Województwo poznańskie (1945–1975)
| ||||
| ||||
| 1944 – 1975 | ||||
| Państwo |  Rzeczpospolita Polska
| |||
| Stolica | Poznań | |||
| Data powstania | 22 sierpnia 1944 | |||
| Data likwidacji | 1 czerwca 1975 | |||
| Zarządzający | Miejska Rada Narodowa w Poznaniu | |||
| Powierzchnia | 26 723[1] km² | |||
| Populacja (1965) • liczba ludności |
2 126 300 | |||
| Tablice rejestracyjne | P | |||
Położenie na mapie Polski  | ||||
| 52,4064°N 16,9252°E/52,406400 16,925200 | ||||
Portal  Polska
| ||||
Województwo poznańskie – dawna jednostka podziału administracyjnego Polski najwyższego szczebla, której stolicą był Poznań, formalnie przywrócona 22 sierpnia 1944[2]. Faktycznie jednostka została zorganizowana po przejściu linii frontu. 25 września 1945 została powiększona o część Ziem Odzyskanych. Województwo kilkakrotnie zmieniało swoje granice. W latach 1946–1950 było największym województwem Polski. W związku z reformą administracyjną w 1975 województwo zostało zlikwidowane a jego teren został podzielony w większości pomiędzy tzw. małe województwo poznańskie, województwo kaliskie, województwo konińskie, województwo leszczyńskie i województwo pilskie (część zachodnich gmin weszła natomiast w skład województw: gorzowskiego i zielonogórskiego). Obecnie w większości teren województwa należy do województwa wielkopolskiego.
Zmiany 1946[edytuj | edytuj kod]
W myśl reformy regulującej podział administracyjny kraju z 28 czerwca 1946, województwo poznańskie objęło swoim obszarem teren zajmowany przez przedwojenny region o tej samej nazwie, do którego włączono południowo-zachodnią część Ziem Odzyskanych z Piłą, Gorzowem i Zieloną Górą, wchodzących w skład Okręgu III (Pomorze Zachodnie). Powstała w ten sposób jednostka administracyjna była największa w kraju i dzieliła się na czterdzieści jeden powiatów, w tym dwa grodzkie: Poznań i Gniezno. Największym i najludniejszym powiatem ziemskim był wówczas powiat koniński.
28 czerwca 1946 r. utworzono ekspozyturę urzędu wojewódzkiego w Gorzowie, której zakres działania obejmował powiaty: babimojski, gorzowski, gubiński, krośnieński, międzyrzecki, pilski, rzepiński, skwierzyński, sulęciński, strzelecki, świebodziński, wschowski, zielonogórski[3].
| Powiat | Miasto powiatowe | Pow. (km²) | Ludność | Gęstość zal. (os / km² | |
|---|---|---|---|---|---|
| Powiaty województwa poznańskiego w 1947 | |||||
| babimojski | 
|
Babimost | 282 | 9200 | 33 |
| chodzieski | 
|
Chodzież | 893 | 38 900 | 44 |
| czarnkowski | 
|
Czarnków | 919 | 37 400 | 41 |
| Gniezno miasto | 
|
Gniezno | 18 | 30 300 | 1683 |
