Volkssturm
| ||
 Opaska Volkssturmu | ||
| Państwo |  III Rzesza
| |
| Historia | ||
| Sformowanie | 25 września 1944 | |
| Rozformowanie | maj 1945 | |
| Pierwszy dowódca | Joseph Goebbels | |
| Dane podstawowe | ||
| Wiek poboru | od 16 lat do 60 | |
| Podporządkowanie | NSDAP | |
| Liczebność | 6 000 000 (planowano łącznie w 4 rzutach) | |
| Budżet wojskowy | ||
Volkssturm (pol. Szturm ludowy) – formacja o charakterze pospolitego ruszenia, użyta przez Niemców w ostatniej fazie II wojny światowej. Została powołana do życia dekretem podpisanym przez Adolfa Hitlera 25 września 1944 zaczynającym się od apelu[1][2]:
Ponieważ zawiedli nas wszyscy nasi europejscy sojusznicy, po pięciu latach najcięższej walki wróg na niektórych frontach stoi w pobliżu granic Niemiec. Wytęża swoje siły, aby pobić naszą Rzeszę, zniszczyć naród niemiecki i jego ustrój społeczny, a jego ostatecznym celem jest wytępienie niemieckiego człowieka... Znanej nam totalnej woli naszych żydowskich międzynarodowych wrogów przeciwstawimy totalną walkę wszystkich ludzi niemieckich... Dla wzmocnienia aktywnych sił naszego Wehrmachtu, a w szczególności dla prowadzenia nieubłaganej walki wszędzie tam, gdzie wróg zechce stanąć na niemieckiej ziemi, wzywam wszystkich zdolnych do noszenia broni niemieckich mężczyzn, aby stanęli do walki.
Utworzenie[edytuj | edytuj kod]
Koncepcja powołania Volkssturmu wynikała z coraz bardziej dotkliwych strat ponoszonych przez Wehrmacht, zwłaszcza na froncie wschodnim. Aby je zrównoważyć, jesienią 1944 powoływano pod broń mężczyzn w wieku od 16 do 60 lat[3]. Potrzeby frontu były jednak znacznie większe. Znaleźli się w tej grupie wszyscy objęci obowiązkiem pracy, którzy ze względu na zatrudnienie w gospodarce pozostawali dotychczas poza wojskiem, a których wcielenie do wojska zwykłą drogą było utrudnione z powodu braku czasu. Do jednostek trafili między innymi urzędnicy, sklepikarze, robotnicy i młodzi chłopcy z Hitlerjugend (HJ). Kadrę zamierzano uzyskać spośród dowódców różnych organizacji partyjnych: SA, SS, NSKK i HJ.
Organizację nad tworzonymi oddziałami powierzono NSDAP. Do gauleiterów okręgów partii wysłano tajną informację o podpisaniu dekretu przez Hitlera. 20 października 1944 Reichsführer-SS Heinrich Himmler uroczyście ogłosił powołanie do życia Volkssturmu[4].
Szefem sztabu był gen. Hans Kissel.
Umundurowanie i uzbrojenie[edytuj | edytuj kod]
Członkowie Volkssturmu często nie otrzymywali umundurowania, nosili jedynie opaski z napisem „Deutsche Wehrmacht” lub „Deutscher Volkssturm – Wehrmacht”[5]. Zostali uzbrojeni głównie w starą broń, często pamiętającą jeszcze czasy I wojny światowej lub końcówkę XIX wieku, albo broń zdobyczną, a nawet myśliwską. Do użycia przeznaczono też między innymi stare karabiny maszynowe, które wyszły z użycia w Luftwaffe, na przykład MG 15, MG 17 i MG 81.
Najnowocześniejszym rodzajem uzbrojenia oddanym masowo w ręce volkssturmistów i często bardzo groźnym, zwłaszcza w walkach miejskich, były ręczne granatniki przeciwpancerne Panzerfaust i Raketenpanzerbüchse Panzerschreck oraz miotacz ognia Einstossflammenwerfer 46. Podjęto także próby produkcji broni specjalnie dla tej formacji, między innymi pistolet maszynowy MP 3008 i karabin samopowtarzalny VG 1-5.
Koncepcje użycia[edytuj | edytuj kod]
Do Volkssturmu zamierzano powołać łącznie około sześć milionów ludzi, to jest prawie wszystkich mężczyzn z roczników 1894–1928, zorganizowanych w 6710 batalionach[6]. Przewidywano użycie Volkssturmu między innymi do: ochrony granic lub innych tyłowych pozycji, obsadzenia części umocnień, w tym twierdz i rejonów fortecznych, do lokalnej obrony terenu i zapór przeciwpancernych, zanim nadciągną jednostki Wehrmachtu.
Początkowo, czyli w roku 1944, Volkssturm był wykorzystywany jako formacja obrony terytorialnej do ochrony dróg i linii kolejowych oraz umocnień. Od stycznia 1945 bataliony Volkssturmu były wysyłane na pierwszą linię frontu.
