Wojsko I Rzeczypospolitej
| Wojna polsko-szwedzka (1626–1629) |
|---|
|
Gniew – Zelbork – Kieś – Puck – Czarne – Tczew – Kieś (II) – Oliwa – Treiden – Gdańsk – ujście Wisły – Ostróda – Górzno – Trzciana |
| Powstanie Chmielnickiego |
|---|
|
Żółte Wody (1648) – Korsuń (1648) – Konstantynów (1648) – Piławce (1648) – Pohost (1648) – Lwów (1648) – Zamość (1648) – Mozyrz I (1649) – Łojów I (1649) – Zahal (1649) – Zbaraż (1649) – Zborów (1649) – Krasne (1651) – Kopyczyńce (1651) – Beresteczko (1651) – Łojów II (1651) – Biała Cerkiew (1651) – Batoh (1652) – Kamieniec Podolski (1652) – Monasterzyska (1653) – Suczawa (1653) – Czarnobyl (1653) – Żwaniec (1653) – Homel (1653) – Mozyrz II (1653) |
Wojsko I Rzeczypospolitej – siły zbrojne Rzeczypospolitej dowodzone przez dwóch hetmanów wielkich, koronnego i litewskiego, oraz dwóch hetmanów polnych.
W rzeczywistości istniały 2 odrębne byty, tj. armia koronna i armia litewska, które w chwili zagrożenia występowały wspólnie. Karność wojska w XVII i XVIII wieku pojmowano dość osobliwie. Na wszelkiego rodzaju bezprawie w wykonaniu wojska wobec ludności cywilnej patrzono dość pobłażliwie. Podobnie było w armiach innych państw[1].
Rodzaje wojsk[edytuj | edytuj kod]
- Wojsko kwarciane – regularne oddziały opłacane z tzw. kwarty, czyli podatku naliczanego dzierżawcom królewszczyzn. Powstały w 2 połowie XVI wieku z formacji obrony potocznej. Oddziały kwarciane liczyły od 2 do 6 tys. żołnierzy. Składały się z jazdy, piechoty i artylerii.
- Wojsko suplementowe – formowane doraźnie w okresie wojny w taki sam sposób jak wojsko kwarciane.
- Wojsko komputowe – regularne oddziały powstałe w 1652 roku po połączeniu wojska kwarcianego z wojskiem suplementowym.
- Pospolite ruszenie – oddziały szlacheckie powoływane podczas wojny jako wsparcie dla regularnych wojsk zaciężnych.
- Kozacy rejestrowi – oddziały złożone z Kozaków zaporoskich wpisanych do tzw. rejestru.
- Gwardia koronna – niewielkie, prywatne wojsko króla, którego głównym celem było zapewnianie bezpieczeństwa władcy i jego rodziny.
- Wojsko najemne – oddziały zaciężne złożone głównie z obcokrajowców. W Rzeczypospolitej wykorzystywano je stosunkowo rzadko i na niewielką skalę.
- Wojska prywatne – oddziały utrzymywane przez magnatów liczące od kilkuset do kilku tysięcy żołnierzy. Rodzajem wojsk magnackich było wojsko ordynackie.
- Wojska powiatowe – oddziały zaciągane na służbę decyzją sejmików i przez nie opłacane. Ich celem było zwalczanie lokalnych zagrożeń (bandyci, Tatarzy). Brały czasem udział w wojnach wraz z armią państwową.
- Wojska miejskie – piechota i artyleria powoływane przez samorząd miejski w celu obrony miasta.
Formacje wojskowe[edytuj | edytuj kod]
| II wojna północna |
|---|
|
Ujście – Sobota – Piątek – Żarnów – Nowy Dwór – Kraków (1655) – Wojnicz – Kościan (1655) – Jasna Góra – Krosno – Gołąb – Jarosław – Nisko – Kozienice – Warka – Kłecko – Kcynia – Warszawa (1) – Tykocin – Warszawa (2) – Łowicz – Lubrz – Prostki – Filipów – Chojnice – Warszawa (3) – Magierów – Czarny Ostrów – Skałat – Ängelholm – Kraków (1657) – Genevadsbro – Mön – Hjärtum – Kattarp – Frederiksodde – Tybrindvig – Toruń – Sund – Koldynga (oblężenie) – Koldynga (bitwa) – Szkudy – Głowa – Nyborg |
| Wojna polsko-turecka 1672–1676 |
|---|
|
Ładyżyn (1672) – Humań (1672) – Kamieniec Podolski (1672) – Korzec (1672) – Lwów – wyprawa Jana Sobieskiego na czambuły tatarskie (1672) – Krasnobród (1672) – Narol (1672) – Niemirów (1672) – Komarno (1672) – Petranka (1672) – Kałusz (1672) – Chocim (1673) – Lesienice (1675) – Trembowla (1675) – Wojniłów (1676) – Żurawno (1676) |
| Wojna polsko-turecka (1683–1699) |
|---|
|
Wiedeń – Parkany – Jazłowiec – Bojan – Wał Trajana – Jassy – Kamieniec Podolski – Pereryta – Uścieczko – Lwów – Podhajce |
| Konfederacja barska |
|---|
|
Bar - Kraków - Okopy Świętej Trójcy - Rogi - Miejsce Piastowe - Iwla - Słonim - Białystok - Orzechów - Łomazy - Rzeszów - Dobra - Kcynia - Błonie - Blechnarka - Jedlicz - Siepietnica - Dęborzyn - Kościan - Jasna Góra - Rachów - Szreńsk - Groby - Lanckorona - Charchwo - Charchówek - Widawa - Stołowicze - Doroszewicze - Wawel |
- Jazda:
- Husaria – autorament narodowy
- Pancerni – autorament narodowy
- Petyhorcy – autorament narodowy
- Jazda lekka – autorament narodowy
- Jazda kozacka – autorament narodowy
- Jazda tatarska – autorament narodowy
- Jazda wołoska – autorament narodowy
- Lisowczycy – najemnicy
- Rajtaria – autorament cudzoziemski
- Arkebuzeria – autorament cudzoziemski
- Piechota:
- Piechota łanowa – autorament narodowy
- Piechota wybraniecka – autorament narodowy
- Piechota dymowa – autorament narodowy
- Piechota węgierska (piechota polsko-węgierska, piechota polska) – autorament narodowy
- Piechota niemiecka – autorament cudzoziemski
- Dragonia – autorament cudzoziemski
- Kozacy zaporoscy
- Kozacy rejestrowi
- Artyleria
- Flota Rzeczypospolitej była niewielka i odgrywała stosunkowo niewielka rolę.
Struktura organizacyjna wojska na przestrzeni dziejów[edytuj | edytuj kod]
- Wojsko I Rzeczypospolitej w 1626
- Wojsko I Rzeczypospolitej w 1633
- Wojsko I Rzeczypospolitej w 1683
- Wojsko I Rzeczypospolitej w 1792
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Paweł Jasienica, Polska anarchia Wydawnictwo literackie Kraków 1988, s. 34.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Urszula Augustyniak, W służbie hetmana i Rzeczypospolitej. Klientela wojskowa Krzysztofa Radziwiłła, Warszawa: „Semper”, 2004, ISBN 83-89100-54-1, OCLC 830636209.
- Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
- Konstanty Górski, Wojna Rzeczypospolitej ze Szwecją od 1626 do 1629, „Biblioteka Warszawska”, 1888.
- Paweł Jasienica, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Srebrny Wiek, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985, ISBN 83-06-01093-0.
- Leszek Podhorodecki, Chanat Krymski, ISBN 83-05-11618-2.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|