| gnieźnieński |
|
Gniezno | 1126 | 51 100 | 45 |
| gorzowski | 
|
Gorzów | 1253 | 46 900 | 37 |
| gostyński | 
|
Gostyń | 701 | 55 300 | 79 |
| gubiński | 
|
Gubin | 513 | 6200 | 12 |
| jarociński | 
|
Jarocin | 1124 | 85 200 | 76 |
| kaliski | 
|
Kalisz | 1478 | 162 000 | 110 |
| kępiński | 
|
Kępno | 1179 | 82 900 | 70 |
| kolski | 
|
Koło | 1097 | 93 400 | 85 |
| koniński | 
|
Konin | 2152 | 167 500 | 78 |
| kościański | 
|
Kościan | 1057 | 73 400 | 69 |
| krośnieński | 
|
Krosno nad Odrą | 1307 | 14 200 | 11 |
| krotoszyński | 
|
Krotoszyn | 915 | 70 600 | 77 |
| leszczyński | 
|
Leszno | 827 | 55 900 | 68 |
| międzychodzki | 
|
Międzychód | 755 | 25 800 | 34 |
| międzyrzecki | 
|
Międzyrzecz | 706 | 20 500 | 29 |
| mogileński | 
|
Mogilno | 1059 | 61 500 | 58 |
| nowotomyski | 
|
Nowy-Tomyśl | 1276 | 74 800 | 59 |
| obornicki | 
|
Oborniki | 966 | 44 000 | 46 |
| ostrowski | 
|
Ostrów Wielkopolski | 1194 | 101 600 | 85 |
| pilski | 
|
Piła | 967 | 36 900 | 38 |
| Poznań miasto | 
|
Poznań | 226 | 268 000 | 1186 |
| poznański |
|
Poznań | 1089 | 74 700 | 69 |
| rawicki | 
|
Rawicz | 523 | 43 400 | 83 |
| rzepiński | 
|
Słubice | 1189 | 12 300 | 10 |
| skwierzyński | 
|
Skwierzyna | 658 | 9000 | 14 |
| strzelecki | 
|
Strzelce Krajeńskie | 1102 | 26 000 | 24 |
| szamotulski | 
|
Szamotuły | 1076 | 60 000 | 56 |
| średzki | 
|
Środa | 800 | 47 300 | 59 |
| śremski | 
|
Śrem | 910 | 55 500 | 61 |
| świebodziński | 
|
Świebodzin | 911 | 27 100 | 30 |
| turecki | 
|
Turek | 1591 | 114 300 | 72 |
| wągrowiecki | 
|
Wągrowiec | 1037 | 50 800 | 49 |
| wolsztyński | 
|
Wolsztyn | 754 | 41 600 | 55 |
| wrzesiński | 
|
Września | 608 | 43 000 | 71 |
| wschowski | 
|
Wschowa | 272 | 11 500 | 42 |
| zielonogórski | 
|
Zielona Góra | 875 | 39 600 | 45 |
| żniński | 
|
Żnin | 739 | 38 900 | 53 |
Zmiany w 1950[edytuj | edytuj kod]
Reforma administracyjna z 6 lipca 1950 spowodowała utworzenie nowych województw: koszalińskiego, opolskiego i zielonogórskiego. W skład tego ostatniego weszły przede wszystkim zachodnie powiaty województwa poznańskiego, a oprócz nich, do województwa bydgoskiego przyłączono powiaty mogileński i żniński, tak więc jego powierzchnia zmalała, a granice zbliżyły się do współczesnych granic województwa wielkopolskiego.
Z powiatów ziemskich wydzielono aż cztery kolejne miasta: Kalisz, Leszno, Piłę i Ostrów Wlkp., a później, w 1973, także Konin. Utworzono także dwa nowe powiaty: pleszewski i słupecki, a w 1957 wydzielono z województwa Poznań, przyznając mu status miasta na prawach województwa[4].
