajów				Razem
	R-1	R-2	R-3	R-4
105Na	–	6	10	70	86
105N po NG3	–	20	34	71	125
105Ne	–	2	2	–	4
105Nf	–	16	14	–	30
105Nm	–	–	8	–	8
105Ni	28	–	–	–	28
105N2k	45	–	–	–	45
105N2k/2000	--	–	62	–	62
112N	–	1	–	–	1
116N	1	–	–	–	1
116Na	–	2	–	–	2
116Na/1	–	26	–	–	26
120N	–	–	15	–	15
120Na	13	30	63	74	180
120NaDuo	–	–	–	6	6
123N	30	–	–	–	30
128N	15	–	20	15	50
134N	18	12	–	–	30
Razem	150	115	228	236	729

Numeracja

Typ wagonu	Numery inwenarzowe
105Na	1122–1123, 1164–1167, 1184-1185, 1218-1220, 1222-1258, 1260-1292, 1330+1329, 1340+1339, 2005
105N po NG3	1293-1328, 1331-1338, 1341-1362, 1365-1381, 1383-1385, 1387-1389, 1393-1400, 1403-1406, 1409-1410, 1415-1416, 1423-1428, 1433-1436, 1439-1440, 1443-1444, 1463-1464, 1467-1470
105Ne	1401-1402, 1407-1408
105Nf	1411-1414, 1417-1422, 1429-1432, 1437-1438, 1441-1442, 1445-1456
105Ni	1363–1364, 1386, 1390–1392, 2006–2023, 2028-2029, 2038–2039
105Nm	1457–1462, 1465-1466
105N2k	2024-2027, 2030–2035, 2037, 2040–2073
105N2k/2000	2074–2135
112N	3001
116N	3002
116Na	3003–3004
116Na/1	3005–3030
120N	3101–3115
120Na	3116–3295
120NaDuo	3501–3506
123N	2136–2165
128N	3601–3650
134N	3801–3830

Tabor

Obecnie spółka Tramwaje Warszawskie posiada 529 składów. 59% z nich to pojazdy niskopodłogowe. Linie: 6, 27 oraz 28 obsługiwane są głównie przez pojedyncze wagony (tzw. solówki). Resztę linii obsługują składy dwuwagonowe lub pojazdy przegubowe. 18 sierpnia 2007 na jedną z brygad linii Z-9 wyjechał po raz pierwszy po trzynastu latach przerwy skład złożony z trzech wagonów. Od 20 sierpnia 2016 r. składy trójwagonowe nie kursują już w Warszawie (ostatni raz wyjechały 19 sierpnia na linię 31).

W dniu 22 sierpnia 2008 ogłoszony został dwustopniowy przetarg na dostawę 186 wagonów całkowicie niskopodłogowych o pojemności 200/250 pasażerów (w zależności od przyjętego standardu podróży pasażerów stojących), tj. odpowiadających 186 składom dwuwagonowym tramwajów wysokopodłogowych. 155 tramwajów przeznaczonych jest na wymianę istniejącego taboru typu 13N i dużą część 105N, 31 – do obsługi nowej trasy przez Most Północny na Tarchomin. Szacowana wartość kontraktu to niemal 1,5 mld złotych netto.

13 czerwca 2010 pierwszy z nowo zamówionych składów typu 120Na Swing wyjechał na trasę. Według danych producenta kolejny Swing ma się pojawić w Warszawie w połowie lipca, a do końca roku dotrą 33 składy, a do Euro 2012 – 120. 31 grudnia 2012 był ostatnim dniem eksploatacji wagonów typu 13N. W tym dniu uruchomiono również specjalną linę obsługiwaną przez te wagony.

1 czerwca 2012 roku, spółka ogłosiła przetarg na dostawę 45 fabrycznie nowych dwukierunkowych tramwajów. Przetarg wygrała Pesa oferując tramwaj z nowej rodziny Jazz (128N). Tramwaje mają dotrzeć do stolicy w latach 2014–2015.

