Zurych

Zurych Zürich
Herb Flaga
Państwo	Szwajcaria
Kanton	Zurych
SFOS	0261
Zarządzający	Corine Mauch↗
Powierzchnia	91,88 km²
Wysokość	408 m n.p.m.
Populacja (2010) • liczba ludności • gęstość	387 890 4167 os./km²
Nr kierunkowy	(+41) 44,43
Kod pocztowy	8000-8099
Tablice rejestracyjne	ZH
Podział miasta	12 dzielnic
Położenie na mapie Zurychu Zurych
Położenie na mapie Szwajcarii Zurych
47°23′N 8°32′E
Strona internetowa

Zurych w XIX wieku

Zurych (niem. Zürich [ˈtsyːʁɪç]; fr. Zurich [zyʁik]; wł. Zurigo [dzuˈriːɡo]; romansz Turitg [tuˈritɕ]; w miejscowym dialekcie Züri [ˈtsyɾi]) – miasto w północno-wschodniej Szwajcarii, nad Jeziorem Zuryskim oraz rzekami Limmat oraz wpadającą do pierwszej rzeką Sihl, stolica kantonu Zurychu; największe miasto i główny ośrodek gospodarczy kraju. Zurych jest największym kompleksem urbanistycznym Szwajcarii.

Historia

Założenie w 1877 roku zuryskiej giełdy wyznaczyło początek ponad stuletniego okresu, w którym Zurych odgrywał doniosłą rolę finansowej stolicy kraju. Jednak dzieje miasta sięgają niepamiętnych czasów – już w epoce neolitycznej pierwotni mieszkańcy tej ziemi budowali na brzegu Jeziora Zuryskiego osady na palach, a 2000 lat temu na szczycie wzgórza nad rzeką Limmat Rzymianie założyli posterunek celny zwany Turicum. Miejsce to, noszące dziś nazwę Lindenhof, stanowi geograficzny środek miasta. Potem musiało upłynąć dziesięć wieków, zanim Zurych zyskał prawa miejskie, wzrósł w siłę i sławę jako centrum wyrobu tkanin jedwabnych, wełnianych i lnianych. Po wstąpieniu do Konfederacji w 1351 roku arystokracja i wpływowi kupcy Zurychu zgodzili się dzielić władzę z przedstawicielami gildii rzemieślniczych. Dziś wielusetletnie siedziby gildii nadal zajmują poczesne miejsce wśród skarbów architektury zuryskiej Starówki.

Silne gospodarczo i politycznie miasto w XVI wieku zaczęło rozwijać się intelektualnie, do czego wydatnie przyczynił się kaznodzieja Huldrych Zwingli, głoszący nauki reformacji. Przez parę kolejnych wieków Zurych jako ośrodek liberalnej myśli przyciągał wiele osobistości takich jak Johann Wolfgang von Goethe, Richard Wagner, Thomas Mann, Albert Einstein, James Joyce, Lenin i Trocki. Właśnie z Zurychu w 1917 roku Lenin i jego towarzysze odjechali słynnym „zapieczętowanym pociągiem” przez Niemcy do pogrążonego w chaosie Piotrogrodu.

Podczas I wojny światowej w kabarecie „Voltaire” na Spiegelgasse narodził się dadaizm. Dziś miasto szczyci się posiadaniem ponad 50 galerii i biur wystaw wszelkiego rodzaju sztuki. Zuryski uniwersytet – największy w Szwajcarii – oraz uważana za jedną z najlepszych uczelni technicznych świata słynna ETH Zürich nadają miastu intelektualny charakter.

Muzea w Zurychu

W Zurychu znajduje się ponad 50 muzeów i przeszło 100 galerii, w tym:

• Kunsthaus Zürich
• Schweizerisches Landesmuseum
• Kunsthalle
• Muzeum Fundacji E.G. Bührlego

Sport

• FC Zürich – klub piłkarski
• Grasshoppers Zurych – klub piłkarski
• ZSC Lions – klub hokejowy
• Zawody lekkoatletyczne Weltklasse Zürich organizowane corocznie w sierpniu, znajdujące się w kalendarzu Diamentowej Ligi IAAF
• Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 2014
• W Zurychu mieści się siedziba FIFA, co rok odbywa się tam gala na której wybierany jest Piłkarz Roku FIFA.
• W latach 2013–2015 Klubowe mistrzostwa świata w piłce siatkowej kobiet

Transport

Samochodowy

Funkcję autostradowej obwodnicy miasta pełnią autostrady A1 i A3, natomiast wewnętrzny pierścień obwodnicy miejskiej stanowią drogi nr 1, 3, 4 i 17.

Kolejowy

Dworzec główny

• Zürich Hauptbahnhof

Inne dworce

• Zürich Hardbrücke
• Zürich Altstetten
• Zürich Wipkingen
• Wiedikon Bahnhof

Lotniczy

13 km na północ od Zurychu znajduje się lotnisko Zurych-Kloten (niem. Zürich-Kloten Flughafen).

Inne atrakcje

• W trzeci poniedziałek kwietnia w Zurychu podczas święta wiosny Sechseläuten odbywa się parada cechów rzemieślniczych. Pochód przechodzi od Bahnhofstrasse i Limmatquai do Sechseläutenplatz i o godzinie 18.00 wieńczony jest spaleniem słomianej figury Böögga, co symbolizować ma wypędzenie zimy.
• W połowie sierpnia Zurych jest gospodarzem festiwalu muzyki techno, której fani przybywają tu tysiącami, aby wziąć udział w paradzie ulicznej (Street Parade) i innych rozrywkach miasta, m.in. w ogólnej zabawie na stadionie Letzigrund. Szalone gigantyczne imprezy i parada mają demonstrować i symbolizować szczodrość, miłość, wolność i tolerancję.
• Pod koniec lata (sierpień i wrzesień) odbywa się spokojniejszy i bardziej nobliwy Zürcher Theater Spektakel, w ramach którego występuje wiele znanych zespołów teatralnych.
• W sezonie letnim do dyspozycji kąpiących się jest ponad 30 kąpielisk nad rzekami i jeziorem oraz niemal 20 odkrytych basenów. Ciekawostką jest Frauenbadi – najstarszy w mieście „dom kąpieli dla kobiet” z 1837 r., do którego panowie mają wstęp wzbroniony.

Media

• TeleZüri – lokalna stacja telewizyjna.

Osoby związane z miastem

• Otto Busse (ur. 1867, zm. 1922) – patolog, zmarł w Zurychu,
• Kazimierz Sikorski (ur. 1895, zm. 1986) – polski kompozytor i teoretyk muzyki, urodził się w Zurychu
• Leo Lipski (ur. 1917, zm. 1997) – pisarz, urodził się w Zurychu,
• Mike Candys (ur. 1971) – DJ i producent muzyczny, urodził się w Zurychu,
• Evelyn (ur. 1980) – piosenkarka muzyki pop i dance, urodziła się w Zurychu,

Miasta partnerskie

• San Francisco, Stany Zjednoczone
• Kunming, Chiny

Zobacz też

• Bahnhofstrasse
• Fraumünster
• Sankt Peterkirche
• Lindenhof
• Grossmünster
• Wasserkirche
• Zunfthaus zur Meisen
• Zunfthaus zum Rüden
• Zunfthaus zur Saffran
• Zunfthaus zur Zimmerleuten
• Zunfthaus zur Waag
• Zürich Hauptbahnhof
• Synagoga w Zurychu
• Albis

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa miasta