| Powiat | Pow.(km²) | Lud.(tys.) | Mieszk. /km² |
Miasta | Gminy | Siedziba | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Powiaty województwa poznańskiego w 1973 | |||||||
| Chodzieski | 892 | 49,2 | 55 | 4 | 6 | Chodzież
| |
| Czarnkowski | 972 | 43,5 | 45 | 2 | 5 | Czarnków
| |
| Gniezno miasto | 28 | 52,4 | 1896 | 1 | 0 | Gniezno
| |
| Gnieźnieński | 1132 | 56,0 | 49 | 3 | 9 | Gniezno
| |
| Gostyński | 714 | 62,4 | 87 | 4 | 6 | Gostyń
| |
| Jarociński | 707 | 69,0 | 98 | 2 | 5 | Jarocin
| |
| Kaliski | 1346 | 100,3 | 75 | 2 | 13 | Kalisz
| |
| Kalisz miasto | 30 | 83,6 | 2776 | 1 | 0 | Kalisz
| |
| Kępiński | 609 | 48,4 | 80 | 1 | 7 | Kępno
| |
| Kolski | 1084 | 94,0 | 87 | 5 | 10 | Koło
| |
| Koniński ¹ | 1359 | 142,1 | 105 | 5 | 13 | Konin ¹
| |
| Kościański | 1040 | 85,4 | 82 | 5 | 9 | Kościan
| |
| Krotoszyński | 811 | 74,4 | 92 | 5 | 6 | Krotoszyn
| |
| Leszczyński | 749 | 42,8 | 57 | 2 | 6 | Leszno
| |
| Leszno miasto | 20 | 35,5 | 1818 | 1 | 0 | Leszno
| |
| Międzychodzki | 785 | 31,7 | 40 | 2 | 5 | Międzychód
| |
| Nowotomyski | 1298 | 91,6 | 71 | 6 | 9 | Nowy Tomyśl
| |
| Obornicki | 850 | 51,8 | 61 | 3 | 4 | Oborniki
| |
| Ostrowski | 1128 | 82,8 | 73 | 3 | 7 | Ostrów Wielkopolski
| |
| Ostrów Wlkp. miasto | 29 | 51,2 | 1760 | 1 | 0 | Ostrów Wielkopolski
| |
| Ostrzeszowski | 772 | 48,5 | 63 | 3 | 6 |  Ostrzeszów
| |
| Piła miasto | 88 | 45,3 | 514 | 1 | 0 | Piła
| |
| Pleszewski | 695 | 53,6 | 77 | 1 | 6 |  Pleszew
| |
| Poznański | 1249 | 141,8 | 114 | 6 | 10 | Poznań
| |
| Rawicki | 522 | 51,7 | 99 | 4 | 5 | Rawicz
| |
| Słupecki | 663 | 46,6 | 70 | 2 | 5 |  Słupca
| |
| Szamotulski | 1116 | 75,4 | 68 | 4 | 7 | Szamotuły
| |
| Średzki | 733 | 55,8 | 76 | 2 | 6 | Środa
| |
| Śremski | 779 | 58,9 | 76 | 4 | 5 | Śrem
| |
| Trzcianecki | 908 | 36,8 | 41 | 2 | 4 |  Trzcianka
| |
| Turecki | 1143 | 87,0 | 76 | 3 | 10 | Turek
| |
| Wągrowiecki | 1087 | 61,5 | 57 | 3 | 7 | Wągrowiec
| |
| Wolsztyński | 812 | 50,7 | 62 | 2 | 4 | Wolsztyn
| |
| Wrzesiński | 705 | 62,4 | 89 | 3 | 5 | Września
| |
| ¹ 3 października 1973 z powiatu konińskiego wyłączono Konin a z jego obszaru utworzono powiat miejski Konin. Przetrwał on niecałe dwa lata. | |||||||
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dane z 1965 roku.
- ↑ Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 21 sierpnia 1944 r. o trybie powołania władz administracji ogólnej I i II instancji (Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8), który wszedł w życie 22 sierpnia 1944
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 1946 r. ws. powołania ekspozytur urzędów wojewódzkich na obszarze Ziem Odzyskanych (Dz.U. z 1946 r. nr 28, poz. 178)
- ↑ Dekret Rady Państwa z dnia 31 grudnia 1956 r. o wyłączeniu z województw miast Krakowa, Poznania i Wrocławia oraz nadaniu Miejskim Radom Narodowym tych miast uprawnień wojewódzkich rad narodowych – od 1 stycznia 1957 Poznań pozostawał poza granicami województwa, jednocześnie zyskał rangę jednostki podziału administracyjnego szczebla wojewódzkiego. Rada Narodowa posiadała kompetencje władz wojewódzkich.
| ||||||||||
.svg)