3 lipca 2013 roku, został rozpisany przetarg na dostawę 30 nowych tramwajów, tym razem mają być krótsze (mają mieć maksymalnie 22 metry).

21 listopada 2013 roku dostarczono ostatniego ze 186 Swingów, tym samym kończąc tzw. kontrakt stulecia.

Tramwaje Warszawskie podpisały umowę z firmą Hyundai Rotem na dostawę łączną 213 tramwajów. Wersja podstawowa zakłada 123 wagony (w zakres wchodzi 85 tramwajów dwukierunkowych i 18 jednokierunkowych o długości 32,5 m oraz 20 krótszych, o długości 24 m). Opcja na 90 tramwajów zakłada domówienie 45 składów dwukierunkowych i 45 jednokierunkowych o długości 32,5 metra. Te tramwaje będą o 2 metry dłuższe niż eksploatowane teraz tramwaje Pesa 120N. Planowane dostawy mają nastąpić od 2021 roku.

Podsumowując:

• w roku 2006 zamówiono 15 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120N. Dotarły one w 2007 roku;
• w roku 2009 zamówiono 186 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 120Na. Dostawa rozpoczęła się w 2010 roku, a zakończyła się w 2013;
• w roku 2013 zamówiono 45 nowych niskopodłogowych, dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N. Rozpoczęła się dostawa w roku 2014. a zakończyła w 2015 roku;
• w roku 2013 zamówiono 30 nowych niskopodłogowych tramwajów Pesa 134N. Dostawa rozpoczęła się pod koniec 2014 a zakończyła w 2015 roku;
• w roku 2014 zamówiono 5 nowych niskopodłogowych, dwukierunkowych tramwajów Pesa 128N. Dostawa w 2015 roku

Razem Tramwaje Warszawskie od stycznia 2016 roku są w posiadaniu 311 tramwajów niskopodłogowych na 418 wysokopodłogowych z których zestawione są 202 składy dwuwagonowe i 14 solówek.

Zajezdnie tramwajowe

Istniejące

Zajezdnia	Adres	Ilustracja	Rok uruchomienia	Obsługiwane linie
ZET R-1 Wola	ul. Młynarska 2		1903	9, 10, 11, 13, 14, 20, 23, 24, 26, 27, 28
ZET R-2 Praga	ul. Kawęczyńska 16		1925	3, 6, 7, 9, 13, 22, 23, 24, 25, 26, 28
ZET R-3 Mokotów	ul. Woronicza 27		1955	1, 4, 7, 9, 10, 14, 15, 17, 18, 25, 31, 33, 35, 41
ZET R-4 Żoliborz	ul. Zgrupowania Kampinos 10		1963	1, 2, 4, 6, 11, 15, 17, 18, 22, 24, 26, 28, 33, 35, 41

Planowane lub w budowie

• Zakład Eksploatacji Tramwajów R-5 Annopol

Nieistniejące

Zajezdnia	Adres	Lata istnienia	Uwagi
Inżynierska	ul. Inżynierska 6	1866–1925	Przejęcie obsługi przez R-2 Praga
Muranów	ul. Sierakowska 8	1881–1944
Mokotów	ul. Puławska 15	1882–1955	Przejęcie obsługi przez R-3 Mokotów
Rakowiec	ul. Opaczewska 35	1930–1948	Zlikwidowana wraz z tramwajami szerokotorowymi
Solec	?	1945–1950	Zajezdnia prowizoryczna, zamknięta w 1950 roku wraz z likwidacją tramwajów szerokotorowych, faktycznie zlikwidowano ją w 1961 roku
Żoliborz	Ul. Słowackiego	1946–1963	Przejęcie obsługi przez R-4 Północ (obecnie Żoliborz)

Warszawski Tramwaj Wodny

Warszawa jest jednym z siedmiu (obok Bydgoszczy, Poznania, Szczecinka, Gdyni, Gdańska i Krakowa) miast w Polsce, które posiadają tramwaj wodny. W 2006 Warszawski Tramwaj Wodny stanowiły dwa nieduże rzeczne statki wycieczkowe (w 2005 jeden – Wars), które kursowały po Wiśle w okresie letnim. Ich trasa zaczyna się przy Starym Mieście a kończy na Przyczółku Czerniakowskim. Statki te podlegają zarządowi Tramwajów Warszawskich i dlatego właśnie nazywane są tramwajami wodnymi.