W literaturze naukowej i popularnej pisze się często o słabym przygotowaniu bojowym Volkssturmu. Zaprzecza takim poglądom Franz W. Seidler, autor książki Deutscher Volkssturm Das letzte Aufgebot 1944/45 (München 1991). Pomimo słabego uzbrojenia formacja odznaczała się karnością i niekiedy lepszym wyszkoleniem niż część formacji frontowych, gdyż ponad 2/3 żołnierzy miało za sobą służbę liniową na frontach I wojny światowej. Z racji zaawansowanego wieku, posiadania rodziny i potrzeby stabilizacji oraz chęci przeżycia wola walki była jednak znacznie osłabiona. Władze liczyły, że żołnierze Volkssturmu będą bronić swojego miejsca zamieszkania i najbliższych, co miałoby pozytywnie wpłynąć na morale. W praktyce okazało się to – zwłaszcza na terenach wschodnich Rzeszy w obliczu natarcia Armii Czerwonej – słusznym pomysłem.
Stopnie Volkssturmu[edytuj | edytuj kod]
- Volkssturmmann – szeregowy (brak oznaczeń na patkach mundurowych)
- Gruppenführer (1) – dowódca drużyny
- Zugführer (2) – dowódca plutonu
- Kompanieführer (3) – dowódca kompanii
- Bataillonsführer (4) – dowódca batalionu.
Walki[edytuj | edytuj kod]
Na froncie zachodnim volkssturmiści poddawali się często bez próby podjęcia walki. Odmienna sytuacja występowała na froncie wschodnim. Przeświadczenie, że Armia Czerwona dąży do zniszczenia narodu niemieckiego, powodowało, że Volkssturm walczył zaciekle. W dniu 20 kwietnia 1945 Hitler odznaczył młodych volkssturmistów z Hitlerjugend za zniszczenie radzieckich czołgów przy pomocy Panzerfaustów.
Żołnierze Volkssturmu wzięli udział w obronie Kostrzyna, Kołobrzegu, Wrocławia (około 15 000 osób – jedna trzecia załogi), Berlina (ponad 40 000 żołnierzy, w większości nieuzbrojonych), w walkach na zachodzie (głównie 19 Armia), między innymi w Schwarzwaldzie. Oddziały Volkssturmu nie utworzyły samodzielnych jednostek większych od batalionu[7], weszły jednak w skład Grup Dywizyjnych Breisach i von Witzleben oraz 1005 Brygady. Dywizje grenadierów ludowych (Volks-Grenadier-Divisionen), mimo swej nazwy, nie miały podporządkowanych zbyt wielu jednostek Volkssturmu.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kronika II wojny światowej, 1999, s. 373.
- ↑ Dekret z 25 września 1944 o powołaniu Volkssturmu (niem.) ogłoszony w Reichsgesetzblatt z 20 X 1944, nr 53, cz 1. s. 253–254.
- ↑ Zgodnie z § 4 ustawy o służbie wojskowej z 21 maja 1935 obowiązek służby obejmował mężczyzn od 18 do 45 lat, lecz w czasie wojny lub „szczególnego położenia” minister wojny mógł rozszerzyć krąg podlegających służbie (§ 6). Na podstawie dekretu z 4 lutego 1938 obowiązki ministra wojny przejął szef OKW.
- ↑ Zgodnie z dekretem z 25 września 1944 Himmler jako dowódca wojsk zapasowych odpowiadał za organizację wojskową, wyszkolenie, uzbrojenie i wyekwipowanie Volkssturmu, szef sztabu SA Wilhelm Schepmann za ćwiczenia strzeleckie, dowódca NSKK Erwin Kraus za ćwiczenia w obsłudze pojazdów mechanicznych, szef kancelarii NSDAP Martin Bormann za dobór dowódców.
- ↑ Był to warunek przewidziany przez Regulamin dołączony do IV Konwencji Haskiej (1907) o prawach i zwyczajach wojny lądowej w art. 1 – członkowie pospolitego ruszenia powinni jawnie nosić broń i mieć stałą i dającą się rozpoznać z daleka odznakę wyróżniającą. Wymóg ten powtórzyła w art. 1 Konwencja Genewska o jeńcach (1929).
- ↑ Batalion składał się z 4 kompanii po 3 lub 4 plutony. Pluton miał 3 lub 4 drużyny po 10 żołnierzy. Zaplanowana wielkość Volkssturmu z różnych przyczyn nie była możliwa do urzeczywistnienia i ogółem użyto w działaniach przynajmniej – jak to określił w 1962 jego były szef sztabu H. Kissel – 700 batalionów, co było równoznaczne siłom piechoty w od 70 do 100 dywizjach piechoty. Tadeusz Sawicki, Niemieckie wojska lądowe, s. 136.
- ↑ Podstawową jednostką Volkssturmu był batalion, chociaż w kilku przypadkach zorganizowano także pułki. Tadeusz Sawicki, op. cit., s. 134.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim czerwiec 1944 – maj 1945 (struktura). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 132–140. ISBN 83-01-06556-7.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Der Volkssturm (niem.). Lexikon der Wehrmacht.