Wieża Quistorpa

Wieża Quistorpa Quistorpturm
nr rej. A-171 z 24 czerwca 2004
Wieża Quistorpa (przed 1946 rokiem)
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Szczecin
Adres	Wzgórze Arkony, Park Leśny Arkoński
Typ budynku	wieża widokowa
Architekt	Franz Schwechten
Inwestor	Martin Quistorp
Wysokość całkowita	52 m
Wysokość do dachu	45 m
Kondygnacje	9
Rozpoczęcie budowy	1900
Ukończenie budowy	1904
Zniszczono	około 1944–1945
Położenie na mapie Szczecina Wieża Quistorpa
Położenie na mapie Polski Wieża Quistorpa
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Wieża Quistorpa
53°27′52,5″N 14°30′58,6″E

Wieża Quistorpa (niem. Quistorpturm) – wieża widokowa na Wzgórzu Arkony w Lasku Arkońskim w Szczecinie (Osów), wzniesiona w latach 1900–1904; od końca II wojny światowej w stanie ruiny; wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa zachodniopomorskiego.

Ruiny wieży (2008)

Ruiny wieży, druga kondygnacja (2007)

Fragment wnętrza (2016)

Wybudowana została w latach 1900–1904 na polecenie Martina Quistorpa w hołdzie dla ojca Johannesa, szczecińskiego fabrykanta i filantropa, fundatora wielu inwestycji miejskich i bardzo wpływowego człowieka. Wieża Quistorpa wraz z okolicznym obszarem, zagospodarowanym licznymi alejkami i zielenią ogrodową, stanowiła punkt docelowy niedzielnych spacerów szczecinian. Projekt wieży został wykonany przez Franza Schwechtena, jednego z berlińskich architektów, współpracownika Waltera Gropiusa. Schwechten stworzył Zamek Cesarski w Poznaniu, a także w Berlinie, m.in. Kościół Pamięci i Dworzec Anhalcki oraz niektóre budynki w centrum Szczecina, w tym salę koncertową Kozerthaus, nie zachowaną do obecnych czasów, na której miejscu zbudowano nowy gmach.Filharmonii.

Projekt wieży zatwierdzony został 1 stycznia 1900. 16 lipca tego samego roku wydano zezwolenie na budowę. Budowla gotowa była w stanie surowym 17 lutego 1902 roku, a prace wykończeniowe trwały do odbioru końcowego w dniu 23 marca 1904. Uroczyste otwarcie wieży nastąpiło 14 maja 1904.

Podstawa wieży została zbudowana z ciosów kamienia. Na pierwszej kondygnacji znajdowała się letnia kawiarenka, która dzięki otwartym arkadom, była dostępna z każdej strony. Pomieszczenie przykryte zostało sklepieniem krzyżowym, a zamiast dachu wykonano nad nim taras widokowy. Na dwóch jego narożach znajdowały się monumentalne rzeźby alegoryczne uosabiające Handel i Przemysł autorstwa berlińskiego rzeźbiarza Ludwiga Manzla. W środkowej części tarasu znajdował się sześcioboczny trzon ceglanej wieży, przechodzący powyżej w kształt cylindra zakończonego krenelażem. Powyżej była mniejsza, też cylindryczna wieżyczka (również z krenelażem), która wieńczyła budowlę. Wieża mierzyła 45 metrów wysokości (52 m z masztem) i składała się z dziewięciu kondygnacji. Od strony obecnej ulicy Arkońskiej prowadziły do wieży szerokie, kamienne schody, ułatwiające pokonanie stromego w tej części lasu odcinka drogi.

7 kwietnia 1914 w górną część wieży uderzył piorun i uległa ona uszkodzeniu. Po remoncie i zainstalowaniu instalacji odgromowej udostępniono ją ponownie odwiedzającym gościom. W 1942 na szczycie wieży zainstalowana została stacja radarowa oraz punkt obserwacyjny obrony przeciwlotniczej.

Okoliczności i dokładny czas zburzenia wieży nie są do końca jasne. Jedna spośród wersji mówi, że wieża zniszczona została w 1944 roku wskutek jednego z alianckich nalotów bombowych, inna – że wysadzona była w powietrze przez Niemców w 1945 podczas walk o Szczecin, ponieważ stanowiła łatwy punkt odniesienia dla radzieckiej artylerii. Obecnie na wzgórzu znajdują się fragmenty budowli, częściowo zasypane ziemią i zarośnięte. Obok pozostałości znajduje się wejście do podziemi. Pod ziemią istnieje ok. 30-metrowy betonowy korytarz, następnie przechodzący w korytarz drewniany. Jeszcze w latach 80. możliwe było przejście korytarza i wyjście kilkadziesiąt metrów od ruin wieży. Obecnie wyjście jest zablokowane zwałami ziemi.

W tym miejscu była kręcona jedna ze scen w filmie Młode wilki.

Ruiny wieży obok m.in. Jasnych Błoni, Parku Kasprowicza, willi dawnych dzielnic Westendu i Neu Westendu znalazły się na wytyczonej w 2008 roku ścieżce edukacyjnej „Śladami Quistorpów”. Od 2009 roku pod auspicjami miejskiego konserwatora zabytków trwają prace koncepcyjne dotyczące odbudowy Wieży Quistorpa na punkt widokowy oraz jej zagospodarowania na cele turystyczno-użytkowe. W 2011 na koszt miasta budowlę zabezpieczono, ponadto odsłaniając fragmenty oryginalnej posadzki.