Warszawski Omnibus Konny

Warszawski Omnibus Konny na Nowym Mieście

Warszawski Omnibus Konny to zabytkowy środek transportu przypominający tramwaj, lecz nie poruszający się po torach. Kursuje on na terenie Śródmieścia Warszawy w okresie wakacyjnym.

Omnibus kursował po stolicy od 1836 do 1881 i został zastąpiony przez tramwaje konne. W 2005 omnibusy powróciły na stołeczne ulice jako atrakcja turystyczna. Żaden z obecnie eksploatowanych omnibusów nie jest jednak dokładną repliką pojazdów z XIX wieku.

Inne informacje

• W 2018 w granicach miasta znajdowało się 577 przystanków tramwajowych.
• Standardową częstotliwością linii tramwajowych w Warszawie jest co 8 minut w szczycie, co 12 minut poza szczytem, co 15 w soboty i w święta, oraz co 20 minut wczesnym rankiem i późnym wieczorem.
• Najczęściej kursującymi liniami tramwajowymi są:

• co 2–4 minuty w szczycie, co 6 minut poza szczytem oraz co 7-8 w soboty i święta:

– 2 Metro Młociny – Nowodwory (największa częstotliwość na odcinku Metro Młociny – Tarchomin Kościelny)

• co 3 minuty w szczycie, 6 minut poza szczytem oraz co 15 w soboty i święta:

– 31 Metro Wierzbno – PKP Służewiec

• Powyższe linie są zarazem najkrótszymi liniami tramwajowymi w Warszawie:
  • linia 2 ma zaledwie 9 przystanków: Metro Młociny, Zajezdnia Żoliborz, Świderska, Stare Świdry, Myśliborska, Tarchomin, Mehoffera, Štefánika i Nowodwory. W godzinach szczytu linia obsługuje także kursy skrócone do pętli Tarchomin Kościelny, w których pokonuje jedynie 8 przystanków. W latach 2018–2019 linia będzie wydłużona do pętli „Winnica”. Linia 2 jest także jedyną linią tramwajową w Warszawie, spełniającą kryteria szybkiego tramwaju: bezwzględny priorytet na skrzyżowaniach (tj. zielona fala indukowana przez nadjeżdżający tramwaj) oraz ograniczona liczba przystanków usytuowanych w sporej odległości od siebie (średnio co 700 m; największa odległość między przystankami na trasie linii to 2200 m).
  • linia 31 ma tylko 10 przystanków: Metro Wierzbno, Telewizja Polska, Samochodowa, Woronicza, Konstruktorska, Domaniewska, Rondo Unii Europejskiej, Postępu, Wynalazek i PKP Służewiec.
  • W całej historii Tramwajów Warszawskich linią-rekordzistką pod względem krótkości trasy była linia 5, obsługująca trasę Metro Młociny – Zajezdnia Żoliborz o długości ok. 1 km, wzdłuż której miała jedynie 2 przystanki – początkowy i końcowy.
• W zespole Dworzec Centralny spotyka się 9 linii (7, 9, 10, 17, 22, 24, 25, 33 i 41). Podobna sytuacja jest w zespole Centrum, gdzie zatrzymuje się 9 linii tramwajowych (4, 7, 9, 15, 18, 22, 24, 25, 35), w zespole Okopowa, gdzie zatrzymuje się 10 linii tramwajowych (1, 10, 11, 13, 20, 22, 23, 24, 26, 27).
• Najdłużej kursującymi liniami tramwajowymi są linie 9 (codziennie od ok. 4:15 do 1:00 w nocy) oraz 2 (codziennie od ok. 4:30 do północy).
• Na ulicy Stawki, Stalowej, Nowowiejskiej między Politechniką a placem Zbawiciela, 11 Listopada oraz Młynarskiej w kierunku Bemowa torowisko jest ułożone na jezdni. Na ulicy Młynarskiej w kierunku Centrum i w alei „Solidarności” na odcinku od placu Wileńskiego do placu Bankowego, torowisko również jest położone na jezdni, jednak został tam wydzielony specjalny pas dla tramwajów i autobusów.
• 31 to jedyna warszawska linia, na której można było spotkać potrójne zestawy wagonów 105Na. Ostatnim dniem kursowania potrójnych składów, był 19 sierpnia 2016.
• W latach 90. i w pierwszej dekadzie XXI wieku, linią na której najczęściej testowano tramwaje była linia 36, która do 2001 r. oraz w latach 2006–2008 jako jedyna nie pokonywała żadnych zakrętów pod kątem prostym między krańcami – jej trasa biegła ulicami Puławską, Marszałkowską, Andersa i Mickiewicza, które są wzajemnymi przedłużeniami.
• W latach 2001–2007 w regularnej komunikacji, nie był wykorzystywany zakręt wschód-południe na placu Bankowym. W ramach objazdów skierowano tam jedynie kilkakrotnie linie 2 i 18, w latach 2001–2003 kursujące mostem Gdańskim, Międzyparkową i Andersa. Jedyną stałą linią wykorzystującą ten w zakręt we wspomnianym okresie, była linia nocna 640, która od 31 grudnia 2004 r. do końca lutego 2005 r. pokonywała ten zakręt w weekendowe noce. 16 czerwca 2007 r. na wymieniony zakręt powróciła linia 4. W latach 2011–2014 był on czasowo obsługiwany przez linię 18, zmiana była związana z budową stacji II linii metra „Dw. Wileński”.
• Do 2007 r. po Warszawie kursowały linie tramwajowe o częstotliwości 30 minut w weekendy. W latach 2006–2007 były to linie 20 i 21. Przed 2 stycznia 2006 r. co pół godziny kursowały również linie 8, 23, 24, 27, 29 i 32. Obecnie w Warszawie nie ma linii tramwajowej o tak niskiej częstotliwości kursowania.
• Odcinek: PL. BANKOWY – PL. ZBAWICIELA na ciągu ulicy Marszałkowskiej był w latach 1994–2001 obsługiwany przez siedem linii tramwajowych (do 1998 r. – 2, 4, 15, 18, 31, 35 i 36, później 2, 4, 15, 18, 35, 36 i 45), liczba ich uległa redukcji, w miarę przedłużania I linii metra. W 1998 r. kursowanie linii 31 (Potocka – plac Narutowicza) ograniczono do dni powszednich i przekształcono ją w okresową 45, która pod koniec swojego istnienia kursowała również w soboty. W 2001 r. po przedłużeniu I linii metra do stacji Ratusz Arsenał, zdecydowano o likwidacji linii 45, której rolę na Ochocie przejęła linia 36, a na Żoliborzu linia 4. W 2004 r. w związku z przedłużeniem I linii metra do stacji Dw. Gdański, Zarząd Transportu Miejskiego zdecydował się na wycofanie z Marszałkowskiej linii 2 (Żerań Wschodni – Banacha). Dwa lata później, w styczniu 2006 r. zawieszono linię 4, która została jednak przywrócona w czerwcu 2007 r. W kwietniu 2008 r. zlikwidowano jednak linię 15 (Huta – Okęcie) i od tego momentu ciąg jest obsługiwany przez cztery linie tramwajowe, początkowo 4, 18, 35 i 36, a od 2011 r. 4, 15, 18 i 35.

Linki zewnętrzne

• Nieoficjalna strona o tramwajach w Warszawie
• Schemat sieci tramwajowej
• Plany rozwojowe transportu tramwajowego w Warszawie
• Nawigacja w komunikacji miejskiej
• Tramway in Warsaw (ang. • niem.)